Innspýting Kampakátir ferðamenn á leið í hvalaskoðun. Ferðamannaiðnaðurinn gæti verið kominn á fulla ferð síðar í sumar með tilheyrandi innstreymi gjaldeyris.
[ Smellið til að sjá stærri mynd ]
Viðtal Ásgeir Ingvarsson ai@mbl.is Langur kórónuveiruvetur er að baki og víða hægt að greina batamerki í atvinnulífinu.

Viðtal

Ásgeir Ingvarsson

ai@mbl.is

Langur kórónuveiruvetur er að baki og víða hægt að greina batamerki í atvinnulífinu. Er ekki síst beðið með óþreyju eftir erlendu ferðamönnunum sem fjölgar jafnt og þétt og margir sem spá að um mitt sumar verið ferðamannastraumurinn hér um bil kominn í eðlilegt horf.

Samhliða batamerkjunum hefur krónan tekið að styrkjast og bara frá byrjun maí hefur hún styrkst um 2,5 til 2,9% gagnvart evru og bandaríkjadal. Nemur styrkingin um 4% undanfarna þrjá mánuði og 10% frá því krónan var veikust í september síðastliðnum og er gengi krónunnar í dag á svipðu reiki og í upphafi heimsfaraldurs.

Gengisþróunin vekur upp ýmsar spurningar og fer það eftir því hvar fólk stendur hvort það ókyrrist eða gleðst yfir þeirri stefnu sem krónan hefur tekið: útflutningsgreinarnar myndu síður vilja að gjaldmiðillinn styrktist mikið meira á meðan neytendur láta sig dreyma um lægra verð á innfluttum varningi og ódýrari ferðalög út í heim.

Of mikil styrking gengur alltaf til baka með látum

Viðskiptaráð gaf fyrir skemmstu út áhugaverða greiningu á horfum í gengismálum þar sem varað er við þeim hættum sem gætu skapast ef krónan styrkist mjög mikið og eins mælst til þess að Seðlabankinn og aðrir stórir aðilar á gjaldeyrismarkaði myndi sér skoðun á því hvaða gengi samræmist þeim aðstæðum sem eru í hagkerfinu, s.s. með tilliti til framleiðni, vaxtamunar og viðskiptakjara.

Konráð Guðjónsson er hagfræðingur og aðstoðarframkvæmdastjóri Viðskiptaráðs Íslands og segir hann að reynslan hafi kennt að í hvert einasta skipti sem krónan hefur orðið mjög sterk hafi styrkingin gengið til baka fyrr eða síðar með tilheyrandi skakkaföllum. „Í gegnum alla hagsöguna hefur það gerst þegar gengið yfirskýtur að það lækkar skarplega nokkru seinna, með miklum látum. Það er alls ekki gott til lengdar að krónan farí gegnum djúpa dali og hæðir, og þegar krónan sýnir merki þess að vera að styrkjast ættum við að sýna smá fyrirhyggjusemi og „flagga“ því ef hætta getur skapast á ofrisi.“

Konráð rifjar upp að það olli erfiðleikum víða í hagkerfinu síðast þegar gengi krónunnar var með sterkasta móti. Minnist hann þess þegar ferðaþjónustan var í örum vexti og fjölgun ferðamanna, samhliða einhliða væntingum á gengismarkaði, varð til þess að krónan styrktist jafnt og þétt frá sumrinu 2015, þegar tilkynnt var að samningar hefðu náðst við þrotabú föllnu bankanna, og náði hæstu hæðum í byrjun júní 2017 þegar bandaríkjadalur kostaði aðeins 97 kr. (nú 121 kr.), pundið 126 kr. (nú 172 kr.) og evran 110 kr. (nú 147 kr.). „Á sama tíma bárust reglulega fréttir af því að útflutningsfyrirtæki ættu í mestu vandræðum og að þeim gengi erfiðlega að vera samkeppnishæf á alþjóðamarkaði,“ segir Konráð og bætir við að sem betur fer hafi útflutningsgreinarnar náð að standa af sér styrkingu krónunnar sem tók að veikjast seinni hluta sumars 2017 og hafði gefið mikið eftir í árslok 2018, m.a. tengt rekstrarvanda WOW air.

Hagkerfið á svipuðum stað og fyrir faraldur

Niðurstaða greiningar Viðskiptaráðs er m.a. sú að undirliggjandi þættir í hagkerfinu bendi ekki til að innistæða sé fyrir verulegri styrkingu krónunnar umfram það sem var fyrir faraldur. Fjölgun ferðamanna, endurnýjaður áhugi erlendra fjárfesta á Íslandi, og ágætishorfur í útflutningsgreinum, s.s. í fiskeldi, eru á meðal þeirra þátta sem gætu haft styrkjandi áhrif á gengið. Þróun vaxtarmunar og hreinnar erlendrar stöðu auk batnandi framleiðni bendir líka til að geta hagkerfisins til að standa undir sterkara gengi hafi aukist lítillega. Hins vegar eru viðskiptakjör lakari og raungengið nú þegar um 7% yfir jafnvægisraungengi samkvæmt mati Seðlabankans.

Konráð segir Viðskiptaráð ekki gera neina tilraun til þess að giska á hvað væri „rétt“ gengi fyrir krónuna eða spá fyrir um það hvernig gengið kemur til með að þróast. Hann segir það ekki markmið út af fyrir sig að krónan sé veik eða sterk og að gengið verði einfaldlega að endurspegla styrk hagkerfisins í samanburði við helstu viðskiptalönd. Hins vegar verður, að mati Konráðs, að reyna að lágmarka sveiflur og reyna með einhverju móti að sporna við þeirri tilhneigingu krónunnar að ýmist styrkjast eða veikjast mun meira en tilefni er til.

Í greiningunni er lagt til að Seðlabankinn og fjárfestar myndi sér skoðun á hvaða gengi hagkerfið ráði við og sendi markaðinum þannig skýr skilaboð sem gætu ýmist slegið á óhóflega bjartsýni eða dempað of mikla svartsýni. Þá geti fjársterkir aðilar eins og lífeyrissjóðirnir leikið stærra sveiflujöfnunarhlutverk með því að vakta vandlega hvernig krónan þróast með tilliti til undirliggjandi þátta og aukið við gjaldeyriskaup sín þegar gengið er hagstætt sem um leið spornar gegn of mikilli styrkingu krónunnar.

„Annað sem gæti hjálpað til að halda öfgum í gengisþróun í skefjum væri að endurskoða þær séríslensku reglur sem gilda um afleiðuviðskipti á gjaldeyrismarkaði,“ segir Konráð. „Grunar mig að það væri mjög gott að leyfa slík viðskipti upp að einhverju marki, í takt við þær hugmyndir sem varaseðlabankastjóri fjármálastöðugleika viðraði á peningamálafundi Viðskiptaráðs í nóvember á síðasta ári.“