Hulda Þórhallsdóttir

Hulda tengdamóðir mín var óvenjuofarlega í huga mér sunnudaginn 4. júlí svo ég ákvað að slá á þráðinn til hennar um fjögurleytið. Hún svaraði með sinni hæglátu röddu, við spjölluðum og ég sagði henni hvað ég hlakkaði til að geta loksins komið til Húsavíkur og hitt hana um næstu helgi og fagnað 100 ára afmæli hennar 11. júlí ásamt fjölskyldu og frændfólki, við kvöddumst og hún þakkaði mér eins og ætíð fyrir spjallið. En skjótt skipast veður í lofti, klukkan 23 um kvöldið fæ ég hringingu frá Garðari mági mínum sem sagði mér að elsku Hulda væri látin.

Þegar ég kom fyrst til Húsavíkur með Baldri mínum 1987 fannst mér, borgarbarninu, Árholt og allt umhverfið ævintýri líkast. Rauða fallega Árholt sem kúrði á árbakka Búðarár með litlum hvítum gluggum og fallegum blúndugardínum. Herbergin lítil með legubekk, útvarpi og bókum, árniðurinn var svæfandi, tíminn stóð í stað. Það var lágt til lofts, skökk hurðaop, brak í gólfum með mynstruðum teppum. Iðulega sat hún í stólnum sínum og heklaði falleg milliverk, réð krossgátur og hlustaði á Rás 1, gaf öndunum út um eldhúsgluggann, hugaði að blómunum sínum, sat úti í sólinni með kaffibollann og spjallaði við fólkið sem átti leið hjá, enginn asi, það var svo mikil ró yfir öllu.

Í Árholti bjuggu tengdaforeldrar mínir Jónas og Hulda og ólu upp börnin sín sex, allt var svo snyrtilegt, svo vel við haldið, litla húsið sem var samt svo stórt því þar var alltaf nægt húsrúm. Maturinn hennar Huldu var dásamlegur, meira að segja signi fiskurinn bragðaðist vel, furstakakan sú besta, hnoðaða sveskjutertan sem ég reyndi ár eftir ár að baka og að lokum var samþykkt af eiginmanninum. Ég er svo þakklát Huldu fyrir hve vel hún tók á móti mér og mínum, hún var þessi rólynda kona sem æsti sig ekki yfir hlutunum heldur ræddi af yfirvegun um lífið og tilveruna, enda búin að lifa langa ævi, missa eiginmann, tvo syni og barnabarn.

Ég vil þakka elsku Huldu tengdamóður minni fyrir samfylgdina og að hafa kennt mér að taka hlutunum með æðruleysi því í engu getur maður breytt þeim áföllum sem verða á lífsleiðinni. Ég er svo þakklát fyrir að hafa kynnst og átt samleið með Árholtsfólkinu sem er traust og gott fólk.

Minningin lifir.

Elsku amma mín

Það var óskemmtilegt símtal sem ég fékk að kvöldi 4. júlí síðastliðins, með þeim fréttum að þú hefðir kvatt okkur. Við vorum öll farin að hlakka svo mikið til að koma norður á Húsavík og knúsa þig og fagna með þér 100 ára afmælinu 11. júlí. En því miður náðist það ekki.

Þegar ég hugsa til þín koma sterkt til mín þrjú orð; þakklæti, virðing og stöðugleiki. Ef það fylgdi mynd með hverju orði í íslensku orðabókinni væri mynd af þér fyrir utan Árholt við hliðina á orðinu stöðugleiki. Það var alltaf hægt að stóla á það að þú værir í Árholti, og alltaf var allt hreint og fínt, allir hlutir á sínum stað, alltaf rólegt og alltaf heitt inni. Þakklæti, ég er ofsalega þakklátur fyrir þann tíma og þolinmæði sem þú sýndir mér sem ungum dreng, sem eflaust var ekki alltaf hinn rólegasti. En þú gafst þér tíma til þess að setjast niður með mér, tala við mig, róa mig niður, kenndir mér að lesa og varst alltaf einhvern veginn til staðar þó svo ég byggi langt í burtu. Virðing, ég bar á einhvern hátt mikla og hreina virðingu fyrir þér. Ekki þannig virðingu sem byggð er á ótta, því að aldrei man ég eftir að þú hafir nokkurn tímann æst þig við mig eða skammað mig. Heldur virðing sem byggðist á kærleika. Það verður skrýtin tilfinning að koma á Húsavík þegar engin er amman. En eitt er öruggt í þessu lífi og það er að við deyjum, og ég held og ég veit að þú áttir fyrirmyndarævi, þau tæpu 100 ár sem þú lifðir.

Takk fyrir allt, elsku amma.

Elsku besta amma mín.

Að kvöldi 4. júlí fékk ég símtal með þeim fréttum að þú værir dáin. Það var nákvæmlega vika í 100 ára afmælið þitt og ætluðum við fjölskyldan að fagna þeim áfanga með þér. Í staðinn munum við fylgja þér síðustu sporin.

Amma mín var besta konan í öllum heiminum.

Það var draumi líkast fyrir lítinn strák úr borginni að fá að koma norður á Húsavík til ömmu og afa í Árholtið. Að koma í litla rauða húsið við ána og fá hlýtt faðmlag frá ömmu, það var ekkert betra í heiminum. Amma hafði alltaf tíma fyrir mann, hvort sem maður vildi spila á spil eða bara segja frá einhverju mismerkilegu sem komið hafði fyrir. Í minningunni er ekkert notalegra en að sitja í borðstofunni með kalda mjólk í glasi, borða volgar kleinur og spila við ömmu. Amma kunni nefnilega öll spilin fannst mér, hvort sem það var rommý, marías eða bara ólsen-ólsen. Litla herbergið, Prins Valiant-bækurnar, Vísnaplöturnar og að gefa öndunum eru hlutir sem ég tengi mjög sterkt við ömmu og Árholtið. Eins merkilegt og það er þá var alveg sama hvenær og á hvaða aldri maður var, í Árholti var maður alltaf litli strákurinn hennar ömmu.

Takk, elsku amma, fyrir að vera best, ég á eftir að sakna þín mikið.

Þinn ömmustrákur,

Á blómum skrýddu holti á fallegasta stað við Búðará á Húsavík stendur vinalegt, gamalt hús. Yfir dyrunum er skilti: ÁRHOLT byggt 1891. Árið 1943 fluttu þar inn nýgift hjón, Hulda Þórhallsdóttir og Jónas Egilsson, bróðir minn, og eignuðust þar og ólu upp sex hæfileikarík og listræn börn. Skörð eru komin í þann hóp, Jónas lést 1998, 75 ára, tveir synir og sonarsonur féllu einnig frá, alltof ungir.

Hjónin héldu alla tíð gamla, góða Árholti við og breyttu nánast engu nema til viðhalds. Gestkvæmt var í litla gamla húsinu, af bæði vinum og ókunnugu fólki, og leiðsögumenn ferðamanna, íslenskra sem erlendra, lögðu iðulega leið sína að Árholti og inn á gafl, vegna sögu hússins.

Hulda bjó áfram í Árholti eftir lát Jónasar, en stuttu fyrir 75. jólin hennar í Árholti datt hún og meiddist illa á fæti og var flutt á Sjúkrahús Húsavíkur og þaðan á Dvalarheimilið Hvamm, Þeim alvarlegu tímamótum tók hún af æðruleysi eins og öðru í lífinu. Á Hvammi dvaldi hún þar til hún lést aðeins 7 dögum fyrir 100 ára afmæli sitt, ennþá algjörlega heil andlega og lík sjálfri sér, og fer vel á því að kveðja þessa virtu og elskuðu mágkonu mína á þeim merka afmælisdegi hennar.

Hulda og Jónas voru óvenju samstillt hjón og fyrirmyndarforeldrar. Hún var yndisleg eiginkona og móðir, ósérhlífin, hógvær, glaðlynd og heiðarleg, sannkölluð lífslistakona. Hún hampaði ekki mannkostum sínum útávið, vegvísir hennar stefndi til fjölskyldunnar og farsældar hennar, þó samferðafólk annað nyti oftar en ekki góðs af veglyndi þeirra.

Ekki þekki ég neina aðra fjölskyldu nátengdari foreldrum eða æskustöðvum sínum en afkomendur Huldu og Jónasar.

Eitt sinn tóku þau að sér einstæðingskonu og átti hún árum saman athvarf í Árholti uppi á loftinu lága. Gestir gömlu konunnar þurftu að ganga þvert í gegnum pínulitla eldhús ungu hjónanna til að komast í stigann sem lá upp í risið, en aldrei urðu neinir árekstrar.

Fyrir skömmu heimsótti ég Huldu á Hvamm og þar áttum við hlýja og ógleymanlega stund sem reyndist okkar síðasta saman.

Við mér blöstu bæði nýjar og gamlar fjölskyldumyndir og þar sá ég mágkonu mína unga, með sitt fallega rauða liðaða hár, sem ég dáðist alltaf að. En næst stólnum hennar stóðu myndir af liðnum ástvinum og kerti í stjaka. Hulda brosti: Á hverju kvöldi kveiki ég á kertinu og spjalla við þá og býð þeim góða nótt áður en ég fer að sofa. Mér finnst ég halda svolítið í þá með þessari venju.

Nú þarf ég að kveðja, – sagði ég, en frá barnæsku og alltaf síðan ef ég var í návist ykkar bróður míns og augu ykkar mættust, stundum af engu tilefni, fann ég sterkan straum fara á milli ykkar – þó engin orð fylgdu. Var þetta hrifning? – nei, eitthvað miklu dýpra og dýrmætara. Segðu mér nú, ef þú treystir þér til, var þetta ekki sjálf ástin í sinni fegurstu mynd?

Hulda leit niður fyrir sig svolítið feimnisleg eins og ung stúlka og sagði: Já, þetta var þannig.

Hafðu heila þökk fyrir trúnaðartraustið og öll okkar einlægu og góðu samskipti.

Ég finn það gegnum svefninn,

að einhver læðist inn

með eldhúslampann sinn,

og veit, að það er konan,

sem kyndir ofninn minn,

sem út með ösku fer

og eld að spónum ber

og yljar upp hjá mér,

læðist út úr stofunni

og lokar á eftir sér.

Þessi mynd Davíðs Stefánssonar af umhyggju og fórnarlund kemur mér í huga þegar ég kveð ástkæra föðursystur mína, sem lokið hefur löngu ævistarfi - ævinlega í þágu annarra, alltaf með hag annarra, velferð þeirra og vellíðan í huga. „Hún fer að engu óð, er öllum mönnum góð, og vinnur verk sín hljóð,“ bætir skáldið við og engin orð lýsa Huldu betur.

Fjölskyldan öll frá Djúpavogi og úr Formannshúsi á Húsavík hafði þessi sömu einkenni; skyldurækni og alúð. Hulda er síðust þeirra systkina að hverfa á braut og eflaust heilsast þau nú hinum megin á sinn hátt með því að segja: Sælinú.

Þótt Hulda hafi alla tíð verið heilsuhraust og átt lengra líf en flest okkar mega búast við, þá kom brottför hennar okkur öllum á óvart, sem ætluðum að samfagna henni á aldarafmælinu. En viku fyrir það kvaddi hún þennan heim á sinn hljóðláta hátt, rétt eins og skáldið Davíð orðaði; „læðist út úr stofunni og lokar á eftir sér.“

Eftir sitja afkomendur og við ættingjar með fullan huga af þakklæti, minningum og fordæmi um að setja hag okkar nánustu í öndvegi, umfram eigin hag. Og með fullt hjarta af gleði yfir lífi hennar sem gerði líf okkar annarra svo ríkt.

Móðursystir mín hún Hulda í Árholti á Húsavík er látin í hárri elli og verður borin til grafar á hundraðasta afmælisdegi sínum.

Minningin um Huldu er sú að þar hafi farið glaðlynd, hlý og elskuleg kona sem ekkert aumt mátti sjá. Hún var umhyggjusöm við ættingja sína, fylgdist vel með öllum og var minnug á alla hluti. Hún tók ævinlega á móti öllum með gleði og það var eins og enginn annar en viðkomandi væri til í heiminum. Sjálfur var ég tíður gestur á heimili hennar í Árholti, bæði meðan ég bjó sem barn á Húsavík og einnig á sumrin þegar ég vann í Kristinsbúð, eða Klemmu, hjá Óla föðurbróður mínum og Ingu konu hans frá fermingarsumri mínu og þar til ég fór suður í Háskólann. Við Baldur sonur Huldu vorum jafnaldrar og brölluðum mikið saman.

Hulda og Jónas ráku nokkuð stórt og gestkvæmt heimili, áttu 6 börn og bjuggu lengst af í Árholti. Allir þekkja Árholt, litla rauða húsið við bakka Búðarár rétt neðan við stífluna. Fallegt hús sem hefur oft verið sýnt ferðamönnum. Hulda lagði rækt við litla garðinn sinn, eins og allt annað, og hugsaði vel um blómin sem döfnuðu vel í hlýjunni og sólinni og við umhyggju hennar. Hún hafði gaman af því að fara í göngutúra og var mikið á ferðinni um allan bæ og gekk oft upp að Botnsvatni. Hún hélt þeirri venju þangað til fæturnir fóru að gefa sig, og jafnvel lengur. Hugsun hennar hélst skýr allt til enda og alltaf var gaman að rifja upp með henni sögur af fólkinu hennar og mörgum sem hún hafði kynnst á langri ævi. Handavinnan var aldrei langt undan, allt jafn myndarlegt og vel gert og alveg ótrúlegt hvað hún var með fína og fíngerða vinnu, meira að segja síðustu árin var hún að hekla milliverk í sængur- og koddaver úr fínasta garni, og ekki með uppskrift fyrir framan sig.

Með andláti Huldu eru öll systkinin átta, börn Kristbjargar Sveinsdóttur og Þórhalls Sigtryggssonar, búin að kveðja jarðlífið og má því segja að þau hafi sameinast handan þessa heims og líklega er glatt á hjalla hjá þeim þessa dagana. Þau áttu það sameiginlegt systkinin að fá blik í auga og bros á vör þegar talað var um uppvaxtarárin.

Ég kvaddi Nönnu systur hennar með eftirfarandi orðum sem ég læt líka fylgja Huldu.

Nú hallar degi

kvöldroðinn færist yfir

og umvefur sálina.

Okkar himneski faðir,

í hæstu hæðum, hefur kallað

og sálin kveður þetta jarðlíf.

Hjá Drottni skín morgunsólin,

hin eilífa sól,

og hlý golan leikur um sálina.

Englar Drottins

syngja honum til dýrðar

og svífa um í golunni

í sínum eilífðar dansi

og fagna komu sálar

í ríki Drottins þar sem

sorg og tregi eru ekki til

en alltaf gleði og friður.

(SA)

Takk fyrir að veita okkur systurbörnum þínum, Aragrúanum, ánægju, gleði og hlýju gegnum tíðina. Einnig er hinsta kveðja frá Jónu konu minni og dætrum okkar Helenu og Kristbjörgu. Við minnumst Huldu með væntumþykju, hlýhug og þakklæti.