Marlies E. Árnason Wilke

Elsku mamma og tengdamamma,

hinsta kveðja,

Þá fékk amma mín loks hvíldina eftir 90 ár á þessari jörð. Lífið er aldrei eins skrýtið og þegar einstaklingur fæðist eða deyr, þarna er náttúran að verki og öll göngum við þennan veg. Það var gott að geta setið við hlið henni og kvatt, með trú um að einhvern tíma hittumst við aftur. Sömuleiðis er gott að trúa því að núna fái hún að valhoppa um án verkja, laus við rúmlegu, með bros á vör og fallna ástvini sér við hlið.

Amma mín var þýsk og upplifði tímana tvenna, stríð og erfiðleika sem því fylgdi í æsku en ferðaðist síðan til Íslands þar sem hún síðar kynntist afa. Einstaka sinnum fékk maður nokkur orð upp úr henni varðandi þessa tíma en hún sóttist ekkert sérstaklega eftir að tala um þá. Magnað hvað sagan stendur manni nærri þegar maður horfir á mynd af henni, sem þá var unglingur með yngri systkinum sínum, móður og föður í herbúningi. Mér hefur alltaf þótt sú mynd vera mögnuð enda uppi á vegg heima. Oft hlógum við að henni þegar hún staulaðist gegnum íslenskuna með skemmtilegum þýskum hreim og undarlegum orðbeygingum en manna hæst hló hún samt að sjálfri sér.

Það voru þó nokkuð margir sunnudagseftirmiðdagarnir sem við vörðum í Sörlaskjólinu þegar ég var yngri, garðurinn minnisstæður þar sem allir sátu í sátt og samlyndi og spjölluðu meðan við krakkarnir spiluðum badminton eða krikket. Afi átti stóran flygil sem hann og amma hvöttu mig að glamra á og hef ég glamrað töluvert síðan og þakka fyrir ég þeim fyrir að efla áhuga minn á klassískri tónlist.

Amma var einstaklega lagin í eldhúsinu, reiddi fram mat að mér fannst með annarri hendi, baunir í uppstúf munu alltaf minna mig á hana. Hún gat haldið á heitum hlutum beint úr ofni að því er virtist og oft og iðulega var maður staðgengill viskustykkis þegar hún þerraði blautar hendur á kollinum á manni ef maður var að flækjast í kringum hana við eldhússtörfin. Hún var, eins og kannski margar húsmæður á þessum tíma, afar hagnýt á ótrúlegustu hluti og skammaði mig einu sinni fyrir að henda paprikukjarna, hann væri sko hægt að nýta sem áburð seinna meir!

Við mamma áttum heima í kjallaranum í Sörlaskjóli eitt ár þegar ég var unglingur og oft og iðulega kíkti maður á gamla settið á efri hæðinni, laumaðist í sælgætisskúffuna eða til að spjalla aðeins um allt og ekkert.

Síðustu árum sínum varði hún á Ísafold í Garðabæ og þakka ég starfsfólki þar fyrir vinalega framkomu og umönnun.

Takk fyrir gömlu góðu minningarnar og árin amma mín, góða ferð og sjáumst síðar.

Þitt barnabarn,

Elsku amma, nú ertu farin frá okkur.

Eftir sitja margar góðar minningar frá Sörlaskjólinu þar sem eldhúsborðið var aðalvettvangur umræðna, sögustunda og gleði, ásamt öllu bakkelsinu.

Ég mun sakna góðu stundanna með þér, elsku amma mín.

Hinstu kveðjur,

Amma mín, Marlies, var stórbrotin kona. Fædd 1931 í Þýskalandi og bjó lengst af í Prezlau. Hún var elst fimm systkina. Í seinni heimsstyrjöld lagðist fjölskyldan á flótta eftir að Bandamenn og Rússar réðust á bæinn og Rússar tóku til fanga föður hennar. Móðir hennar hafði þá nýverið fætt yngsta barn sitt þegar hún þurfti að flýja með fjölskylduna í fangamannabúðir í Lübeck, en yngsta barnið hafði ekki ferðalagið af. Eftir skrautlegan flótta með klækjabrögðum komst faðir hennar aftur til fjölskyldunnar en gat enga vinnu fengið. Amma mín fékk vinnu á sveitabæ til að brauðfæða fjölskylduna og hélt það í þeim lífinu. Amma var staðráðin í því að komast út úr fátæktinni og baslinu við fyrsta tækifæri og þegar hún 19 ára gömul sá auglýsingu um atvinnu á Íslandi var hún ekki lengi að grípa tækifærið.

Í hennar huga var Ísland algjört sæluríki þrátt fyrir að heragann sem hún hafði vanist í Þýskalandi væri hvergi að finna hér. Hér máttu konur gera allt sem þær vildu sem henni þótti stórmerkilegt. Í Íslandi kynnist hún svo afa mínum, Jóni R. Árnasyni lækni, og eignast með honum fimm börn.

Ég á margar æskuminningar um ömmu og afa úr Sörlaskjólinu. Ófáar eru tengdar ömmu í eldhúsinu, með kássu í pottunum og svuntu á sér, haldandi á sígarettu. Hún hafði unun af því að reykja og grínaðist með það að hún vildi fá pakka og kveikjara með sér í kistuna. Það er lýsandi fyrir húmorinn hennar. Andinn var alltaf léttur á heimilinu í minningunni og mikið hlegið og grínast. Afi hafði sinn sérstaka húmor og hafði gælunöfn fyrir börn og barnabörn sem gjarnan voru „gúllígúllí“ eða annað álíka og gáfu afa stórt knús við hverja komu. Amma mín var þó ekki þessi hlýja týpa sem knúsaði og kyssti mikið ömmubörnin sín. Sennilega lýsandi fyrir tíðaranda, reynslu og uppruna hennar.

Eftir að amma flytur inn á Ísafold fyrir nokkrum árum fór ég að venja komur mínar oftar til hennar og þá oftast með börnin mín meðferðis. Henni þótti veit ég vænt um hverja einustu heimsókn og kvaddi okkur alltaf með ósk um að við myndum koma sem fyrst aftur, þó að henni þætti ég nú oft fara fullfrjálslega með uppeldi á börnunum mínum, enda annálaðir uppátækjasmiðir. Skrokkurinn á henni var orðinn illa farinn af slitgigt undir lokin og sögðum við alltaf að hún væri orðin „stálslegin“ enda komin með gerviliði í nær alla liði sem hægt er að skipta um.

Þegar ljóst var að dagar ömmu væru farnir að teljast í dögum en ekki vikum fórum við systkinabörnin og áttum góðar stundir með ömmu eftir covid-lokanir. Hún lifnaði öll við að fá að sjá myndir og myndbönd af afkomendum sínum og hversu fallegur og gerðarlegur hópur það er sem hún átti enda varð það hennar ævistarf að sinna börnum og búi. Mikið er ég þakklát að hafa fengið að fylgja ömmu minni seinustu stundirnar í þessari jarðvist og fá að vera til staðar fyrir hana. Ég geymi í hjartanu minningu um sterka konu sem sýndi þrautseigju, hélt í gleðina og gerði það besta sem hún gat í öllum aðstæðum og tek með þakklæti við þeirri skapgerð sem hún arfleiddi mig að.

Elsku amma Marlies, þú varst alltaf í uppáhaldi hjá mér og þar sem ég er skírð í höfuðið á þér hafðir þú sérstakt dálæti á mér líka. Við áttum einlægt og náið samband og munu minningar mínar um okkur alltaf lifa í hjarta mínu.

Það var svo gaman að horfa á þýska spurningaþætti með þér og heimsmeistaramótið í boxi, ef það var ekki þungavigtin þá nenntir þú ekki að horfa á það.

Þú ert fyrirmynd mín í lífinu enda upplifðir þú mikla erfiðleika og mótlæti sem þú tókst alltaf á með góðum húmor. Þú varst ótrúlega sterk og algjör nagli.

Ég ber nöfn okkar í húðflúri ásamt demöntum þar sem þú kallaðir mig alltaf litla demantinn þinn. Síðasti dagurinn sem við áttum áður en þú fórst var yndislegur, við hlustuðum á uppáhaldslagið okkar, Für Elise, ásamt öðrum lögum og hefði ég ekki getað beðið um betri kveðjustund.

Þangað til við hittumst aftur, Ich liebe dich meine Oma.

Þín

Marlies mágkona hennar mömmu er látin. Það var alltaf hlýtt á milli þeirra mágkvennanna. Nú hafa þær kvatt með aðeins rúmlega árs millibili, báðar rétt komnar á tíræðisaldurinn.

Mér er minnisstætt þegar Marlies flutti aftur til Íslands ásamt fjölskyldu sinni eftir áralanga dvöl í Svíþjóð. Hún var falleg kona, hlýleg og alltaf ósköp góð við mig, sem þá var kringum tíu ára aldurinn. Það var ekki fyrr en síðar sem ég velti fyrir mér lífshlaupi hennar. Marlies fluttist, kornung kona, til Íslands í fyrra skiptið rétt upp úr 1950 í leit að vinnu og lífsbjörg sem ekki var í boði í heimalandi hennar. Hún deildi þar örlögum með svo fjöldamörgum löndum sínum sem hröktust frá Þýskalandi á árunum eftir síðari heimsstyrjöldina. Það er ekki fyrr en á seinni árum að gaumur hefur verið gefinn þeim margvíslegu sögum sem þær gátu sagt. Marlies var ekki ein þeirra sem sögðu mikið af sínum högum, en samt mátti lesa ýmislegt í litlar athugasemdir sem komu frá henni. Þegar ég var að læra þýsku til stúdentsprófs gaf hún sér tíma til að setjast með mér heima hjá ömmu og fara með mér yfir námsefnið. Hún var afsakandi yfir því að henni fannst hún ekki geta gert nóg, en það var mikill misskilningur eins og ég reyndi að segja henni. Uppruna hennar bar sjaldan á góma í okkar samskiptum fyrr en rétt núna síðustu árin. Eftir að hún fluttist á Ísafold, þar sem hún bjó fram í andlátið, þótti henni vænt um að þar vann stúlka sem var meira en fús til að tala við hana móðurmál þeirra beggja. Marlies ljómaði þegar hún sagði okkur mömmu frá því. Heyrnin var farin að gefa sig, en það stoppaði hvoruga þeirra í því að spjalla saman og ég treysti því að Marlies hafi hitt fyrir rætur sínar í þeim samræðum. Hún hafði líka gaman af því að heyra af því að ég hefði varið næstum ári í Norður-Þýskalandi, 2015, og átt þar indæla daga við störf og örlítið þýskunám.

Nú seinni árin höfum við mæðgurnar, mamma og ég, verið í góðum tengslum við Tótu, yngri dóttur Marliesar. Mér þótti vænt um að fá að vera hluti af því sem upphaflega var vinátta þeirra nafnanna, sem áttu samstillta sýn á ýmislegt sem skiptir máli og náðu svo vel saman. Aldursmunurinn skipti þar ekki máli frekar en þegar Marlies mamma hennar var mér svo væn og góð á árunum þegar við kynntumst fyrst.

Ég minnist Marliesar með hlýju.