Jón Leví Tryggvason

Við Skrauthólasystkinin, eins og við vorum gjarnan kölluð, urðum þeirrar sjaldgæfu gæfu aðnjótandi að alast upp með 20 árum eldri bróður á heimilinu.

Jón var okkur eðlilega mikil fyrirmynd. Ein fyrsta minningin er þegar við borðuðum appelsínubörk út í eitt til að ráða við stóra bróður. Það skilaði ekki árangri, a.m.k. minnumst við þess að hafa laumast að honum í hádegislúrnum og togað í hárin á kálfunum ef við áttum eitthvað sökótt við hann. Þegar allt um þraut pissaði Stefán í stígvélin hans. Jón átti forláta Ford-drossíu og það var heiður að fá að sitja í, með töffarann við stýrið. Það er þó minningin um Hrólf sem setur Jón á stall sem stóru fyrirmyndina okkar. Myndir af þeim félögum og ekki síst bikarinn heima í stofu, sem Jón og Hrólfur unnu til eignar í gæðingakeppni Hestamannafélagsins Harðar, gerðu Jón að „ædóli“ bernskunnar. Þetta var á þeim árum sem viðurkenning eins og bikar hafði einhverja merkingu.

Gamli bærinn í Skrauthólum var vart nema 40 fermetrar með 20 fermetra þiljuðu svefnlofti. Á loftinu hóf Jón búskap sinn með Elínu sem hann hafði kynnst í vinnu hjá Sláturfélaginu. Og þar eignuðust þau Guðrúnu, 1963. Það er ótrúlegt og ómetanlegt til þess að hugsa að við þessar aðstæður stofnaði fólk til fjölskyldu fyrir aðeins 60 árum. En þó Jón væri harðduglegur og eftirsóttur starfskraftur gerði brjósklos í baki hann nær að öryrkja um tíma. Þau Elín urðu fyrstu húsverðir í Fólkvangi, nýbyggðu félagsheimili Kjalnesinga. Jón kom sér upp aðstöðu til leðurvinnu og margir urðu taumarnir og höfuðleðrin sem hann ýmist smíðaði eða gerði við í gegnum tíðina.

Jón fékk sem betur fer það mikla starfsgetu að hann gat aftur farið að vinna erfiðisvinnu og varð múrverk og smíðar hans aðalatvinna lengst af.

Hestamennska var alla tíð aðaláhugamál Jóns. Líkt og aðrir „dellukallar“ hafði hann sterkar skoðanir á flestu sem viðkom hestum og hestamennsku. Hann reið mikið út og ferðaðist oft með marga hesta langar leiðir. Það varð kveikjan að sérstakri teymingagjörð sem hann smíðaði og gerði að verkum að hrossin teymdust hvert á eftir öðru en ekki hlið við hlið eins og algengast var. Vöktu þessar lestir hans oft mikla athygli.

Eftir að fjölskyldan flutti til borgarinnar vann Jón á verkstæðinu hjá Byko og var þar sannarlega á réttum stað. Verksvit hans nýttist vel og ekki síður var félagsskapurinn honum mikilvægur. Var ósjaldan látið fjúka í kviðlingum á kaffistofunni og við konurnar á skrifstofunni. Að því kom að Jón fór að koma fullur heim. Eða þannig lýsti hann sjálfur göngulagi sínu þegar MS- sjúkdómurinn kvaddi fyrst dyra. „Þær hafa sjálfsagt haldið að ég kæmi sífullur heim úr vinnunni nágrannakonurnar sem sáu mig koma heim í lok vinnudags.“ Það fór svo að sjúkdómurinn lagði Jón að velli og var hann rúmliggjandi mörg síðustu árin. Þáttur Elínar við umönnun hans er ótrúlegur en þrátt fyrir tímabundnar sjúkrahúslegur og hvíldarinnlagnir bjó Jón heima hjá Ellu sinni í Grýtubakkanum til hinsta dags.

Við systkinin kveðjum kæran bróður með þökk fyrir samfylgdina.

Fyrstu minningar mínar um Jón Leví föðurbróður eru tengdar hestum og Skrauthólum. Ég man hversu stoltur ég var þegar Jón leyfði mér fyrst að setjast á bak tinnusvörtum gæðingi hans, Hrólfi, en eins og ég átti eftir að kynnast enn betur síðar passaði Jón upp á strákinn. Það var hafður aukataumur í klárnum, enda þekktur fyrir vilja. Allt fór þetta vel og hestamennskan varð það sem átti eftir að leiða okkur frændur enn nánar saman síðar.

Þótt jafnan væri samgangur milli fjölskyldu minnar og þeirra Jóns og Elínar meðan þau bjuggu á Kjalarnesinu urðu kynni mín af þeim enn nánari eftir að þau fluttu til Reykjavíkur um 1980 og í Grýtubakkann. Ég hafði verið í hestum í Reykjavík með foreldrum mínum frá barnsaldri. Eftir að faðir minn féll frá 1984 varð að ráði að Jón gengi til liðs við okkur bræður um hestahald í Víðidalnum. Það var ómetanlegur stuðningur að eiga Jón að á þessum tíma. Hann leiðbeindi og passaði upp á hrossin. Og þær hefðu sjálfsagt orðið færri hestaferðirnar á þessum árum ef ekki hefði notið við kraftsins í Jóni við að undirbúa og hafa forystu í þeim efnum. Jón var líka áhugasamur um leiðir og reiðvegi og lagði þeim málum lið á vettvangi hestamannafélaganna.

Jón hafði komið sér upp aðstöðu fyrir hrossin á landspildu úr Skrauthólum sem hann nefndi Söðlagerði. Þegar kom að vori var farið með hrossin í sumarhagana í Söðlagerði. Jón byggði síðar sérstakt skýli þar sem hann gat gefið hrossum sínum á veturna og veitt þeim skjól eftir útreiðartúra. Hestamennskan hjá Jóni færðist því í Söðlagerði og hann naut þess að geta verið þar, bæta aðstöðuna og sinna hrossunum.

Hestahaldi okkar frænda í Reykjavík lauk því um árið 2000. Hann var kominn í Söðlagerði og ég hafði keypt jörð austur í Rangárvallasýslu. Þar naut ég liðsinnis Jóns við framkvæmdir og við hrossin. Við frændur tókum til við að framlengja ættarlínu hrossanna frá Tryggva afa mínum í Skrauthólum en þau hafði hann upphaflega komið með með sér norðan úr Miðfirði. Jón passaði upp á ungviðið og tamdi. Þetta skilaði okkur góðum reiðhestum. En Jón gat því miður allt of stutt notið þeirra og aðstöðunnar í Söðlagerði. MS-sjúkdómurinn gerði honum æ erfiðara um vik og þar kom að hann varð að hætta að vinna vegna hans og sama var með útreiðar. Jón fylgdist áfram með framvindu mála í sveitinni, spurði um hrossin og kom í heimsókn. Hann lét ekki hjólastólinn stoppa sig.

Elín kona Jóns var honum stoð og stytta í veikindunum og með aðstoð hennar, síðar einnig með utankomandi aðstoð, gat Jón verið heima hjá sér nánast til loka. Það var til marks um það hvernig þau mættu þessum breytingum á högum Jóns að þau höfðu verið búsett um árabil á þriðju hæð í Grýtubakkanum. Í stað þess að flytja annað sömdu þau við nágranna sína á fyrstu hæðinni um skipti á íbúðum. Þar var aðgengi breytt og Jón gat bæði komist út á litla verönd og í sérútbúna bíla til ferða.

Við leiðarlok þökkum við Ragnhildur þau ár og samveru sem við áttum með Jóni Leví. Við færum Elínu og fjölskyldunni samúðarkveðjur.

Það var líklega haustið 1992 sem leiðir okkar Jóns Levís Tryggvasonar lágu fyrst saman. Ég var nýútskrifaður úr háskóla og var með tvo fullorðna hesta sem mig vantaði pláss fyrir. Í gegnum kunningsskap fékk ég inni í hesthúsinu þeirra í Víðidalnum. Var þetta upphafið að áralöngum vinskap okkar Jóns og það var hestamennskan sem tengdi okkur saman. Á veturna vorum við saman við útreiðar fram undir vor, en þá fór Jón með hestana sína upp í Söðlagerði. Þaðan riðum við út á kvöldin og um helgar á sumrin og undirbjuggum hrossin fyrir lengri ferðir. Saman ferðuðumst við vestur á Snæfellsnes, upp í Kjós, austur fyrir fjall í ótal ferðum, um afrétti sunnanlands, um nágrenni Flúða, á Þingvöll og norðan úr Miðfirði alla leið suður á Kjalarnes. Ég hugsa að það hafi verið um svipað leyti sem hann lauk við að byggja sér aðstöðu fyrir hrossin í Söðlagerði og eftir það hætti hann að halda hross á húsi í Reykjavík. Hann taldi að það færi betur um hrossin úti við, þar sem þeim væri sinnt, þeim gefið og látin þorna undir þaki á opnu hesthúsi eftir góðan reiðtúr. Líklega var Jón þar á undan sinni samtíð hér á landi, en algengt er að hestar séu hafðir við opið í Evrópu. Voru hans hestar alltaf glæsilega útlítandi að vori og var ekki laust við að þeir litu betur út en þeir sem höfðu verið á húsi allan veturinn í bænum.

Jón vann heilmikið við söðlasmíði og smíðaði haganlega ýmsan búnað til ferðalaga á hestum. Hann var sérvitur og vissi vel hvernig hann vildi hafa hlutina. Hann hannaði teymingarbúnað til að teyma hesta á ferðalögum og fékk hönnunarvernd á búnaðinn. Byggði hann hugmyndina á hestalestum fyrri tíma. Við notuðum „stroffurnar“ eins og hann kallaði þetta mikið og ég held að á ferðalögum höfum við teymt fleiri en 10 hesta í einni lest. Var þetta gjarnan notað til að temja unga hesta, með því að hafa unga hrossið inni í lestinni þar sem hesturinn á undan og eftir sáu um að kenna þeim unga að fylgja. Man ég vel eftir því að Jóni var meinilla við að reka hesta á ferðalögum og vildi miklu frekar teyma. Jón var hagmæltur, setti gjarnan saman vísur, hafði sterkar skoðanir á pólitík og hafði gaman af því að rökræða hlutina í þaula. Hann var Framsóknarmaður og tók virkan þátt í starfi flokksins lengi vel. Þá voru þau Elín, kona hans, opin og vingjarnleg og sýndu þau mér og mínum einstakan hlýhug. Ég held að ýmsir hafi átt gott skjól hjá þeim.

Mér er minnisstætt hversu áhugasamur og eljusamur Jón var og hann hlakkaði einlæglega til þess að komast á eftirlaun og getað þá sinnt hestunum sínum og aðstöðunni í Söðlagerði meira. Það var því mikið áfall fyrir hann að veikjast um svipað leyti og starfsævinni lauk. Hann tók þó veikindunum af æðruleysi þótt að ég þykist vita að það hafi reynt mikið á hann og fjölskylduna, sérstaklega Elínu sem sinnti honum af mikilli alúð allt til enda. Var aðdáunarvert að fylgjast með þeim og hvernig þau tókust á við það sem lífið bauð þeim. Mér þótti vænt um að fá hann og Dagrúnu, dóttur hans, í heimsókn í hesthúsið til mín í fyrravor, en þá kom hann á hjólastólnum alla leið inn í hesthús. Að leiðarlokum vil ég þakka fyrir ómetanleg ár sem ég átti með vini mínum Jóni Leví. Elínu og fjölskyldunni votta ég samúð.