Hver á íslenskt lýðveldi, kjósandinn eða alþingismennirnir?

Í nýafstöðnum kosningum til alþingis töpuðu allir stjórnmálaflokkar fylgi, sem höfðu „nýju stjórnarskrána“ á stefnuskrá sinni.

Það bendir til þess að kjósendur séu farnir að gera sér ljóst hversu mikill gallagripur þessar stjórnarskrártillögur eru. Þótt sumt sé til bóta í þessum tillögum eru svo stórir gallar á sumum tillögum að allur framgangur þeirra endurbóta sem samkomulag gæti náðst um stöðvast og fæst ekki ræddur. Stærsti gallinn að mínu áliti er 34. gr. um náttúruauðlindir Íslands, sem boðar að allar náttúruauðlindir Íslands verði ríkiseign og að einstaklingum, landsmönnum, kjósendum verði bannað að eiga eignarrétt að þeim.

Þetta ákvæði um stórauknar ríkiseignir er í mótsögn við frelsi manna og sjálfstæði. Risaskref aftur á bak í frelsisbaráttu þeirra.

Í frönsku byltingunni 1789 voru völd einvaldskonunga og forréttindi aðals afnumin og völdin færð í hendur einstaklinga þjóðfélagsins, sem völdu stjórnendur ríkisins til ákveðins tíma í senn, í kosningum. Lýðveldið var stofnað (republic).

Það þurfti að tryggja sjálfstæði, frelsi, stöðu og vald þeirra einstaklinga sem kusu þingmenn og ríkisvaldið. Í þeim tilgangi voru mannréttindi bundin í stjórnarskrá. Þessi mannréttindi voru málfrelsi, fundafrelsi, atvinnufrelsi, réttarríki, eignarréttur, sjálfstæðir dómstólar o.fl. o.fl. Þessi mannréttindi eru æðri völdum ríkisvaldsins, meðfædd og óafturkallanleg. Mannréttindi hafa þróast alla tíð síðan 1789, hægt og bítandi á löngum tíma. Síðasta opinbera þrælahaldið var afnumið í Afríku 1981. Konur fengu kosningarrétt 1915. Mannréttindabarátta kvenna stendur enn.

Mannréttindin eru aðeins 232 ára gömul en mannkynið hefur búið við þrælahald og valdníðslu í ellefu þúsund ár. Frelsið er viðkvæmt. Það þarf að gæta þess vel. Ekkert er svo gott að ekki sé hægt að klúðra því.

Á þeim 232 árum síðan menn öðluðust mannréttindi hefur mannkynið átt við ýmsa erfiðleika að glíma eins og fátækt, atvinnuleysi, styrjaldir, heimsku, kúgun og einveldi. Menn hafa brugðist við þessu mótlæti á ýmsan hátt, réttan eða rangan. Stærstu mistök í þessum efnum voru gerð á 20. öldinni, þegar mannréttindi, sérstaklega eignarrétturinn, voru afnumin af kommúnistum í Rússlandi, Sovétríkjunum, undir áhifum af kenningum Karls Marx, svo og af fasistum og nasistum í stríði og friði.

Kjarni byltingarinnar í Frakklandi árið 1789 var sá að völdin í þjóðfélaginu voru færð til einstaklinga þjóðfélagsins með stjórnarskrá og lýðveldi, en einveldi afnumið.

En fljótt eftir að nýir valdhafar voru kosnir á lýðræðislegan hátt fóru þessir nýkjörnu valdhafar að reyna að ná auknum völdum til sín aftur og skerða völd einstaklinga, kjósenda. Helstu aðferðir þeirra til þess voru að skilja eignir manna frá eigendum sínum með eignasöfnun ríkisins, þess ríkis sem hinum nýkosnu valdhöfum var trúað fyrir. Grimmasta dæmið um þetta voru Sovétríkin, þar sem nýr aðall tók völdin.

Þótt tilraunin í Sovétríkjunum hafi mistekist og þau hrunið, heldur tilraun valdhafa til valdtöku áfram og er þjóðnýtingarbrölt „nýju stjórnarskrárinnar“ gott dæmi þess.

Mér hefur orðið tíðrætt um hvers vegna valdhöfum er svona uppsigað við eignarréttinn. Eignarrétturinn er mannréttindi. Eignarréttur er vald. Öllum valdhöfum er illa við allt vald nema þeirra eigið. Sá sem hefur vald yfir eign getur notað hana, leigt hana, fengið tekjur af henni, selt hana eða gefið. Aðeins eigandinn hefur þessi réttindi yfir eigin eign og getur útilokað aðra frá því að nota sömu eign á sama hátt. Sá sem ekki á eign hefur ekki þessi völd. Eftir því sem eignirnar eru meiri eru völdin meiri. Sá sem skuldar er háður eignarvaldi annars manns, skuldareiganda.

Sá sem á eignir er öruggari, sjálfstæðari og frjálsari. Hann getur borið meiri ábyrgð og er óháðari öðrum. Hann hefur meira úthald ef eitthvað ber upp á, t.d. atvinnuleysi eða veikindi. Það er því best að sem flestir eigi eignir. Ásættanleg eignadreifing í landinu er forsenda lýðræðis. Það á að vera hlutverk þjóðfélagsins að efla eignasafn sérhvers landsmanns. Ef allar eignir safnast á hið opinbera og auðmenn verður lýðræðið ekki annað en nafnið tómt.

Nú er svo komið að 80% af öllum eignum þjóðfélagsins eru í opinberri eigu en aðeins 20% í einkaeign.

Í kosningabaráttu síðustu alþingiskosninga gerði Samfylkingin tillögu um stóreignaskatt á 1% eigenda, Þeirra sem ættu 200 millj. kr. og meira. Af því leiðir að 99% eigenda eiga minna og jafnvel minna en ekki neitt. Á þessu sjá menn að misskipting einkaeigna er mjög mikil. Fyrir utan þessar einkaeignir eru svo opinberar eignir 80% heildareigna þjóðarinnar. Spurningin er: Hvers vegna er hið opinbera að sanka að sér öllum þessum eignum þjóðfélagsins, þegar meirihluti þjóðarinnar er eignalítill?

Það er til þess að draga úr valdi kjósenda og gera þá háðari hinu opinbera valdi. Nær væri að dreifa einhverjum hluta af þessum opinberu eignum til almennings í öfugu hlutfalli við efnahag móttakenda, útrýma fátækt og efla lýðveldið.

Um 60% af yfirborði landsins er þjóðlendur, sem einstaklingar, kjósendur, mega ekki eignast neinn hluta af. Meirihluti lóða í bæjum eru leigulóðir, í eigu sveitarfélaga, þótt menn þurfi að kaupa þær dýrum dómum á uppboði í lóðaskorti. Hið opinbera slær eign sinni á beinar eignir sem það leigir út og verður þá leigusamningurinn óbein eign leigjandans, sem verður skattlögð sem óbein eign fyrir utan leigugjöldin. Þannig hefur hið opinbera ráð kjósandans betur í hendi sér.

Skv. tillögum stjórnarskrárnefndar er gengið enn lengra í þessari opinberu eignaásælni. Allar náttúruauðlindir eiga að verða ríkiseignir utan eignarréttar einstaklinga: Vindorka, sólarorka, fiskimið, land, regn, vatnsföll o.fl. o.fl.

Ekki á að telja allar náttúruauðlindir upp í stjórnarskrá en lagt til að hægt sé að bæta auðlindum í stjórnarskrána með almennum lögum. Þannig verði hægt að breyta stjórnarskránni með almennum lögum.

Náttúruauðlindir Íslands, sem ekki eru háðar eignarrétti, eru almenningar sem háðir eru fullveldi og forræði ríkisvaldsins. Þær eru ekki eignir ríkisins. Ríkisvaldið á að setja reglur um aðgang og notkun á þessum auðlindum. Hagnað af notkun auðlinda eða almenninga má síðan skattleggja eins og hvern annan hagnað af atvinnustarfsemi og jafnvel setja á auka stórgróðaskatt ef mönnum blöskrar hagnaðurinn. Óþarfi er að misnota stjórnarskrárbreytingar sem átyllu til að þrengja að mannréttindum okkar og koma þjóðskipulagi okkar meira í þá átt, sem minnir á kommúnisma.

Ríkisvaldið sækir vald sitt til þjóðarinnar, einstaklinganna, sem hafa kosningarétt. Valdið sem fylgir eignarréttinum á einnig að vera í höndum þeirra sem kjósa valdhafana.