Höggin stærri áður en aldrei lát

Það er vel þekkt úr heimi frétta og fjölmiðla að „góðu fréttirnar“ fá ekki endilega uppslátt á borð við hinar, þær sem bera með sér ótíðindi í einhverri mynd, jafnvel skelfingu, ógn og glæpi, með öllum þeim ömurlegu afleiðingum sem slíku fylgir og er þá eins víst að þeir verði verst úti sem ekkert hafa til saka unnið, eins og dæmi sanna.

Svo eru atburðir til sem þykja reglubundnir og þótt þeim tilheyri vissulega margvíslegur voði og hafi lengi gert, þá telst það sem komið er í vana varla lengur til tíðinda, að minnsta kosti ekki svo að verðskuldi uppslátt eða dramatíska útleggingu hinna ýmsu fjölmiðla. Og því fjær sem slík atvik eru dregur hraðar úr uppslætti og fréttirnar gufa upp.

Þingmaður myrtur

Nýlegar fréttir eru um breskan þingmann, David Amess, sem mættur var í sitt kjördæmi til að hitta kjósendur sína þar, en langflestir í hópi breskra þingmanna sinna þeim þætti vel. Amess þingmanni hefur haldist vel og lengi á sínu þingsæti, stundum þvert á kosningaspár og hefur hann þó hvergi forðast umfram aðra að viðra sjónarmið sín og skoðanir og eru sum sjónarmið hans óðara flokkuð sem vond og jafnvel óboðleg hjá þeim sem sjálfir hafa útskrifað sig með meistarapróf í svoleiðis flokkun.

Amess var ákafur andstæðingur veru Breta í ESB. Hann beitti sér mjög í dýraverndarmálum og barðist ákaft gegn „refaveiðisporti“ en ýmsir stuðningsmenn flokks hans líta á þann þátt sem næsta heilagan. Hann beitti sér mjög gegn því að farið væri offari í fóstureyðingum og var ákafur stuðningsmaður Ísraels. Hann hafði samþykkt að Bretland tæki þátt í árásinni á Írak, en taldi fljótlega að hann og aðrir hefðu verið blekktir til slíks stuðnings með fullyrðingum um að Saddam réði yfir kjarnorkuvopnum. Hann lagðist hart gegn árásum á Sýrland sem David Cameron forsætisráðherra hans studdi. Og hann var tregur til að samþykkja hjónaband samkynhneigðra, og var harkalega gagnrýndur opinberlega fyrir það, meðal annars af dóttur sinni.

Fordæmin til

Þessi atburður nú minnti strax á morðið á Jo Cox fyrir fáeinum árum, en hún var þingmaður Verkamannaflokksins. Þingmanninum sem nú féll fyrir hendi morðingja sem stakk hann margoft með hnífi hafði verið mjög brugðið vegna árásarinnar á Jo Cox, sem hafði verið þingmaður um skamma hríð og því ekki sankað andstæðingum að sér. Enn hefur ekki fengist skynsamleg skýring á árásinni á Cox. Amess þingmaður hafði rætt það opinberlega að þingmenn þyrftu að bæta öryggi sitt með því sem þeir sjálfir gætu gert, þótt það væri takmarkað. Þeir reyndu að taka ekki einir á móti fólki í viðtöl, bættu læsingar á starfsstöðvum sínum og fleira í þeim dúr, en við blasir að slíkt dugar skammt gegn eindregnum brotavilja. Amess þótti þær þó betri en ekki, en viðurkenndi að þær gætu vakið falskt öryggi.

Nærri höggvið

Það er auðvitað ekki vinnandi vegur að veita almennum þingmönnum vernd fyrir öllum hugsanlegum árásum af þessu tagi. Þingmenn í bresku neðri deildinni eru á sjöunda hundrað og við þann fjölda bætast fulltrúar í lávarðadeildinni. Yfirvöld hvarvetna í heiminum reyna að tryggja lágmarksöryggi kjörinna fulltrúa, en hljóta þó einkum að einbeita sér að þeim sem mesta athygli fá, enda vitað að áhættan fer mjög vaxandi með henni. Það er reyndar athyglisvert að í þriggja alda sögu embættis forsætisráðherra Breta(Robert Walpole, fyrsti forsætisráðherrann, tók við sínu embætti árið 1721) hefur aðeins einn þeirra 55 verið myrtur í starfi, en 4 forsetar Bandaríkjanna af 46 hafa hlotið þau örlög.

Sá eini sem féll fyrir morðingja hendi er ekki í hópi þekktustu forsætisráðherra í breskri sögu og má reyndar segja að morðárásin hafi kannski helst tryggt „stöðu hans“ í sögunni.

Spencer Perceval var myrtur í þinghúsinu sjálfu, fimmtugur að aldri. Morðinginn var John Bellingham. Sá hafði verið settur í rússneskt skuldafangelsi. Eftir að hann var látinn laus eftir 5 ára vist og komst aftur heim til Englands varð hann heltekinn af því að hann ætti rétt á bótum vegna þessara atburða í Rússlandi og það úr hendi breska ríkisins og hafði hann rekið þau erindi við ýmsa ráðherra, þar á meðal Perceval forsætisráðherra. Þegar ráðherrann var rétt kominn inn í „lobby“ þinghússins, hinn 11. maí 1812, vatt Bellingham sér að honum, lyfti skambyssu sinni og skaut og lést forsætisráðherrann samstundis.

Perceval-hjónin áttu 12 börn saman. Hann var talinn gegn og góðviljaður og reyndar álitinn sá af forsætisráðherrunum 55 sem hefði verið hvað fátækastur er hann gegndi embættinu. (Ramsey Macdonald gæti þó keppt um þann titil.) En Spencer Perceval var einnig þekktur fyrir eindæma persónulegt örlæti sitt, sem þótti þó í öfugu hlutfalli við fjárhagslega getu hans. Á þessum árum var „réttlætið“ ekki að tvínóna við verkefni sín. Réttað var yfir John Bellingham hinn 15. maí. Kviðdómur tók sér 10 mínútur til að ákvarða sekt hans og var hinn dæmdi tekinn af lífi tveimur dögum síðar. Hann sá ekki eftir neinu og var sannfærður um réttmæti gjörðar sinnar.

Fleiri á ferð og munaði oft litlu

En það munaði sáralitlu að hryðjuverkamönnum tækist að ganga frá öðrum forsætisráðherra, sjálfri Margréti Thatcher. Þar var IRA á ferðinni árið 1984, en frúin hafði lengi verið efst á lista hryðjuverkasamtakanna. Það var hrein tilviljun að Thatcher slapp. Allmargir létust í árásinni, þar á meðal þingmaður Íhaldsflokksins, og yfir 30 særðust, sumir mjög illa.

John Major slapp síðar og var þá tiltölulega nýlega tekinn við embætti forsætisráðherra þegar nærri sjötíu kílóa sprengja af þremur slíkum sem beint var að Downingstræti 10 lenti í garðinum þar árið 1991. Sprengjuheldir gluggar vernduðu ríkisstjórnina fyrir þessari árás IRA.

Munu margir skrópa?

Bretar hafa um fleira að hugsa. Þeir óttast að helstu stórmenni muni ekki láta sjá sig á fundi um manngerða veðrið í Glasgow, sem átti að verða rós í hnappagat forsætisráðherrans og ekki síst frúar hans. Eins og mál standa er Biden enn væntanlegur og ekki er líklegt að hann tylli sér á tá fyrir fjölmiðlamenn eins og komið er fyrir honum í slíkum málum. Sennilega munu leiðtogar Indlands, Kína, Brasilíu og fleiri smáríkja ekki endilega koma og Pútín hefur ekki enn veitt endanlegt svar. Ekkert þessara landa ætlar að blanda sér í manngerða veðrið fyrr en eftir nokkra áratugi, og þar með veit enginn hvort nokkuð verður úr.

En sem betur fer hafa íslensk yfirvöld tilkynnt að ASÍ hafi bent þeim á í auglýsingum sínum fyrir kosningar að hér „sé nóg til“ og Íslendingar gætu því hent nokkrum tugum milljarða á bálið. Jafnvel ef satt er, að rosalega mikið sé til, þá er ekki víst að ríkissjóður Íslands geti vegið upp núll-afstöðu Kína, Rússlands, Indlands, Brasilíu og annarra ríkja Suður-Ameríku, Afríku og fleiri smábletta heimsins í nokkra næstu áratugi. Í ferkílómetrum talið mundi sterk afstaða suðurskautsins, með öllum sínum skattgreiðendum þar, Grænlands, Jan Mayen og Kanada þó óneitanlega gera stöðuna meira sannfærandi.

Voða mikið til – í þessu

Ef marka mátti umræður í Kastljósi í vikunni má alls ekki gefa sér að Landspítalinn geti ráðið við það ef fleiri en 4-5 sjúklingar leggjast þar inn óvænt í erindum kórónuveirunnar. Einhvern veginn hljómar það alls ekki eins og nóg sé til þar.

En á móti kemur að starfsmaður á Landspítala, sem óvænt sagði upp sjálfur óumbeðinn, fær að halda launum sínum, og þeim í hærri kantinum sem þar þekkjast, óskertum á þriðja ár. Það bendir óneitanlega til að miklu meira en nóg sé til.

Er ekki örugglega allt í lagi?