Græn í París

Erfitt er að ímynda sér að hin ljóshærða og pena Tove Jansson hafi haft áhrif á samfélagslega stöðu ungra hjóna í Vesturbænum. „Hversu marga múmínbolla eigið þið?“ Ég tek óneitanlega þátt í þessu enda ligg ég að svo stöddu í sófanum heima og sötra mitt volga te úr uppáhaldsmúmínbollanum mínum sem allt í einu hefur hlotið nýja merkingu. Bollinn er ekki lengur einungis ópersónuleg og dýr jólagjöf frá ættingja heldur sönnun þess að Tove Jansson var til og merki þess hversu frægar hennar litlu fígúrur eru.

Kvikmyndin Tove fjallar um líf Tove Jansson (1914-2001), höfundar sagnanna um hina ástsælu múmínálfa. Leikstjórinn leggur sérstaklega áherslu á tvíkynhneigð sambönd Tove (Alma Pöysti) og ferðalag hennar sem listamaður en lengi vel leit hún einungis á múmínálfana sem hliðarverkefni sem truflaði hana við að skapa „alvöru“ list líkt og faðir hennar gerði.

Myndin er tekin upp á filmu og er þannig ætlað að vekja upp tilfinningu fyrir hinu gamla. Áferðin er aftur á móti sérstök, myndin er mjög gróf, það er nánast hægt að telja freknurnar á elskhuga hennar Vivica Bandler (Krista Kosonen) og litirnir verða þar af leiðandi mjög ýktir. Myndin er aðallega tekin upp með handheldri tökuvél og þeim senum þar sem notast er við þrífót er einungis ætlað að sýna rýmið. Atriðin verða því huglæg og áhorfendur eiga auðveldara með að samsama sig við aðalpersónuna, Tove, sem Alma Pöysti leikur listilega.

Litirnir spila stórt hlutverk í myndinni. Heitir litir umkringja Tove þegar henni líður vel, eins og heima hjá sér eða með vinum sínum, en kaldir litir umkringja hana þegar hún er í umhverfi þar sem hún er óörugg eins og t.d. á listasýningu með föður hennar sem er mjög gagnrýninn á list hennar. Mikilvægi og merking litanna er hvað skýrast í ástarsambandi hennar við Vivicu. Einkennislitur Tove er rauður en Vivicu grænn og er þessu stillt upp mjög skýrt í myndinni. Heimili Tove er rautt og hlýtt en Vivicu grænt og kalt. Sængurfötin og klæðnaður þeirra skarta einnig þessum tveimur litum. Grænn og rauður eru andstæðir litir og ekki skrýtið að þeir voru valdir fyrir þessar tvær mjög ólíku persónur. Tove er lágvaxin, ljóshærð og krúttleg kona á meðan Vivica er dökkhærð, hávaxin og mjög ráðandi í samskiptum. Það er augljóst að hér er ekki einungis um tilviljun að ræða. Rauður litur táknar einnig oft kærleika og er ætlað að ýta undir sterkar tilfinningar eins og ást. Rauður er þar af leiðandi viðeigandi litur fyrir Tove sem er full af kærleik og drifin af ást. Tove skrifar til dæmis leikrit og í kjölfarið bók af því ástkona hennar Vivica þrýstir á hana að gera það. Hún byrjar einnig að teikna dálka í blöðin af því fyrrum ástmaður hennar hvetur hana til þess. Hér er ekki átt við að Tove geti ekki tekið eigin ákvarðanir heldur að ástin geri hana óhrædda og er það einmitt þannig sem hún lýsir einni af fígúrum sínum. Vivica er vel ættuð og mjög efnuð og grænn því viðeigandi litur fyrir hana en grænn hefur gjarnan verið í miklum metum hjá efri stéttum í gegnum tíðina og minnir á auð. Litunum fylgir þó einnig neikvæð merking en grænn getur þýtt svik, öfund eða græðgi og rauðum litum oft ætlað að vara við einhverju slæmu sem er ekki síður viðeigandi í sambandi þeirra Tove og Vivicu, sem byggist ekki á endurgoldinni ást heldur svikum. Vivica er gráðug þegar kemur að ást, hún leitar að henni alls staðar og ber ekki sömu tilfinningar til Tove. Tove líkir henni við dreka sem réðst á hana og tók hana en segir svo að drekar festist ekki við manneskjur. Þessi græni dreki sést síðan í sögum Tove líkt og margar persónur í hennar lífi.

Síðar í sögunni og lífi Tove hittast þær óvænt í París og þá hafa þær skipt um lit. Tove er græn frá hvirfli til ilja enda hefur hún hlotið mikla velgengni sem listamaður og fjárhagslegan auð. Þessari Parísarnótt eyða þær saman og í þetta skiptið er það Tove sem yfirgefur Vivicu sem biður hana að skilja sig ekki eftir.

Leikstjórinn, Zaida Bergroth, nýtir sér kvikmyndaformið til fullnustu til þess að segja sögu þessarar merku konu og notar ýmsar leiðir til þess að miðla skilaboðum óbeint til áhorfenda. Í einu atriðinu t.a.m. opnast glugginn heima hjá Tove og blæs öllu til en Tove tekur vindinum með hlýjum örmum og ró. Þetta atriði stendur upp úr af því það er ekki í takt við myndina sem er að mestu leyti mjög raunveruleg en þetta er gert viljandi. Á þessum tímapunkti samþykkir Tove sig sjálfa loksins sem listamann og að múmínálfarnir séu hluti af henni eins og hún hafði alltaf sagt áður um málverkin sín, „þetta er ég“. Vindurinn blæs bæði teikningunum hennar burt og einhverju innra með henni, hún fyllist innblæstri.

Lokaatriðið er einnig opið til túlkunar en þar tekur hún á móti Tuulikki (Joanna Haartti), sem átti eftir að verða lífsförunautur hennar. Tove stendur við hliðina á málverki sem hún er enn að vinna í en það málverk nefnir hún „Byrjandann“ og getur átt að þýða að áhorfendur hafi einungis fengið að skyggnast inn í brot af lífi hennar eða að kvikmyndin segi ekki alla söguna. Tove er rétt að byrja!