Telja brotið á sæmdarrétti

Höskuldur Daði Magnússon

hdm@mbl.is

„Okkur finnst þetta vera makalaust. Pabbi er höfundur verksins en hans er getið sem einhvers konar ráðgjafa. Við höfum því farið fram á að að hans sé getið sem höfundar á öllum merkingum við verkið og í allra umfjöllun um það en þeim kröfum hefur ekki verið svarað,“ segir Gunnhildur Hauksdóttir myndlistarmaður.

Gunnhildur hefur tekið að sér að gæta hagsmuna föður síns, myndlistarmannsins Hauks Halldórssonar, varðandi aðkomu hans að Heimskautsgerðinu sem stendur við Raufarhöfn. Um er að ræða stærsta útilistaverk á Íslandi sem vakið hefur verðskuldaða athygli ferðamanna á síðustu árum. Hvatamaður að verkinu var Erlingur B. Thoroddsen, hótelstjóri á Raufarhöfn. Fjölskylda listamannsins Hauks segir að Erlingi, sem lést árið 2015, hafi á síðustu árum verið eignað verkið að nær fullu en rétt sé að Haukur sé höfundur þess. Í umfjöllun á heimasíðu Heimskautsgerðisins segir að Haukur hafi tekið þátt í hugmyndavinnu með Erlingi, gert skissur og líkan sem stuðst sé við.

Skrifaði bréf til ráðuneyta

Gunnhildur segir við Morgunblaðið að fjölskyldan geri engar athugasemdir við að Erlingur sé titlaður frumkvöðull eða hvatamaður að verkinu. Ólíðandi sé þó að Hauks sé ekki getið í sömu andrá sem höfundar. Telur fjölskyldan að með þessu sé brotið á sæmdarrétti listamannsins og hefur hún leitað til Myndstefs og sent bréf til tveggja ráðuneyta, mennta- og menningarráðuneytis og iðnaðar- og nýsköpunarráðuneytisins sem áður hétu, auk Ferðamálastofu vegna þessa. Gunnhildur fundaði með stjórn félagsins, sem heldur utan um rekstur Heimskautsgerðisins, sumarið 2020 og kveðst hafa farið af þeim fundi með von í brjósti um að orðið yrði við óskum um úrbætur. Í kjölfarið hafi beiðni um að stjórnin myndi rita undir yfirlýsingu þess efnis ekki verið svarað og ekkert hafi heyrst frá stjórninni. Því hafi hún séð sig tilneydda til að hafa samband við Myndstef og áðurnefnd ráðuneyti og Ferðamálastofu.

„Faðir minn hefur haft það að ævistarfi að koma goðafræði og íslenskri þjóðtrú í myndir og mannvirki og það leikur ekki vafi á því að hann er höfundur verksins, enda kemur það fram í samningi um kaup á hönnun verksins,“ segir í bréfi Gunnhildar þar sem þess er getið að verkið hafi meðal annars verið á fjárlögum í tvígang.

„Ég hef farið þess ítrekað á leit við ábyrgðar- og framkvæmdaraðila verksins að föður míns sé skýlaust getið sem höfundar verksins í umfjöllun og merkingum við verkið og farið þess á leit að platti sem festur er á verkið með nafni Erlings sé fjarlægður af verkinu,“ segir þar ennfremur.

Í bréfi Myndstefs til félagsins Heimskautsgerðið á Raufarhöfn segir að af gögnum málsins verði ekki séð að ábyrgðaraðili verksins hafi virt höfundarrétt Hauks. „Er þar einkum átt við sæmdarrétt, nánar tiltekið nafngreiningarrétt,“ segir þar og beinir Myndstef þeim kröfum til ábyrgðaraðilans að „bæta úr meintu broti á sæmdarrétti eins fljótt og kostur er“ og að gerður verði almennur samningur milli höfundarins og ábyrgðaraðila um útilistaverkið og framtíð þess verks hvað varðar höfundarrétt. Í bréfi Gunnhildar kemur fram að engin svör hafi borist vegna erindis Myndstefs.

„Við erum ekki að standa í þessu vegna fjárhagslegs ávinnings. Pabbi er orðinn 85 ára og þetta særir hann mjög mikið,“ segir Gunnhildur.

Segir að reynt hafi verið að leita sátta um árabil

Guðný Hrund Karlsdóttir, formaður stjórnar félagsins Heimskautsgerðið á Raufarhöfn, segir að hugmyndafræðin á bak við verkið sé stórkostleg og aðkoma Hauks hafi verið frábær. Hún kveðst harma að mál hafi þróast með þeim hætti sem þau hafi gert en reynt hafi verið að leita sátta um árabil. „Erlingur sagði alla tíð að hlutur Hauks hefði verið gríðarlega mikilvægur og í öllum kynningum höfum við reynt að sjá til þess að Haukur og hans mikilvæga framlag sé nefnt. Staðreyndin er hins vegar sú að það var gerður samningur um hönnun verksins en það kom aldrei neitt frá Hauki. Við höfum þurft að kalla til hönnuði og verkfræðinga til að Heimskautsgerðið yrði að veruleika og þess vegna viljum við ekki samþykkja að hann sé eini hugmyndasmiður og hönnuður verksins.“

Varðandi sáttaumleitanir fjölskyldu Hauks segir Guðný að stjórnin hafi fagnað þeim og sáttafundinum sumarið 2020. „Við vorum vongóð líka og héldum að loksins kæmist einhver niðurstaða í þetta. Það er hins vegar erfitt að ná samkomulagi þegar fólk segir bara að maður eigi að gera eins og það vill.“