Baksvið
Stefán E. Stefánsson
ses@mbl.is
„Þetta er mjög alvarlegt ástand að okkar mati og við vorum farin að vara við þessu strax í desember.“ Þetta segir Elías Jónatansson, forstjóri Orkubús Vestfjarða, en fyrirtækið hefur með höndum húshitun á Vestfjörðum og er henni alla jafna sinnt með svokallaðri rafkyntri fjarvarmaveitu. Nú stefnir í að fyrirtækið muni í allt að þrjá mánuði ekki hafa aðgang að svokallaðri skerðanlegri raforku sem það hefur nýtt til verksins en orkuna hefur Orkubúið keypt af Landsvirkjun. Landsvirkjun hefur kippt að sér höndum á markaðnum og afhendir nú enga raforku til loðnubræðslu eða annarra kaupenda að skerðanlegri orku á markaðnum. „Við gerum ráð fyrir að þurfa að keyra olíukatlana í allt að 120 daga og að það kosti fyrirtækið um fjórar milljónir króna á sólarhring.“
Í minnisblaði sem Orkubúið hefur tekið saman vegna stöðunnar sem er að teiknast upp segir að miðað við hámarksskerðingu geti þetta fellt kostnað á fyrirtækið sem svari til 480 milljóna króna og það samsvari 70 þúsund krónum á hvern íbúa svæðisins. „[...] kostnaðurinn verður að óbreyttu að lokum greiddur af neytendum á Vestfjörðum með hærra orkuverði til lengri tíma litið,“ segir í minnisblaðinu.
3,6 milljónir lítra af olíu
Elías viðurkennir að viðfangsefnið sem við blasi sé ekki aðeins fjárhagslegs eðlis. Það sé einnig umhverfismál. Orkubúið hefur byggt upp sex olíukatla víðs vegar um Vestfirði til að tryggja kyndingu á svæðinu, allt frá Bolungarvík og til Patreksfjarðar. Þeir séu alla jafna ekki keyrðir nema í undantekningartilvikum þegar bilanir verði í flutningskerfi raforku og á sumrin þegar lágmarksviðhaldi sé sinnt.
„Langstærsti liðurinn í árlegri losun gróðurhúsalofttegunda hjá Orkubúinu er vegna olíukyndingarinnar. Árið 2020 nam hún 822 tonnum af CO2-ígildum. En reikna má með því að losunin í ár nemi vegna skerðingarinnar allt að 9.800 tonnum af CO2-ígildum eða 12 sinnum meira en hún hefði orðið án skerðinga,“ segir Elías og bendir á að losunin á þessu ári stefni því að öðru óbreyttu í að vera jafn mikil og Orkubúið hefði borið ábyrgð á næsta áratuginn eða fram til ársins 2033. Áætlanir fyrirtækisins miða við að brenna þurfi 3,6 milljónum lítra af olíu til þess að halda uppi kyndingu á Vestfjörðum fram á vorið.
Einnig brennt á Seyðisfirði
Það eru fleiri fyrirtæki sem standa frammi fyrir því að þurfa að skipta yfir í olíukyndingu. Það á við í tilfelli RARIK sem þjónustar hitaveituna á Seyðisfirði. Tryggvi Þór Haraldsson, forstjóri fyrirtækisins, segir að áætlanir geri ráð fyrir að brenna þurfi um 210 þúsund lítrum af olíu á mánuði meðan á skerðingunni stendur.
„Þetta gætu þá allt í allt orðið 630 þúsund lítrar. Við erum fegin að við höfum komið upp hitaveitu á Höfn í Hornafirði en annars væri sama staða uppi á teningnum þar.“ Telur Tryggvi að kostnaður fyrirtækisins við olíukyndinguna geti numið um 60 milljónum fram á vorið. Þar með er þó ekki öll sagan sögð því RARIK sinnir einnig raforkuflutningi innanbæjar á svæðum þar sem fiskimjölsverksmiðjur eru starfræktar.
Einnig tjón vegna flutnings
Tryggvi að fyrirtækið hafi gert ráð fyrir að afkoman af raforkudreifingu til loðnuverksmiðjanna myndi nema ríflega 200 milljónum króna, miðað við spár um gríðarstóra loðnuvertíð sem nú stendur yfir. „Það er auðvitað fugl í skógi en þar sem ekkert verður af flutningi og dreifingu raforku til þessara verksmiðja þá metum við það svo að fyrirtækið sé að verða af um 300 milljóna tekjum vegna þessara skerðinga.“
Tryggvi viðurkennir að fyrirtækið hafi áður staðið frammi fyrir viðlíka vanda. M.a. hafi það gerst árið 2014 þegar gripið var til mikilla skerðinga.
„Nú er hins vegar staðan sú að við gætum staðið frammi fyrir áþekkum vanda að ári ef vatnsbúskapurinn verður lélegur áfram. Árið 2014 var öðruvísi en nú vegna þess að þá voru virkjanaframkvæmdir í ferli sem bættu öflunina milli ára.“
Fyrirtækin hafa lítið svigrúm
Morgunblaðið leitaði viðbragða Orkustofnunar vegna fréttar af bréfi því sem stofnunin sendi á þriðjudag á raforkuframleiðendur. Þar var kallað eftir því að þeir svöruðu því hvort mögulegt væri að afhenda meiri orku en nú þegar hefur verið samið um afhendingu á frá 1. febrúar og til 1. júní. Var svara óskað innan tveggja sólarhringa.Í viðbrögðum Höllu Hrundar Logadóttur orkumálastjóra kom fram að frétt blaðsins væri misvísandi þar sem bréfið hefði aðeins lotið að því hvort mæta mætti orkuþörf fjarvarmaveitna sem til þessa hafa keypt skerðanlegt rafmagn. „Í bréfinu er því ekki haldið fram að orkuskortur á Íslandi sé yfirvofandi,“ segir í svari orkumálastjóra. Þrátt fyrir það lýsir hún rekstraraðilum fjarvarmaveitna, sem tryggi kyndingu húsnæðis á svokölluðum köldum svæðum sem „mjög mikilvægum notendum“. Þessir mikilvægu notendur sjá fram á að fá enga raforku afhenta næstu fjóra mánuðina.
Í viðbrögðum orkumálastjóra er hvergi minnst á þá staðreynd að nú þegar er búið að skerða að fullu skerðanlega orku til fiskimjölsverksmiðja sem að öllum líkindum munu af þeim sökum brenna 20 milljónum lítra af olíu vegna ástandsins. Erfiðlega hefur gengið að fá svör frá orkufyrirtækjum landsins um hvort þau hafi svigrúm til að auka framleiðslu sína eða sitji á umframorku sem afhenda megi frá og með 1. febrúar. HS Orka svarar því þó til að svigrúm þar á bæ sé ekki til staðar og sérfræðingar sem blaðið hefur rætt við segja að afar ólíklegt sé að fyrirtækin lumi á orku sem skyndilega sé til skiptanna.
Verðið hækkað um helming á níutíu dögum
• Landsvirkjun hækkar verðið • Flutningskerfið fulllestað • Verðið taki mið af markaðsaðstæðum Talsmaður Landsvirkjunar segir að þröng staða í raforkukerfi landsins hafi haft áhrif á verðlagningu fyrirtækisins á raforkumarkaði. Fyrirtækið er verðmyndandi á markaðnum og gín yfir aðra framleiðendur og þótt hlutdeild þess hafi farið minnkandi eru sölufyrirtækin sem selja raforku til heimila og fyrirtækja sem dvergar í samanburðinum.Eftirspurnin aukist mikið
„Landsvirkjun selur nokkrar vörur í heildsölu til sölufyrirtækja og hefur verð á þeim tekið breytingum í samræmi við stöðu á raforkumarkaði. Þegar liðið hefur á árið 2021 hefur spurn eftir raforku á almennum markaði aukist og er búist við að vöxturinn verði rúmlega 200 GWh (6,2%) í nýjustu Raforkuspá,“ segir í svari fyrirtækisins við fyrirspurn Morgunblaðsins og bætir því við að það hafi að undanförnu hækkað verð til sölufyrirtækja í takt við aukna eftirspurn og óhagstæða þróun í vatnsbúskap.
„Hækkuninni er ætlað að stuðla að jafnvægi milli framboðs og eftirspurnar.“
Þegar Landsvirkjun vísar til vatnsbúskapar er þar helst verið að horfa til vatnshæðar Þórisvatns sem er forðabúr fyrir virkjanir fyrirtækisins á Þjórsár- og Tungnaársvæðinu. Sem stendur er vatnshæðin 5 metrum undir því sem að meðaltali er og 10,5 metrum yfir hæsta gildi sem sést hefur frá aldamótum.
Skerðanlega orkan hækkar
Sé rýnt í markað með skerðanlega orku, sem sölufyrirtækin fyrrnefndu þurfa mikið að sækja í, og fjarvarmaveitur og fiskimjölsverksmiðjur stóla á þegar þeim er yfirleitt veittur aðgangur að orkunni, má sjá að Landsvirkjun hefur hækkað verðið á svokölluðum mánaðarblokkum í hverjum mánuði um 46% frá því í október. Sérfræðingur sem Morgunblaðið ræddi við í gærkvöldi segir að auk þess megi sjá enn meiri hækkanir á mestu álagspunktum verðskrárinnar sem nær til skammtímakaupa. Einkum megi sjá gríðarlegar hækkanir á tímanum milli 18:00 og 19:00 á kvöldin þegar orkunotkun heimilanna rís hvað hæst yfir sólarhringinn.Í svari Landsvirkjunar til blaðsins er ítrekað að hækkanir á raforkuverði upp á síðkastið nái „aðeins til nýrra samninga og er magnið sem um ræðir aðeins lítill hluti af heildinni. Þarfir viðskiptavina hvað innkaup á raforku varðar eru misjafnar og hefur áhrif á innkaupamynstur þeirra.“ Bendir Landsvirkjun á að mörg sölufyrirtækjanna hafi gert samninga marga mánuði og jafnvel ár fram í tímann þegar slaki hafi verið á kerfinu og kjör á raforku verið hagstæð. „Flestir samningar Landsvirkjunar og viðskiptavina eru þannig bundnir til lengri tíma. Landsvirkjun áætlar að sölufyrirtækin hafi nú þegar gert samninga við okkur fyrir yfir 75% af raforkukaupum sínum fyrir árið 2022.“
Sérfræðingur sem Morgunblaðið ræddi við segir að staðan á markaðnum sé þó sú um þessar mundir að ekki sé hægt að gera skammtímasamninga við Landsvirkjun nema til eins dags í senn. Slíkt hafi aldrei sést áður og aðeins séu fáir mánuðir síðan auðvelt var að festa verð og magn í innkaupum til a.m.k. hálfs mánaðar. ses@mbl.is
Olíukatlar
» Orkubú Vestfjarða hefur komið upp sex olíukötlum sem geta tekið við af rafskautakötlum sem alla jafna anna kyndiþörf svæðisins.» Tveir slíkir katlar eru á Ísafirði og einn á Bolungarvík, Súgandafirði, Flateyri og á Patreksfirði.Uppsett afl þeirra er 24 MW
» RARIK hefur komið upp sams konar búnaði á Seyðisfirði.
Til baka
Leita í greinasafni
Prenta grein