Kristrún Hreiðarsdóttir

Breytingar á mannlífi á Íslandi síðustu hundrað árin eru svo miklar og róttækar að jaðrar við hið óskiljanlega. Það er líkast til ofsagt að mín kæra og elskulega Kristrún hafi skilið það allt – en hún upplifði það á eigin skinni. Hún átti langt líf og gott og margan afleggjarann.

Þegar ég kom inn í fjölskylduna upp úr 1970 varð mér fljótt ljóst að þessi tengdamóðir mín var ekki hin dæmigerða húsmóðir, hvað þá að húsmóðurstörfin væru hennar ær og kýr eða sérstaklega kær, þau voru skylda en ekki það sem hugurinn stóð til. Hennar heimur var víður og menningin var þar gildur hluthafi. Bækur og tónlist og félagslíf var hennar hilla, og fátt veitti henni meiri ánægju en að syngja í kirkjunni sinni í Grensás.

Það var góð upplifun á tímum minnkandi bóklesturs að bera þessum nær aldargamla lestrarhesti bækur og fá spjall um fólkið hennar og mannlífið almennt að launum. Ég talaði um það við hana að fyrst hún væri orðin 98 væri ómögulegt annað en að stefna á 100, gott væri að eiga sér markmið. En þótt hún gleypti í sig hverja bókina af annarri og væri andlega hress var líkaminn ekki alveg í sama takti – og henni fannst fátt til um þetta aldursmarkmið, hún væri alveg tilbúin til að fara til síns ástkæra Magnúsar sem hún missti allt of snemma. Um þá endurfundi efaðist hún ekki.

Það var gott og gefandi að umgangast hana og svoleiðis eftirmælum ættu allir að stefna að.

Blessuð sé minning Kristrúnar.

Ég er svo þakklát fyrir að hafa verið þeirrar gæfu aðnjótandi að vera samferða Kristrúnu tengdamóður minni síðastliðin 40 ár. Það var einn af mínum stærstu lottóvinningum í lífinu að fá deila þessum árum með syni Kristrúnar og þar með varð hún stór partur af lífi mínu. Þrátt fyrir að Kristrún hafi verið södd lífdaga, orðin 98 ára gömul, þá var svo mikið líf í henni og hjarta mitt er fullt af sorg og söknuði að hennar njóti ekki við lengur. Þessi kafli í lífinu kemur aldrei aftur, minningin lifir.

Ég minnist hennar helst fyrir það að taka mér opnum örmum, samþykkja mig og treysta mér. Við gátum talað um svo margt án hindrana, t.d. um dauðann, því hún var alveg tilbúin og hræddist hann sko ekki. Hún hafði trúarsannfæringu sem óþarfi var að predika uppi á fjallstindum, enda lifði hún sína kristnu trú með verkum sínum. Falleg kona að innan og utan. Tónelsk, vel lesin, natin og kærleiksrík við alla sína afkomendur. Hver af afkomendum man ekki eftir spilinu Fló?

Undanfarna áratugi gat hún ferðast um allan heiminn og það án þess að komast hjálparlaust út úr húsi. Það gerði hún með því að lesa ferða- og fræðibækur, skoða gamlar ljósmyndir, horfa á Travel channel og svo auðvitað rifjaði hún upp gamlar ferðir um Ísland eða útlönd með því að skoða landakort. Hún var líka dugleg að lesa gömlu dagbækurnar sínar og gat þannig bæði rifjað upp og haft gaman af. Hún var alveg skýr í kollinum og það var eiginlega hennar hinsta ósk að tapa ekki toppstykkinu eins og hún sagði.

Hún hafði mikinn áhuga á að fylgjast með öllum sínum afkomendum og vildi vita hvar þeir væru, hvað þeir væru að gera og hvort þeim gengi vel í lífinu. Hún hafði alla afmælisdaga skrifaða hjá sér, svona ef ske kynni að hún gleymdi þeim. Ég er viss um að hennar aðalstarf síðustu ár hafi verið að biðja fyrir sínu fólki og megi sú bæn margfaldast um ókomin ár.

Betri ömmu var ekki hægt að hugsa sér fyrir börnin mín Agnesi og Róbert Hreiðar. Þegar þau voru lítil átti Kristrún það til að hringja og spyrja hvort foreldrarnir þyrftu ekki að fara í bíó eða í smá foreldraorlof, alltaf boðin og búin að passa. Enda leit hún ekki á það sem slíkt, hún var einfaldlega að njóta að vera með þeim. Þvílík fyrirmynd fyrir sína afkomendur og annað samferðafólk.

Mig langar að þakka starfsfólki Droplaugarstaða fyrir umönnun undanfarin þrjú ár. Hún eignaðist þar marga vini og tók aðstæðum sínum af æðruleysi.

Ég kveð Kristrúnu, mína yndislegu vinkonu, þakka í huganum fyrir allt sem hún var mér. Minningin mun lifa með mér og þá sérstaklega síðustu jólin sem við áttum saman í Björtuhlíðinni. Ást og söknuður.

Í dag fylgjum við elsku ömmu Kristrúnu til grafar og vitum að hún er komin í faðm afa eftir langan aðskilnað.

Amma var einstök og varla hægt að hugsa sér betri ömmu. Þegar við systur vorum yngri vorum við stundum í pössun hjá afa og ömmu og það var ýmislegt brallað í þeim heimsóknum. Skemmtilegast af öllu var þó að fara í fataskápinn hennar ömmu og klæða sig í fínu fötin hennar og máta alla smellueyrnalokkana. Amma kunni ógrynni af sögum og ævintýrum og virtist hafa endalausan tíma til að segja litlum stelpuskottum sögu. Hún var mjög söngelsk og hafði gaman af því að kenna okkur systrum ýmis lög og þulur. Á langri ævi upplifir maður margt og var í seinni tíð ósköp notalegt að eyða tíma á spjalli með ömmu og heyra sögur af lífinu í gamla daga. Við vorum einstaklega lánsamar að hafa ömmu svona lengi í lífi okkar því það gaf okkur færi á að skapa margar dýrmætar minningar sem gott er að eiga á degi sem þessum.

Góða ferð hinsta spölinn elsku amma.

Nú er elskuleg amma mín, Kristrún Hreiðarsdóttir, fallin frá en hún var stór partur af mínu lífi, mismikið eftir tímabilum en hún var alltaf til staðar, tilbúin í spjall, sagði sögur og sýndi mér og mínum mikinn áhuga. Amma var mér mikil fyrirmynd, hún var hæversk en hæfileikarík, spilaði á orgel, söng í kór, var ótrúlega fróð og las mikið.

Í barnæsku var ég mikið hjá ömmu og afa, en seinna passaði amma nokkur af barnabörnum sínum og náði þannig að mynda mjög sterk tengsl við mörg okkar. Hún hafði mikinn áhuga á velferð okkar og lagði sitt af mörkum til að hjálpa til og vera alltaf til staðar. Hún innrætti okkur umburðarlyndi og kærleika gagnvart náunganum.

Ég á margar góðar minningar með afa og ömmu í ferðalögum, sunnudagsbíltúrum eða messum og við amma rifjuðum ósjaldan upp ferð með Ferðafélaginu norður á Strandir þegar ég var tólf ára. Í upphafi ferðalagsins var ég uppfull af unglingaveiki og hundfúl að þurfa að fara með þeim á staði sem ég hafði oft komið á áður. Auðvitað var gaman í ferðalaginu og þegar á leið var ég orðin hrókur alls fagnaðar og gat frætt samferðafólkið um búskaparhætti, selveiðar, dúntekju og fleira sem fólki fannst áhugavert.

Minningarnar um sögustund í sófanum eru einnig dýrmætar. Amma lá í sófanum, við frænkurnar kúrðum í hnésbótunum og hún byrjaði á sögu. Þegar leið á söguna átti amma það til að dotta eða missa söguþráðinn, þá sagði ég: „Nú ert þú farin að rugla eitthvað amma mín,“ við það hrökk hún aftur í gírinn, kláraði söguna og tók síðan stuttan hádegisblund.

Seinustu árin gekk amma í gegnum erfiða lífsreynslu eftir að hafa dottið nokkrum sinnum og slasast mjög alvarlega. Þá tókst henni með seiglu og yfirvegun að byggja sig aftur upp. Kollurinn var ætíð skýr en líkamlegt þrek var laskað. Nú hefur hún fengið hvíldina löngu en minning um góða og yndislega konu lifir áfram með hennar fólki.

Með sorg og gleði í hjarta minnist ég ástkærrar ömmu minnar sem var mér svo góð. Þolinmæði, umburðarlyndi og hógværð. Það eru orð sem lýsa ömmu best.

Hún var svo sem ekki kona margra orða, en það sem hún sagði, sagði hún af hlýju og visku. Hún mælti aldrei illt um nokkurn mann, yggldi sig aldrei og setti alla aðra í fyrsta sætið. Heima hjá ömmu var mitt annað heimili. Sama hvað á bjátaði þá var hún alltaf tilbúin að hlusta og vera til staðar og þó að maður hefði rangt fyrir sér, þá sagði hún það aldrei, heldur hlustaði bara og gaf yfirleitt góð ráð.

Ég man þegar ég var lítil stelpa í Furugerðinu hjá ömmu, þar sem hún var forstöðukona og amma lagði mig inn í kompu til að sofa svo að ég yrði ekki vakin af hávaðanum af flugeldunum um áramótin. Annars var ég vön að sofa í ömmurúmi og toppurinn á tilverunni var að narta í radísur sem millimál. Þar var alltaf svo mikil ró, útvarpið yfirleitt í gangi þar sem hljómaði klassísk tónlist, frásögn af hinum eða þessum merkismanni eða –konu og svo fréttir að sjálfsögðu.

Amma var alltaf með annan fótinn í Grensáskirkju og þangað fórum við oft saman. Stundum spiluðum við bingó fyrir páskana (þar sem amma vann yfirleitt eitthvert góðgæti) eða kórinn var að æfa á meðan ég fann alla felustaði sem hægt var að finna.

Amma hafði gaman af því að ferðast, hún og systur hennar fóru árlega í ferð saman, innan- eða utanlands, og af því heyrði ég margar sögur. Amma átti það hins vegar til að slasa sig og fót- eða handleggsbrjóta. Einu sinni vorum við fjölskyldan í fríi í Hollandi. Daginn sem við komum byrjaði amma á því að detta og handleggsbrjóta sig á fleiri stöðum. Hún kveinkaði sér þó ekki, enda vildi hún ekki vera til ama. Fríið hjá ömmu varð nú ekki langt að þessu sinni þar sem hún flaug snemma heim eftir stutta dvöl á spítala í Hollandi. Guði sé lof þá á ég helling af öðrum góðum ferðaminningum um ömmu. Fyrir vestan hjá Guðfinnu frænku og í sumarbústað eða tjaldútilegu með fjölskyldunni.

Amma var hafsjór af sögum sem hún annaðhvort kunni utanbókar eða las fyrir mann fyrir nóttina. Hún hafði endalausa þolinmæði til þess að syngja og hætti yfirleitt ekki fyrr en litla skottan, ég, gafst upp og sofnaði að lokum. Við sungum mikið saman og oft lög eftir hana sjálfa. Þó er það lag sem ég alltaf syng innra með mér þegar ég hugsa um hana, lagið um Gleymméreina.

Elsku amma mín. Þú ert blómið sem munt aldrei gleymast. Ég er svo þakklát og heppin að hafa haft lifandi engil fyrir ömmu. Þú hefur alltaf og munt alltaf eiga stóran hlut í mínum huga og hjarta og ég mun alltaf reyna að lifa eftir því sem þú kenndir okkur öllum. Ég verð eiginlega alltaf jafn hissa að ég skuli vakna á hverjum morgni, sagði hún systir mín fyrir ekki svo löngu. Hún hafði þá verið sjálfri sér ónóg um skeið, líkaminn vildi ekki að öllu leyti lúta vilja hennar og hún þurfti hjálp til flestra hluta. En hugurinn skýr sem fyrr og þegar litla bróður vantaði einhvern fróðleik um liðna tíð mátti alltaf reiða sig á Kristrúnu.

Hún var fyrsta barn foreldra okkar, fæddist þeim á Reynisvatni í Mosfellssveit þar sem þau hófu búskap sinn og undu sér vel þau tvö ár sem þau fengu á þessari leigujörð. Nokkru síðar bauðst þeim að reisa nýbýlið Engi á Tjarnenginu sem þá var í eigu Grafarholts, sem foreldrar mömmu áttu. Þar bjuggu þau að mestu þar til Reykjavíkurborg tók þriðjung Mosfellssveitar eignarnámi – þar fór Tjarnengið.

Þá höfðu Kristrúnu bæst þrjú yngri systkini og þar var brúðkaup hennar haldið 1. des. 1945.

Þá var bróðirinn ekki nema sjö ára og man eiginlega ekki eftir Kristrúnu heima nema í fríum. Hún var í skólum í Reykjavík, vann þar sem vinna gafst og tók kennarapróf sem hún nýtti sér aldrei. En strax á þessum árum mátti ég vera hjá hjá henni ef ég þurfti að þreyja af í borginni stund og stund. Þegar hún var svo gift Magga sínum átti ég alltaf víst athvarf í Reykjavík, sem þá var svo langt frá Mosfellssveitinni. Meðan dætur þeirra voru litlar var mér trúað fyrir að vera hjá þeim og koma þeim í ró þegar hjónin langaði að bregða sér af bæ svo sem eina kvöldstund – sonurinn kom það seint til sögu að ég held að hann hafi sloppið. Og hjá þeim var ég líka í fæði árið sem ég var piparsveinn í Reykjavík.

Tengdaforeldrar Kristrúnar áttu Bergstaðastræti 4 og höfðu sitt fólk hjá sér í húsi eftir hentugleikum. Þegar Magga og Kristrúnu vantaði húsnæði var bara byggt ofan á húsið. Þegar þau loks fluttu í sitt eigið inni í Stóragerði höfðu þau átt heima á öllum íbúðarhæðum hússins.

Lífið var ekki rósadans og augljóslega stundum tómahljóð í pyngjunni. Ýmiskonar erfiðleikar á miðjum aldri urðu til þess að hún varð að leita fanga utan heimilis til að létta róðurinn. Þar á meðal var hún um hríð prófarkalesari hjá mér í gamla Hilmi hf. Ég held hún hafi notið þess. Ég gerði það.

Músíkölsk var hún svo af bar. Lærði ung án verulegrar tilsagnar að spila á gamla orgelið heima og eignaðist seinna sjálf orgel sem amma hennar og nafna hafði átt megnið af sinni ævi. Það er nú í geymslu einhvers staðar hjá Árbæjarsafni. Hún lagði ýmsum kórum lið og ég veit að það var henni áfall þegar hún fann sig ekki lengur geta sungið. Hún las mikið og mundi það sem hún las. Lestur var hennar helsta afþreying síðustu misserin, ásamt því að rýna í gamlar myndir.

Nú get ég ekki lengur leitað til hennar fremur en hinna systranna. Allar farnar af foldu. En ég gleðst yfir því að hún þarf ekki lengur að þreyja lífið sem ég veit að henni fannst orðið nógu langt.

Minningarnar á ég.

Siggi Hreiðar – litli bróðir.