Anna Kristine Magnúsdóttir Mikulcáková

Elsku hjartans mamma mín. Þú varst lífið mitt, kletturinn minn og klappstýran sem huggaðir og samfagnaðir, studdir og styrktir. Eftir því sem ég eldist hef ég séð betur og betur hversu lánsöm ég var að fá þig fyrir móður og uppeldið og gildin sem þú innrættir mér. Þú varst allt sem ég vil vera; glæsileg, greind, fyndin, skemmtileg, hugrökk, blíð, einstaklega ráðagóð og útsjónarsöm, sterk og viðkvæm og með stóran skammt af samkennd. Þér tókst að sameina alla þessa eiginleika í einhverja skemmtilegustu manneskju sem fyrirfinnst. Ástin þín var skilyrðislaus og alger.

Æskan sem þið amma gáfuð mér á Ránargötunni var eins og í lygasögu. Ástin og öryggið og skilyrðislaust samþykkið og stuðningurinn er eitthvað sem ég hélt að öll börn byggju við. Og eiga að búa við. Þegar ég kom heim úr skólanum með vini voru oft eggjasalatssamlokur í ísskápnum „ef ég tæki einhvern með mér heim eftir skóla“. Vinir mínir sakna þín sem vinkonu, ekki bara sem mömmu vinkonu sinnar. Það lýsir þér vel. Það var mjög vinsælt að gista á Ránargötu 29 þegar við vorum litlar og þú sagðir okkur vinkonunum sögur af ykkur Öddu að svindla ykkur inn í Glaumbæ! Svo sagðirðu okkur gæsahúðarútgáfuna af því þegar Glaumbær brann. Þú vannst oft tvö eða þrjú störf en aldrei heyrði ég þig andvarpa eins og svo margir gera „ohh, það er bara svo brjálað að gera“. Þú talaðir aldrei um hvað þú ynnir mikið eða hvað það væri mikið að gera en þú talaðir hins vegar um hvað það væri gaman í vinnunni.

Margir minnast helst þáttanna þinna „Milli mjalta og messu“ sem slógu í gegn, en færri vita að þú hélst að enginn myndi hlusta á þá. Vinnuheiti þáttanna var lengi vel „Ein ég vaki“ því þér datt ekki í hug að fólk vaknaði á sunnudagsmorgnum til að hlusta á þig taka viðtöl. En það er einmitt það sem tugir þúsunda gerðu. Það var vegna einlægs áhuga þíns á sögu fólks, lífsreynslu þess, lærdómi og sjálfsbjargarviðleitni sem þátturinn náði þessum vinsældum. Þú skrifaðir líka fjórar bækur þar sem þetta eftirlætisáhugamál þitt – annað fólk og líf þess – var í aðalhlutverki. En, eins stórkostleg fjölmiðlamanneskja og þú varst, þá var það hvernig þú tókst á við móðurhlutverkið og lífið sem ég er stoltust af. Hvað þú elskaðir mig og vini mína skilyrðislaust; okkar sorgir voru þínar og okkar sigrum samfagnaðir þú af öllu hjarta.

Þú glímdir við erfiðan sjálfsónæmissjúkdóm frá unga aldri, sjúkdóm sem stundum tók þig alveg úr leik. Sjúkdóm sem einungis var hægt að halda niðri með stórum steraskömmtum sem héldu þér vakandi dögum saman. En aldrei heyrði ég þig kvarta eða vorkenna þér. Þú bara barðist áfram eins og ljón. Eftir að veikindin ágerðust mikið uppúr 2014 með endurteknum innlögnum á sjúkrahús og þáðir heimaþjónustu og –hjúkrun frá borginni, léstu aldrei deigan síga. Ég sagði oft við þig að ég skildi ekki þolinmæðina, hugrekkið og æðruleysið sem þú sýndir. Þú varst oft í einangrun vikum saman og máttir ekki fá heimsóknir. En þú vingaðist við hjúkrunarfólkið, naust þess að lesa bækur og fréttir og detta inn í plottið í sjónvarpsþáttum. Þú ræktaðir sambandið við þinn stóra og trygga vinahóp með símtölum, FB-messenger, tölvupóstum og sms-um. Við vorum orðin svo vön því að þú sigraðir dauðann að andlát þitt kom öllum í opna skjöldu. Sú holskefla fallegra orða, korta, símtala og skilaboða sem ég fékk frá fólki sem hreinlega trúði ekki að þú hefðir yfirgefið sviðið, sýndi mér að öllum öðrum fannst þú jafn stór og mikill sigurvegari og mér. Allir vissu að þú hefðir verið mikið veik lengi en enginn átti samt von á þessu. Sem segir mikið um hugrekki þitt og seiglu. En það er helst fallega hjartalagið þitt sem ég mun geyma með mér og reyna að lifa eftir það sem eftir er. Þú innrættir mér mannkærleika, ást á dýrum, heiðarleika, sannsögli og virðingu fyrir öðrum skoðunum og lífsferlum. Það leið varla sá dagur á tæplega 47 ára ævi minni sem við hittumst ekki eða töluðum saman. Ég sakna þín svo hræðilega; símtalanna, sms-anna, knúsanna og góðu lyktarinnar þinnar. Ég trúi ekki enn að þú sért farin, þarf að spyrja þig svo margs og bera margt undir þig. Þú varst stærsta sál, stærsti karakter og stærsta hjarta sem ég hef hitt. Og ég er svo þakklát fyrir að hafa fengið að elska þig og vera elskuð af þér og fá að kalla þig mömmu. Guð gefi þér góða nótt, ég elska þig út af lífinu. Miluji te (ég elska þig á tékknesku).

Lízella.

Meira á www.mbl.is/andlat

„Elsku Bryndís mín. Gleðilegar nýársóskir til ykkar Jóns. Ég ætlaði að hringja, en varð skyndilega raddlaus. Elska ykkur, knús og kossar.“

Þetta var síðasta kveðja Önnu Kristine til mín. Tveimur dögum síðar var hún gengin út af sviðinu – horfin mér að eilífu.

Aldrei framar mundi hún senda mér uppörvandi kveðju – hugga mig í andstreymi, gefa mér von um betra líf – bjartsýn og örlát, vinur í raun.

Ég var strax farin að sakna hennar.

Við Anna höfðum þekkst lengi. Unnum saman um tíma fyrir mörgum árum, þegar ég bjó á Vesturgötunni og hún á Ránargötunni – bara spölkorn á milli. Við vorum að gefa út blað – kvennablað – og vorum stöðugt að leita að söluvænum, spennandi hugmyndum.

Anna Kristine var óþrjótandi uppspretta, dó aldrei ráðalaus og var í sambandi nótt sem nýtan dag. Og þá þurfti maður að hlaupa í hvelli á milli húsa, jafnvel í náttkjólnum einum fata, til þess að fanga hugmyndirnar, áður en þær fjöruðu út á ný. Á þessum árum í Vesturbænum bundumst við Anna Kristine vinaböndum, sem aldrei hafa rofnað.

Og hún hefur svo sannarlega reynst mér vinur í raun.

Fyrir því sem næst þremur árum var gerð einhver svívirðilegasta atlaga sem um getur að mannorði okkar Jóns Baldvins, með þeim afleiðingum að okkur var nánast útskúfað úr íslensku samfélagi – og fór Háskóli Íslands þar fremstur í flokki. Þá fékkst ekki dulist, hverjir voru vinir í reynd. Anna Kristine var ein af þeim fáu sem aldrei efuðust um sakleysi okkar. Hún sá á svipstundu í gegnum lygavefinn sem við vorum flækt í.

Þær mæðgur, Anna Kristine og móðir hennar, Elín, voru í sambandi við okkur daglega, báðar þá rúmliggjandi og fárveikar. Ég veit ekki núna, hvort ég þakkaði þeim nokkurn tíma nógsamlega fyrir þann kjark sem þær sýndu á ögurstundu – og þann vinarhug, ástúð og nærgætni, sem satt að segja hélt í okkur lífinu, þar sem við stóðum í eldinum og sáum fá úrræði til bjargar.

Ég geri það núna, og bið Önnu mína fyrir kveðju til mömmu, sem bíður hennar handan landamæranna.

Það er svo sannarlega erfitt að finna upphafsorðin; réttu orðin til að hefja máls á kveðjuorðum mínum til þeirrar konu sem öðrum betur kunni þá list. Það var alltaf hún sem hóf samtalið, ritaði hárrétta innganginn að viðtali eða kynnti viðmælanda til leiks á öldum ljósvakans – einmitt með réttu orðunum. Og alltaf þannig að þeir sem á hlýddu eða glugguðu í bók eða blað fundu gleðina og samhygðina, leiftrið sem fylgdi, því þessi kona hafði raunverulegan áhuga á viðmælanda eða viðfangsefni hverju sinni. Við fundum að þessi kona sagði satt, forðaðist aldrei það sem gæti verið umdeilt eða eldfimt og það sem mestu varðaði; hún léði öllum rödd. Hiklaust, hvaðan úr samfélaginu sem fólk kom og hvað í ósköpunum sem fólk stóð fyrir. Skildi öllum betur að allir eiga rödd og saga allra er einstök; einstök með gleði og sorg, án dóma og án upphafningar eða niðurlægingar. Sönn sagnakona sem geystist áfram með gunnfána réttlætis við hún.

Þannig kynntumst við því að hún var ein fárra sem léðu okkur samkynhneigðum rödd þegar við vorum réttlaus, vart sýnileg og niðurlægð í íslensku samfélagi. Réttindabarátta Samtakanna '78 átti bæði tryggan vettvang og samherja því að hún gerði aldrei neitt með hálfum huga. Hið sama gerðist þegar hún opnaði umræðuna um illa meðferð ungmenna á vistheimilum ríkisins. Hvílíkur samherji sem hún var alltaf og endalaust í baráttunni fyrir réttlátari og betri heimi. Og þar að auki með bros á vör og blik í auga, alltaf stutt í hláturinn.

Hún kunni líka að setja punktinn á réttum stað, hætta án minnstu væmni og kveðja hrein og bein. Það geri ég hér með því annað er ekki við hæfi. Um leið og ég kveð Önnu Kristine með hjartans þökkum fyrir einstakt og árangursríkt samstarf og vináttu færi ég elsku Lízellu og öllum ættingjum og vinum hlýjar samúðarkveðjur.

Elsku Anna, stóra systir mín.

Þú varst rúmum tveimur árum eldri og varst alltaf að passa mig og til staðar fyrir mig. Síðustu ár snerust hlutverkin við og ég fékk að vera stóra systir þín þegar heilsu þinni fór að hraka svo mikið. Þá var komið að mér að vera til staðar, hjálpa og redda. Við Stebbi minn gerðum það með glöðu geði, allir bíltúrarnir í læknisheimsóknir urðu að ævintýraferðum með ykkur Stebba. Þið voruð svo svipuð, höfðuð þennan óslökkvandi áhuga á fólki, skoðunum þess og sögum. Ég var því orðin vön manneskja þegar við Stebbi fórum að ferðast og hann kynntist öllum leigubílstjórum, hótelstarfsfólki, þjónum og fleirum sem við hittum á ferðalögum okkar. Enda hafði ég ferðast víða með þér og alls staðar eignaðist þú vini til lífstíðar! Núna síðast í sumar hittum við Peter, Breta sem tók þátt í Reykjavíkurmaraþoni árið 1985 en hélt vináttu og tryggð við þig alla tíð síðan. Þegar við Stebbi fórum með ykkur Peter Gullna hringinn tók Stebbi einnig ástfóstri við hann og þeir félagarnir skelltu sér til Vestmannaeyja næsta dag! Við gátum hlegið endalaust að því hvað þið Stebbi voruð lík enda urðuð þið bestu vinir á fyrstu mínútu. Það er svo skrítið og óraunverulegt að ímynda sér lífið án þín, hvað ætli séu mörg sms á milli okkar: „Ertu vakandi? Má ég hringja?“ og símtöl á öllum tímum sólarhrings. Þú elskaðir strákana mína, tengdadætur og barnabörn eins og þín eigin, og þau þig. Takk fyrir tryggðina, vináttuna, stuðninginn, húmorinn og umfram allt ástina sem þú gafst okkur. Síðustu mánuði hefurðu verið mér ómetanlegur klettur eftir að ég missti Stebba minn skyndilega og ég vona að þú hafir vitað hvað ég met það mikils og hvað það var gott að geta leitað til þín og gott að vita að þú gast leitað til mín líka. Þú varst ekki bara systir mín heldur ein besta vinkona líka. Guð gefi þér góða nótt.

Þín litla systir,

Elsku Anna Kristine frænka mín er látin.

Ég hef þekkt Önnu alla hennar tíð, hún var ekki bara frænka, en Elín mamma hennar og Árni pabbi minn voru systkini, heldur líka náin vinkona. Í æsku eyddum við mörgum stundum saman, ásamt systrum okkar, á heimili hennar og afa okkar og ömmu, Kristjáns og Ingunnar, á Smáragötu 3 og einnig í Dal við Straumfjarðará. Endalaus ævintýri og ýmislegt brallað. Margar dýrmætar minningar. Við Anna höfðum báðar gaman af því að setja saman vísur, en hún var mér þar langtum fremri. Hún samdi dásamleg ljóð og sálma sem hljóma víða.

Anna frænka mín var einstök kona, falleg, hæfileikarík, dásamlega skemmtileg, hjartahlý, vinur vina sinna og mikill dýravinur. Henni var úthlutað stórum verkefnum í lífinu. Hún bjó yfir miklu baráttuþreki, þrautseigju, áræði, góðu hjartalagi, ósérhlífni, ríkri réttlætiskennd, stjórnsemi, góðum gáfum og húmor. Ef Anna hefði ekki glímt við heilsuleysi sem setti henni ýmsar skorður hefði hún haft heimili sitt opið fyrir öllum sem þurftu á stuðningi að halda og hleypt nokkrum kisum inn í leiðinni. Þannig var Anna. Hún litaði lífið sterkum litum, var skaprík, gat verið snögg upp og beinskeytt. Og ef henni fannst fólk ekki traustsins vert í orðum eða gjörðum fékk fólk að heyra það.

Tvisvar stóð Anna fyrir stórum styrktartónleikum hérlendis fyrir landa sína í Tékklandi þegar flóð léku þjóðina grátt. Hún vann í gegnum tíðina á ýmsum miðlum, lengst af á RÚV og á Bylgjunni. Var blaðamaður, ritstýrði tímaritum, gaf út samtalsbækur og stjórnaði vinsælum viðtalsþáttum. Hún hlaut ásamt öðrum blaðamannaverðlaun fyrir rannsóknarblaðamennsku 2007 sem varð til þess að Alþingi skipaði rannsóknarnefnd um sanngirnisbætur fyrir þá sem dvöldu á vistheimilum í æsku.

Anna eignaðist gullmolann sinn hana Lízellu 1975. Þær voru klettar hvor í lífi annarrar. Skemmtilegasta þríeyki sem ég hef kynnst voru þær Anna, Ella amma og Lízella, með sinn leiftrandi húmor, dillandi hlátur og frábæru frásagnargáfu. Ógleymanlegar stundir, ógleymanlegt tríó!

Mikið á ég eftir að sakna símtalanna og stundanna með elsku Önnu minni. En sárastur er söknuður elsku Lízellu sem hefur nú misst á skömmum tíma tvo kletta í lífi sínu, mömmu sína og Ellu ömmu.

Elsku Lízella mín, Inga, Beta og fjölskyldur. Við Óli, Kristín og Arnar sendum ykkur okkar innilegustu samúðarkveðjur, ljós og styrk á erfiðum tímum. Hvíl í friði, elsku Anna mín.

Erfitt er til þess að hugsa að Anna Kristine sé farin, heimurinn er svo miklu fátækari án hennar. Örlögin höguðu því þannig að mæður okkar, Elsa og Elín heitin, ólust upp sem systur, og voru afar nánar alla ævi. Anna var aðeins eldri en ég, svo við kynntumst ekki almennilega fyrr en ég var orðin fullorðin, en alltaf var hún traust og yndisleg frænka.

Merkileg tilviljun réð því að við Anna vorum staddar samtímis í Mónakó árið 1985, en hvorug hafði komið þangað, hvorki fyrr né síðar. Þetta var fyrir daga nets og farsíma, en mæður okkar voru ekki lengi að stefna okkur saman þarna í furstadæminu. Þó að mamma hafi alið manninn erlendis í áratugi og höf og lönd hafi skilið þær að töluðu þær systur reglulega saman og fylgdust vel með fjölskyldum hvor annarrar.

Dagarnir í Mónakó gleymdust aldrei, þar sem Hollywoodstjörnur, snekkjur og spilavíti komu við sögu. En Anna var í essinu sínu, heillaði alla með fegurð sinni og leiftrandi gáfum. Anna kunni betur en flestir aðrir að varpa ævintýraljóma á lífið, allt varð skemmtilegra og meira spennandi í hennar návist.

Anna elskaði sitt fólk skilyrðislaust, og það kom svo vel í ljós þegar hún eignaðist Lízellu. Fallegra mæðgnasamband er varla hægt að finna – svo einlægan kærleik.

Þegar ég kom til Íslands á sumrin í gamla daga fórum við mamma oft í heimsókn á Ránargötuna, þar sem Anna bjó ásamt Ellu og Lízellu. Kvöldin liðu undurfljótt í frábærum félagsskap, mæðgurnar hver annarri skemmtilegri.

Þegar fjölskyldan kom saman við eitthvert tilefni var alltaf hægt að leita til Önnu, hún hélt bestu ræðurnar, skrifaði skemmtilegustu kortin og sendi fallegustu blómin. Mamma var afar náin Önnu og situr nú með söknuð í hjarta. Ella sagði oft: Guð leggur ekki meira á þig en þú þolir. Margt var lagt á Önnu en aldrei heyrði ég hana kvarta, húmorinn og umhyggjan alltaf á sínum stað. Elsku Lízella, við sendum þér okkur innilegustu samúðarkveðjur.

Við minnumst Önnu frænku með hlýhug enda á hún stóran þátt í æskuminningum okkar systra. Smáragatan var sviðið og samgangur okkar systra á Smáragötu 2 og 3 mikill. Anna frænka var elst systranna á Smáragötu 3, Inga og Beta voru yngri og við einnig.

Anna var alltaf hress, hláturmild og hugmyndarík, enda sjálfkjörinn leiðtogi okkar systra. Henni datt eitthvað í hug og við fylgdum. Það gat verið að hringja inn óskalag í útvarpið á Keflavíkurvelli og spyrja um óskalag – „can you take a request?“ – og oftast var beðið um lagið Which way you goin' Billy? Við hlustuðum líka oft saman á lagið Söknuð með Roof Tops eða Ríó Tríó-vínilplötuna, sem við vorum farnar að þekkja út og inn. Stundum settum við upp leikrit undir leikstjórn Önnu, til dæmis við lögin úr The Sound of Music í stofunni á Smáragötu 3, hoppandi á húsgögnum í damatískum söng- og dansatriðum. Við munum eftir henni við píanóið að spila Für Elise, sem hún gerði betur en allir aðrir.

Þegar djammið tók við á unglingsárunum biðum við yngri stelpurnar mörg síðkvöldin eftir Önnu og vinkonum hennar koma út af Glaumbæ til að fá að fara með þeim niður á Umferðarmiðstöð að kaupa rækjusamlokur. Á leiðinni þangað fengum við sögurnar af ballinu. Við munum eftir líflegum tímum í djassballett og steppdansi hjá Dansskóla Hermanns Ragnars og sýningum á Broadway.

Allar minningar okkar tengjast Önnu hlæjandi á sinn dillandi og smitandi hátt, oft langt fram á nótt, enda var hún mikill húmoristi og sá alltaf kómísku hliðarnar á lífinu og í samskiptum fólks. Hún gat alltaf sagt sögur, margar sögur og vel kryddaðar og fyndnar og var farin að skrifa þær niður löngu áður en formlegur blaðamannsferill hennar hófst. Enda var hún góður penni, jafnfær á alvarlegar fréttir, ævisögur og minningargreinar. Meðfæddur áhugi hennar á mannlífinu, fólki og samskiptum þess kom til góða í útvarpsþáttum hennar Milli mjalta og messu, sem hún var farin að æfa sig fyrir óafvitandi á okkur frænkunum kornungum.

Anna var föst á sínu, listræn og viðkvæm, allt á sama tíma. Hún tók afstöðu með þeim sem minna máttu sín, og með köttum, og var góður bandamaður þeirra sem hún barðist fyrir. Hún vildi líka vera í hringiðu lífsins og tók til dæmis systur sínar og okkur frænkurnar með sér í Sjónvarpshúsið á Laugavegi um miðja nótt eftir fyrsta sjónvarpsviðtal Vigdísar Finnbogadóttur í embætti forseta Íslands til að færa henni blómvönd, hún var svo stolt af henni.

Stærsta hlutverk hennar í lífinu var þó móðurhlutverkið sem henni hlotnaðist þegar Lízella fæddist og var hún henni allt. Voru mæðgurnar nánar og er missir Lízellu mikill og hugur okkar hjá henni. Við höfum reglulega haldið sambandi við Önnu í gegnum árin og hitt hana af og til, en ekki eins oft og við vildum. Nú þegar við fylgjum henni síðasta spölinn þökkum við fyrir samfylgdina í gegnum lífið og allar þær góðu minningar sem við geymum um Önnu frænku. Hvíl í friði kæra Anna.