Útsynningur og mikil ölduhæð

Ágúst Ingi Jónsson

aij@mbl.is

Mun minni afli hefur borist á land í Sandgerði og Grindavík það sem af er ári samanborið við síðasta ár. Eilífur útsynningur hefur takmarkað róðra frá áramótum og Grétar Sigurbjörnsson, verkefnisstjóri Sandgerðishafnar, tók undir með blaðamanni að sannarlega hefði verið ferð á logninu. Heldur meiri afli hefur hins vegar borist á land í höfnum Snæfellsbæjar heldur en í byrjun árs í fyrra.

Skakviðri og brælur

Samkvæmt upplýsingum frá höfnum Snæfellsbæjar var 4.454 tonnum landað á Rifi, í Ólafsvík og á Arnarstapa í janúar í ár, en 4.341 tonni í janúar í fyrra. Björn Arnaldsson hafnarstjóri segir að aflabrögð hafi verið góð í öll veiðarfæri; línu, dragnót, net og handfæri. Í raun hafi merkilega mikill afli náðst þrátt fyrir skakviðri og brælur.

Samfelldur ótíðarkafli

„Síðustu daga hefur verið mikil ölduhæð hér fyrir utan og samfelldur ótíðarkafli frá áramótum, lengri en ég man eftir,“ segir Grétar um stöðuna í Sandgerði. „Það hefur varla verið hægt að róa og stífar suðvestan- og vestanáttir, sem eru erfiðar fyrir okkur og Grindvíkinga. Fiskiríið hefur hins vegar verið ævintýralegt þegar menn hafa komist út. Línubátur sem slapp út fyrir síðustu brælu og lagði 24 bala kom með átta tonn, sem fengust hérna rétt fyrir utan þannig að það er rótarfiskirí en því miður enginn friður.“

Grétar segir að í janúar hafi vantað um þúsund tonn miðað við sama mánuð í fyrra. Í ár hafi 350 tonnum verið landað í Sandgerði í janúar, en í fyrra hafi landaður afli í mánuðinum verið um fjórfalt meiri eða um 1.350 tonn.

Flæddi í smástreymi

Sigurður A. Kristmundsson, hafnarstjóri í Grindavík, segir að tíðin frá áramótum hafi verið með ólíkindum erfið og leiðinleg. Stórlega hafi dregið úr afla sem landað hafi verið í Grindavík í byrjun ársins. Minni bátar sem byrjaðir eru róðra frá Grindavík hafi sjaldan komist út, ölduhæð hafi verið mikil og suðvestanáttir þrálátar. Afli þó verið góður þegar gefið hafi. Stærri skipin hafi landað töluverðum afla í öðrum höfnum, svo sem í Hafnarfirði, Þorlákshöfn, Reykjaneshöfn og á Snæfellsnesi.

Í janúar í ár hafi verið landað um 1.160 tonnum í 60 löndunum í Grindavík, en í janúar í fyrra var aflinn 3.860 tonn í 150 löndunum og var síðasta ár mjög gott fyrir Grindavíkurhöfn. Sigurður segir reyndar að það sé ekki nýtt að janúar geti verið erfiður, þannig hafi í janúar 2020 verið landað 1.381 tonni í 85 löndunum.

Hann segir að árið hafi byrjað með miklum flóðum 6. janúar sem farið hafi yfir bryggjur og valdið tjóni í fiskvinnslu Vísis. Síðasta mánudag var 14 metra ölduhæð fyrir utan innsiglinguna og þá flæddi upp á bryggjur. Sigurður segir að sjaldgæft sé að slíkt gerist þegar smástreymt sé.

Mjög háar öldur

Í minnisblaði sérfræðinga Vegagerðarinnar er fjallað um ölduhæð við suðurströndina í óveðrinu 7.-8. febrúar. Segir þar að ölduspá hafi gert ráð fyrir að um stóran atburð væri að ræða, sem gæti leitt til þess að mjög háar öldur næðu landgrunni. Líkur voru á því að ölduhæð gæti náð sömu hæðum og voru mældar þann 9. janúar 1990 þegar Garðskagaduflið mældi 25 metra háa staka öldu, sem er sú hæsta sem mælst hefur við strendur Íslands, segir í minnisblaðinu.

Sjávarstaða var hins vegar hagstæð í vikunni þar sem smástreymt var og því fyrirséð að öldur myndu ekki valda miklum skemmdum á mannvirkjum þar sem þær brotnuðu langt fyrir utan grynningarnar. Vegagerðin rekur um 11 öldumælingadufl í kringum Ísland og einnig vefupplýsingakerfi um veður og sjólag, www.sjolag.is. Á vefnum er hægt að finna mælda kenniöldu frá duflunum en kennialda er meðaltal af hæstu öldum yfir hvert mælitímabil sem varir í 30 mínútur.

Þau dufl sem eru við Suðurströnd landsins eru Garðskagadufl, Grindarvíkurdufl og Surtseyjardufl. Garðskagaduflið og Grindarvíkurduflið voru virk þegar stormurinn reið yfir.

Sprengdi skalann

„Frumgögn úr Garðskagaduflinu hafa verið greind af hafnadeild Vegagerðarinnar. Hæsta kennialdan sem mæld var úr duflinu náði 19,8 m hæð rétt eftir miðnætti en truflanir í mæligögnum skekkja þetta gildi og líklega var kennialdan aðeins lægri. Alls mældust um 10 stakar öldur yfir 25 m sem var fyrra metið og fjórar öldur yfir 30 m. Eins mældist ein alda sem sprengdi skalann á duflunum sem er 40 m og því ekki hægt að segja með vissu um að sú mæling sé rétt.

Verið er að vinna að frekari greiningu úr ölduduflinu og fá staðfestingu á gæði gagnanna. Ef rétt reynist er þetta langhæsta mælda aldan við Íslandsstrendur og sennilega með þeim hærri sem mældar hafa verið í heiminum. Suðurströnd landsins er eitt útsettasta strandsvæði jarðarinnar og má því búast við að hér komi með þeim hærri öldur sem fyrirfinnast,“ segir í minnisblaði Vegagerðarinnar.