Fátt vitað um áhrif vindmylla

Gunnlaugur Snær Ólafsson

gso@mbl.is

Á hverju ári gefur Havforskningsinstituttet (HI), hafrannsóknastofnun Noregs, út skýrslu með ráðleggingar vegna manngerðrar hljóðmengunar í hafinu. Farið er yfir áhrif notkunar rafsegulgeislunar eins og við kortlagningu hafsbotns eða í olíuleit, hljóðbylgjurannsóknir á sviði jarðvísinda (e. seismic reflection), notkun sprengjuefnis í sjó og áhrif vindmyllugarða til hafs. Aukinn áhugi hefur verið á uppbygginu vindmyllugarða í Noregi á undanförnum árum, ekki síst vegna síhækkandi raforkuverðs, en miklum efasemdum hefur verið lýst um ágæti slíkra áforma.

„Vindorkuver á hafi úti framleiða hljóð sem flestir fiskar og sjávarspendýr heyra. Hljóðunum má skipta í byggingarhljóð; þ.e. hljóð frá byggingu vindmyllanna og framleiðsluhávaða; hljóð frá vindmyllum sem eru í gangi,“ segir í inngangi kafla skýrslunnar um áhrif vindmyllugarða.

HI telur í skýrslu sinni uppbyggingu vindmylla til hafs þurfa að vera háða þó nokkrum skilyrðum og mælir gegn „uppbyggingu vindorku á svæðum sem eru sérstaklega mikilvæg, svo sem hrygningarsvæðum og hrygningarleiðum viðeigandi fiskistofna, hrygningarsvæðum sela og beitarsvæðum sjávarspendýra“. Jafnframt eigi að forðast uppbyggingu á „svæðum sem eru mikilvæg fyrir vistkerfi hafsins, eins og svæðin í kringum Lofoten, eða viðkvæm svæði eins og kóralrif“.

Einnig er mælt gegn byggingarvinnu á hrygningartímabilum fiska sem og á þeim tímum sem sjávarspendýr beita eða geta af sér afkvæmi.

Þá mælir stofnunin með því að á byggingartíma sé beitt hávaðaminnkandi aðgerðum eins og loftbólutjöldum.

Takmarkaðar rannsóknir

Leggur HI til að í vindmyllur verði notaðar festar úr efni sem gefur frá sér sem minnstan hávaða þegar búnaður er í gangi eða hreyfist til. „Stöðugur lágtíðnihávaði frá túrbínunum á meðan þær eru í rekstri mun fyrst og fremst hafa áhrif á dýrin í og nálægt vindmyllugörðunum. Þar sem botndýr koma sér fyrir á svæðinu og fiskar laðast oft að svæðinu verða þessir hópar fyrir framleiðsluhávaða í lengri tíma. Stöðugur lágtíðnihávaði getur haft áhrif á hegðun eins og botnblöndun, beit, æxlun, hegðun gegn rándýrum og samskipti, en hversu mikil áhrifin eru miðað við jákvæð áhrif aukins fæðuframboðs og skjóls í vindorkuverum er óþekkt. Einnig eru þekkingareyður um getu sjávardýra til að laga sig að hávaðaáhrifum með tímanum.“

Fram kemur að þekkingu á umhverfisáhrifum vindmyllugarða til hafs sé ábótavant og að „talsverð óvissa“ sé um umfang þeirra. Í ljósi þessa telur stofnunin mikilvægt að farið sé varlega í uppbyggingu vindmyllugarða á hafi úti.

Vekja skýrsluhöfundar athygli á því að skýrlan taki aðeins til hljóðmengunar og að nauðsynlegt sé að skoða fleiri atriði í stærra samhengi. „Hávaði getur, ásamt öðrum áhrifum vindorkuvirkjana (t.d. breytingum á rafsegulsviðum og straummynstri), leitt til breytinga á búsvæðum sem geta hugsanlega haft neikvæð áhrif eins og minni æxlun og/eða aukna dánartíðni.“

Einnig jákvæð áhrif

Í almennri umfjöllun um áhrif vindmyllugarða segir á vef HI að ljóst sé að garðarnir kunni að draga úr notkun kolefniseldsneytis og þannig minnka neikvæð áhrif loftslagsbreytinga á lífríki hafsins. Þá eru vindmyllugarðar á hafi úti sagðir mynda manngerð kóralrif sem styðja við líffræðilegan fjölbreytileika á afmörkuðum svæðum sem draga til sín fiska og önnur dýr sem leita skjóls og fæðu. Á hinn boginn geta þessi manngerðu rif verið stökkpallur fyrir framandi tegundir sem nota svæðin til að dreifa sér á svæðum þar sem þær voru ekki áður.

„Við endurskoðun nýlegra rannsókna var komist að þeirri niðurstöðu að margar fisktegundir finnast í meira magni í vindmyllugörðunum en í hafsvæðinu í kring. Enn er óvíst hvort það sé vegna þess að fiskurinn safnast saman í kringum vindmyllurnar eða hvort stofninn hafi stækkað,“ segir á vef norsku hafrannsóknastofnunarinnar. Stofnunin telur mikilvægt að markvisst verði aflað upplýsinga og kortlagðar breytingar í stofnstærðum og búsvæðum.

Lýsa áhyggjum

„Ríkisstjórnin vill stórfellda fjárfestingu í vindorku á hafi úti en sýnir engan vilja til að rannsaka afleiðingar þess fyrir nokkra af stærstu fiskistofnum heims. Á Noregur að fjárfesta í blindni eða ættum við í staðinn að afla vitneskju um afleiðingarnar og tryggja áframhaldandi sjálfbæra stjórnun fiskveiðiauðlinda okkar?“ spyrja talsmenn samtaka norskra útgerðarmanna, Fiskebåt, í grein á vef sínum.

„Ekki eru til nein rannsóknargögn um hvaða afleiðingar uppbygging fljótandi og botnfastra vindmylla í Norðursjó, Barentshafi og Noregshafi getur haft fyrir hrygningarsvæðin, göngumynstur og þróun fiskistofna okkar. Fiskveiðiauðlindin hefur um langt skeið skapað grundvöll fyrir byggð og atvinnu við strendur okkar og mun gera það áfram á meðan nýtingu hafsins er stjórnað með sjálfbærum hætti. Þetta er ástæða þess að útgerðin hefur nálgast málið með mikilli varkárni þegar kemur að því að koma upp vindmyllugörðum við mikilvæg hrygningarsvæði og fiskimið,“ skrifa þeir.