Valgerður Guðnadóttir

Móðir mín lést árla morguns þann 21. janúar. Hún var andlega vel á sig komin og var þakklát fyrir það þótt önnur lífsgæði hefðu versnað. Hún var elst 12 systkina og þurfti fljótt að taka til hendinni á æskuheimili sínu og var iðulega treyst til ýmissa verka. Hún mundi eftir því, að 6 ára sat hún með fjögur systkini sín í kringum sig til að líta eftir þeim.

Mamma naut ekki langrar skólagöngu en skóli var á Stórólfshvoli við Hvolsvöll. Gönguleiðin var vissulega löng fyrir börn. Um 16 ára hleypti mamma heimdraganum er hún réð sig á saumastofu á Hellu. Síðar lá leiðin í vist í Reykjavík og fór því næst á tvær vertíðir í Vestmannaeyjum. Hún bjó þá hjá frænku sinni en móðuramma og –afi bjuggu einnig í Eyjum. Um þetta leyti kynnist hún pabba. Þau byrjuðu fljótlega búskap, fyrst í Kópavogi. Þau fluttu til Reykjavíkur þegar íbúð bauðst á Jófríðarstöðum, á mörkum Seltjarnarness og Reykjavíkur. Mamma talaði stundum með söknuði um sólsetrið í Vesturbænum. Í maí 1949 flytja þau á Selfoss. Fyrst að Straumi fyrir utan á og síðar að Blómsturvöllum rétt við Mjólkurbúið þar sem pabbi vann. Næst var flust um stund í íbúð ofan við bakaríið á Eyravegi á meðan lokið var smíði á Sunnuvegi 10 þar sem þau bjuggu lengst eða frá árinu 1953.

Mamma og pabbi ferðuðust mikið um landið en utanlandsferðir voru ekki margar. Útivist í góðu veðri og sól var henni að skapi. Hún notaði hvert tækifæri sem gafst til útiveru og að sinna garðinum bæði á Sunnuvegi og í Grenigrund. Blómarækt og garðvinna var henni í blóð borin og örugglega arfleið frá ömmu minni sem ræktaði garðinn sinn af miklum eldmóð og skreytti heimilið á Brekkum fjölmörgum inniblómum.

Mæður voru hornsteinn heimilis og önnuðust jafnan heimilishald. Þær sáu til þess að allt væri í röð og reglu og börnin vel hirt og mett. Almennt var áhersla lögð á nýtni og ráðdeild. Að hausti var slátur tekið og voru umsvifin heima í þeim efnum töluverð. Kjötskrokkar kinda og hesta voru keyptir, að hluta með öðrum. Kjötið var bæði saltað í tunnur og fryst. Kartöflur gegndu veigamiklu hlutverki í matseld, svo að áhersla var lögð á að hafa góðan kálgarð. Að morgni hvers skóladags var hafragrautur í boði, iðulega með súru slátri. Heitur matur í hádegi og miðdegiskaffi. Kvöldverður hafði sinn tíma. Á þessum árum vafðist ekki fyrir fólki að sitja saman við eldhúsborðið.

Jón bróðir minn var veikburða allt frá fæðingu og heimsóknir til lækna og á sjúkrahús í Reykjavík voru því margar. Þetta reyndi óneitanlega mikið á foreldra mína, sem töluðu þó aldrei um það, ekkert frekar en almennt tíðkaðist á þessum árum.

Upp úr níræðu átti mamma orðið erfitt með ýmislegt sem hún leysti áður hjálparlaust. Hreyfigetan þvarr og sjónin dapraðist. Óneitanlega takmarkaði þetta lífgæði hennar. Hún sem áður stjórnaði þurfti nú að treysta á aðra til að auðvelda sér daglegt líf. Andlegt atgervi hennar var þó í góðu lagi til hinstu stundar. Hún var vel með á nótunum og fylgdist með því sem var að gerast. Hún spurði jafnan frétta en tvö síðust árin voru Covid-smittölur henni ofarlega í huga. Tæpum sólahring fyrir andlát sitt passaði hún enn upp á að taka lyfin sín og bað auk þess um graut þótt mjög væri af henni dregið. Hún ætlaði ekki að fara svöng í sitt síðasta ferðalag.

Þegar ég fæddist, snemma í október árið 1973, var ég sóttur af staðföstu og ábyrgðarfullu fylgdarliði á Landspítalann. Við mamma vorum þá keyrð yfir Hellisheiðina frá Reykjavík austur á Selfoss þar sem ég var geymdur í trékassa á leiðinni. Það var Jón Gústaf Skúlason, bróðir hennar mömmu, sem keyrði bílinn, Volvo Amazon 1967-módel, en Jón lést svo nokkrum árum síðar vegna veikinda. Með í för var hún amma mín, Valgerður Guðnadóttir, sem hefur nú kvatt okkur og hvílir á betri stað með englum og öðrum verum himnanna, með honum afa mínum sem kvaddi fyrir um 15 árum.

Ég hef alltaf álitið sjálfan mig heppinn að hafa verið keyrður að heimili þeirra að Sunnuvegi 10 á Selfossi þennan dag því amma mín og afi, Skúli Guðnason, voru alveg einstaklega gott fólk og fékk ég að njóta þess fyrstu 6 ár ævi minnar að búa hjá þeim. Við mamma bjuggum þar í herbergi á fyrstu hæð sem var alltaf kallað litla herbergið og þar á ég mínar fyrstu minningar. Amma og afi voru afskaplega heilsteypt fólk, alltaf allt í röð og reglu og ekkert drasl í kringum þau. Þegar ég var orðinn eldri fékk ég að hjálpa þeim í garðinum, að setja niður kartöflur og taka upp, slá blettinn og raka saman grasið, bera á grindverkið og fleira tilfallandi. Mínar gleðilegustu æskuminningar eru þegar ég fór með þeim og mömmu í útilegur. Þá var gjarnan farið í Þjórsárdal og fleiri náttúruperlur heimsóttar.

Það má segja að fyrstu ár mín hafi þau amma og afi verið öruggur staður í tilverunni minni og alltaf hægt að ganga að stuðningi þeirra sem vísum. Öruggt og traust yfirbragð, viska og dugnaður voru einkunnarorð sem einkenndu þau bæði og nú hafa þau kvatt þennan heim og vil ég þakka ykkur fyrir þann góða grunn sem þið byggðuð mér, elsku amma og afi.

Amma og afi eru eitt af dýrmætasta fólkinu í lífi margra. Fólkið sem elskar þig jafn mikið og foreldrar þínir. Fólkið sem vill að þér líði alltaf vel og gerir allt sem það getur til að sjá til þess. Fólkið með hlýjasta faðminn og mýkstu kjöltuna til að sitja í. Fólkið sem veitir öruggt skjól, á alltaf til nóg að borða og leyfir þér alltaf að fá eitthvert góðgæti þegar foreldrar þínir sjá ekki til. Fólkið sem segir þér skemmtilegar sögur, kennir þér að leggja kapal, hjálpar þér að læra að lesa og skrifa. Fólkið sem þú kynnist svo síðar meir sem miklu meiri manneskjum heldur en þeim sem höfðu sinnt grunnþörfum þínum svona vel og þú ferð að kynnast karakternum sem þetta fólk hefur að geyma. Bakgrunni þeirra, persónuleika, húmor, draumum þeirra og þau fara smátt og smátt að hafa ennþá meiri þýðingu fyrir þig.

Þegar afi fór skyndilega frá okkur fyrir 15 árum var amma ein eftir. Amma mín – ofurkona og engill í mannsmynd. Kona sem alla tíð hugsaði um hag annarra fram yfir eigin. Fæddi og klæddi alla sína afkomendur, rak risastórt heimili sem varð svo griðastaður okkar allra afkomenda hennar þar sem alltaf var hægt að treysta á að mæta hlýjum faðmi, góðum mat og öruggu skjóli. Amma mín, sem trúði mér fyrir draumum sínum um lífið sem hana dreymdi um þegar hún var lítil stelpa. Hún óskaði þess að hún hefði fengið að klára skólann og lært miklu meira, en hún fékk það ekki því tímarnir voru aðrir þá og stelpur fengu oft ekki að klára sína skólagöngu því þær þurftu að hjálpa til heima við. Hún kenndi mér þess vegna að vera þakklát fyrir þau tækifæri sem ég hef haft í mínu lífi, sérstaklega til menntunar. Amma átti langa en svo sannarlega ekki áfallalausa ævi. Hún eignaðist margt en missti líka margt. Hún er skólabókardæmi um manneskju með gríðarlega seiglu. Stóð allt af sér og þurfti að halda áfram, til að halda öllu gangandi og passa að öllum liði vel. Hún kunni að meta svo margt sem mér fannst svo gaman að uppgötva. Hún elskaði tónlist, elskaði sól og hita alveg jafn mikið og ég, var mikill dýra- og sérstaklega fuglavinur, var einstaklega barngóð, hafði húmor sem ég spottaði betur og betur eftir því sem ég varð eldri og ég elskaði hláturinn hennar, mun aldrei gleyma honum. Hún var alltaf að passa upp á mann og lét mig reglulega lofa því að gera ekki vissa hluti, ef hún taldi það fela í sér vott af einhverri hættu – eins og að keyra yfir Hellisheiði í vafasömu veðri o.fl. Ég ætla að leggja mig fram við að virða þessi loforð.

Ég er svo endalaust þakklát fyrir að hafa fengið að kynnast þér amma í seinni tíð svona vel sem manneskjunni sem þú varst, ekki bara sem ömmu sem gaf mér alltaf gott að borða, söng fyrir mig, ruggaði mér í kjöltunni sinni og passaði upp á mig. Ég komst að því hversu stórmerkileg og mögnuð manneskja þú varst og það gerir það ennþá erfiðara að kveðja þig og geta aldrei aftur komið í heimsókn til þín í hlýjuna og notalegheitin og spjallað við þig.

Ég ber nafnið þitt stolt og mun sakna þín að eilífu. Hvíldu í friði, elsku fallega amma mín.