Oddsteinn Runólfur Kristjánsson

Þá er hann, elskulegur faðir minn, farinn til mömmu í blómabrekkuna, á nítugasta og fjórða aldursári, saddur lífdaga. Tíminn frá því mamma fór fyrir tæpum þremur árum hefði verið enn erfiðari ef hugurinn hefði ekki getað leitað til fortíðarinnar, til systkinanna, ekki síst Jóns bróður hans, til gleðistunda við smalamennsku og girðingarvinnu. Stundum var erfitt fyrir okkur að taka þátt í þessum dagdraumum hans. En þeir hjálpuðu honum í söknuði hans eftir mömmu og í tilbreytingarleysi Covidtímans, þegar við máttum jafnvel ekki sækja hann heim. Ég: „Pabbi ég var búin að reyna að hringja.“ Pabbi: „Ekki von að ég hafi ekki svarað, var að koma heim, var að sækja skjáturnar.“ En svo bráði af honum eftir stutt spjall. Pabbi var vel giftur, henni mömmu Rósu, þau áttu saman langa og kærleiksríka ævi og stóðu saman gegnum sætt og súrt.

Hugur minn leitar til æskuáranna í Skaftárdal, glaður systkina- og ættingjahópurinn undi vel við sitt við leik og störf í skjóli elskulegra foreldra og föðurforeldra. Þegar ég var tíu ára tók fjölskyldan sig upp og flutti úr nýbyggða húsinu okkar í Skaftárdal, í Hvamm, sem foreldrar mínir höfðu keypt og í gamlan torfbæ, þar sem við bjuggum þar til nýtt hús var þar reist. Þarna hófu foreldrar mínir fjárbúskap, sem varð einn sá umsvifamesti á landinu þegar best lét.

Sveitalífið átti ekki við mig og ég yfirgaf heimahagana ung og flutti í bæinn á vit ævintýra og náms. Foreldrar mínir studdu mig í því sem öðru og sýndu sjónarmiðum mínum fullan skilning. Þótt ég sé þakklát fyrir það að pabbi sé nú kominn til mömmu er söknuðurinn sár og minningarnar þyrlast upp.

Það gat hvinið í honum pabba, hann var fljótur upp en líka skjótur að jafna sig og líka að fyrirgefa. Held við höfum ekki bara verið lík í útliti við feðginin heldur líka í skapgerð.

Á stórbúinu var starfsskipting skýr: Mamma stjórnaði heimilisrekstrinum og pabbi búrekstrinum. Mamma greip í útistörf en pabbi ekki í innistörfin. Þegar hann kom inn kom hann sér vel fyrir og beið góðrar þjónustu mömmu Rósu!

Löngu seinna, þegar hann þurfti nauðsynlega í bæinn vegna hjartavesens og ég fékk að hafa hann hjá mér í nokkrar vikur, steig hann sín fyrstu skref í eldamennsku. Hann var árrisulli en ég og þurfti því að bíða þjónustu minnar þar til ég kom fram. Okkur kom saman um að þetta væri nú lítið vit. Mér tókst að kenna honum að hella upp á kaffi og elda hafragraut í örbylgjuofninum. Hann mætti svo stoltur heim í Hvamm, með sinn nýja lærdóm í farteski og gerði graut og kaffi fyrir Rósu sína.

Nú er hann farinn kletturinn minn. Ég er þakklát hinu góða og elskulega starfsfólki á Klausturhólum fyrir umhyggju fyrir pabba og mömmu. Síðustu dagarnir þegar ljóst var hvert stefndi og fyrir lá að hann, stríðnispúkinn, var ekki að plata þennan umgang og við systkinin, makar og niðjar fengum að vera með honum eru verðmætir, kærleikurinn var allt um kring. Hann vildi fara og leið áreynslulaust yfir um hjá okkur. Ég er þakklát fyrir að hafa átt þennan góð mann að föður.

Sumt fólk sem maður kynnist á lífsleiðinni er þannig, að það er ekki annað hægt en að þykja vænt um samvistir við það, vegna þess að það veitir umhyggju, ánægju og gleði. Þannig var það með tengdaföður minn, við áttum margar góðar stundir við girðingarvinnuna sem og aðrar stundir, hann var góður afi og dætur okkur Gunnars nutu þess að vera hjá ömmu og afa í sveitinni. Oddsteinn var metnaðargjarn og með háleitar skoðanir á starfi sínu sem bóndi, hann var stórtækur og nýjungagjarn á vinnuvélar og á búskapinn sjálfan. Við Oddsteinn vorum ávallt góðir vinir og gátum spjallað bæði um gamla og nýja tíma, það eiginlega lifnaði yfir okkur báðum þegar við hittumst og okkur þótti alltaf erfitt að kveðjast.

Nú þegar leiðir skilur þakka ég honum fyrir allar þær stundir sem við áttum saman.

Elsku tengdafaðir minn, minning þín lifir með afkomendum þínum.

Guð styrki fjölskylduna alla á sorgar- og kveðjustund, þegar Oddsteinn kveður hið jarðneska líf.

Góður drengur er fallinn er frá, í hárri elli, tengdafaðir minn Oddsteinn í Hvammi, og þar með laus úr fjötrum þeim sem líkami og sál voru búin að binda honum allra síðustu árin.

Alinn upp við hina stórbrotnu náttúru sem Eldhraunið og Skaftáin skópu fyrst og fremst, og sem þurfti að umgangast af virðingu, en líka áræði.

Ellefu ára var hann þegar hann sá fyrst um að fylgja ferðamönnum vestur yfir Skaftána á hesti og ríðandi eða akandi fór hann ótal margar ferðir þar yfir næstu áratugina. Og engir þekktu betur vöðin þar yfir en þau Skaftárdalsfjölskyldan, en brýr komu ekki á ána fyrr en 1960 og '61.

Skaftárdalur er landmikil jörð og þar þurftu allir að taka til hendinni um leið og hægt var, svo honum var vinnusemin í blóð borin. Og hann skoraðist ekki undan, gekk í öll verk úti og inni. Samviskusemin og ábyrgðartilfinningin, þeir mikilsverðu mannkostir sem hann var ríkulega gæddur, gátu jafnvel verið íþyngjandi ungum dreng sem fannst hann líka þurfa að standa sig enn betur við að aðstoða á heimilinu við sviplegt fráfall elsta systkinisins, en hann var 10 ára þegar bróðir hans varð úti við smölun á Landbrotsafrétti.

Oddsteinn var tæplega meðalmaður á hæð, grannvaxinn, snaggaralegur og kvikur í hreyfingum, glettinn og fundvís á hið fallega, góða og skemmtilega í fólki, umhverfi og aðstæðum. Alla jafna afskaplega þægilegur í umgengni, en á sama tíma skapríkur og gat fuðrað upp ef þannig bar undir, en líka jafn fljótur niður aftur og hafði þá kosti að bera að hika ekki við að biðjast afsökunar ef hann hafði talað óvarlega – það er dyggð sem ekki er öllum gefin!

Já, hann var hrókur alls fagnaðar, naut þess að gleðjast með fjölskyldunni og góðum vinum, kunni ógrynni af söngtextum og söng með sinni mjúku baritónrödd þegar aðeins var búið að losa um raddböndin með „söngvatni“, og ótalmargri meyjunni stýrði hann af mikilli fimi og lipurð á dansgólfum sveitarinnar.

Einar af sínum ánægjulegustu stundum átti hann á baki góðum hesti við leik eða störf. Og hvort sem hann var í útreiðartúr, að smala eða að leiðsegja hestamönnum um Síðuheiðar eða að Fjallabaki naut hann þeirra stunda ríkulega.

Þau Rósa voru höfðingjar heim að sækja og gestrisni þeirra viðbrugðið. Samhent voru þau í sínum búskap og með þeim áttum við fjölskyldan ótal margar ánægjustundir við leik og störf, bæði þegar við bjuggum með þeim í Hvammi um tíma, en síðan í gegnum áratugina í heimsóknum eða sameiginlegum ferðalögum okkar – til góðra vina lágu gagnvegir.

Hann var afskaplega barngóður og bæði börn okkar og barnabörn hændust mjög að honum og sóttu í félagsskap hans. Eitthvað kann að hjálpa til vissa um bismark- eða perubrjóstsykur – og bláan Opal á meðan hann fékkst – en það þurfti þó alls ekki til.

Fyrir hönd okkar Ingu, Hrannar, Þorsteins og þeirra fjölskyldna þakka ég að leiðarlokum fyrir allt það sem hann var okkur, við kveðjum með söknuði okkar góða vin, en vitum líka að nú er hann kominn á betri stað, sameinaður henni Rósu sinni sem hann saknaði svo mjög.

Það var mikið lán fyrir mig að fá að kynnast foreldrum Kristbjargar minnar, Hvammshjónunum, Rósu heitinni og Oddsteini, sem nú er kvaddur. Er þakklátur fyrir það hversu vel þau tóku mér, raunar eins og fjölskylda þeirra öll. Þegar ég kom til sögunnar voru þau hjón flutt fyrir nokkru á Klausturhóla, hjúkrunar- og dvalarheimilið á Kirkjubæjarklaustri, en voru með aðstöðu heima í Hvammi.

Þau voru alla tíð samhent og hamingjusöm hjón.

Oddsteinn og Rósa heima í Hvammi, ekki löngu fyrir lát hennar. Oddsteinn: „Ertu búin að taka pillurnar?“ Það var nú raunar ekki bara spurningin, sem sat í mér heldur og tónninn og svipurinn á Oddsteini, sem ljómaði af kærleika, umhyggju og ástríki til konu sinnar. Hún hafði enda staðið með honum mestan hluta ævi hans, gegnum þykkt og þunnt.

Þau Rósa og Oddsteinn hófu búskap á óðali feðra hans, Skaftárdal, en tóku sig upp og fluttu með barnahópinn sinn í Hvamm í Skaftártungu nokkru sunnar og bjuggu þar, oft og tíðum stórbúi, þar til riðan læsti klónum í bústofninn og gripahúsin. Skaftáin, óstýriláta stórfljótið, varð granni hans nánast alla ævi. E.t.v. var margt líkt með þeim, ánni og honum.

Það var oft mikið að gera á stóru heimili. Auk umsvifamiklu bústarfanna sá Oddsteinn lengi um skólaakstur í sveitinni og hjálpaði bændum m.a. við heyskap með vélbúnaði sínum. Rósa sá um allan heimilisrekstur og oft og tíðum voru þau með börn í heimili, önnur en sín, sem sum þurftu stuðnings við. Gamla verkaskiptingarfyrirkomulagið var á þeim bænum en jafnræði með þeim hjónum.

Aldrei vottaði fyrir kvörtunartóni, þegar ég spurði þau hvort þetta hefði ekki verið erfitt allt saman á stundum. Aðeins þakklæti og gleði yfir lífshlaupinu með makanum, góðum og duglegum börnum og niðjum. Engin eftirsjá vegna stopulla stuttra leyfa og þess að hafa aldrei ferðast utanlands. Nú nema til Vestmannaeyja!

Allur aðbúnaður á Klausturhólum, þar sem þau Oddsteinn og Rósa bjuggu þegar hún féll frá og hann var svo þar til yfir lauk, hefur verið til fyrirmyndar og tók Oddsteinn fjarri hugmyndum um að vera annars staðar eftir að Rósa féll frá. Og það jafnvel þótt á stundum hafi verið heldur einmanalegt og fámennt hjá honum vegna pestarinnar og söknuður eftir konu hans mikill. Við sem fylgdum honum síðustu skrefin erum þakklát starfsfólkinu þarna fyrir aðstoð, hlýju og elskusemi við hann og okkur.

Það var sama uppi á teningnum á lokasprettinum eins og þegar Rósa kvaddi, ættingjar og vinir hópuðust að Oddsteini þegar ljóst var hvert stefndi. Hann lést umvafinn ástríki fólksins síns, hvað verður það betra? Guð geymi minningu þeirra góðu Hvammshjóna.

Bréf til afa í Hvammi.

Elsku afi, það var mikil sorg þegar sú stund rann upp að þú kvaddir þennan heim. Þú skilur eftir þig tómarúm og margar góðar og einstakar minningar.

Ég minnist þín sem glettins og hróks alls fagnaðar. Sitjandi í fangi þínu í hægindastólnum inni í stofu fyrir framan sjónvarpið. Ég var að strjúka á þér höndina og togaði í hár á henni, eflaust í einhverri stríðni – en hvar ætli ég hafi lært hana? Þú varst auðvitað tilbúinn með svar og kveinaðir allsvakalega. Ég hrökk upp og varð miður mín að hafa meitt þig, þar til ég heyrði púkahlátur þinn. Þarna náðir þú mér.

Þú varst einstakur, svo góðhjartaður og með mikinn drifkraft. Þú sýndir ást þína til okkar í verki. Gafst þér tíma fyrir okkur í leik eða tókst okkur með í þau verk sem þurfti að sinna. Þú gafst okkur tækifæri til þess að læra og sýna hvað í okkur byggi. Efldir einfærni okkar og sýndir okkur virðingu. Hversu heppin ég var að eiga afa sem gaf sér tíma til þess að eiga stund með mér og kenna mér að hafa trú á sjálfri mér.

Elsku afi, ég kveð þig með trega en minnist þín með hlýhug og þakklæti fyrir þann tíma sem ég fékk að njóta með þér.

Enda þetta á síðustu orðum sem ég mælti við þig: Bless í bili.

Þín Díana prinsessa.

Afi var duglegur og lét ekkert stöðva sig. Hann hjálpaði öllum sem þurftu á aðstoð að halda.

Mínar bestu minningar með honum er þegar við vorum í hestamennsku saman og allt sem tengdist kindunum. Hann hafði sérstaklega gaman af hestamennsku og leyfði mér alltaf að taka þátt í því. Við fórum oft í langa útreiðartúra, smalamennsku, girðingarvinnu, heyskap, nefndu það, alltaf fékk ég að fljóta með.

Hann skráði mig í hestamannafélagið Kóp og skutlaði mér í reiðskólann í hverri viku yfir sumarið til þess að ég gæti lært meira á hesta. Hann kenndi mér aga, þolinmæði, nákvæmni og að það sé mikilvægt að hjálpa n áunganum.

Ég á margar góðar minningar um hann sem munu lifa áfram! Ein frá barnæsku var þegar við systurnar vorum að leika í stofunni á Hvammi og afi sat í stólnum sínum eftir langan vinnudag, við stelpurnar vorum klifrandi á honum og hlaupandi um stofuna og hann segist ætla að sýna okkur töfrabragð ... og hallar sér fram og skellir tanngómnum fram! Við vorum svo hissa og reyndum að gera það sama og rífa tennurnar fram en gátum það auðvitað ekki. Afi hló og gerði þetta aftur og aftur, okkur fannst þetta rosalega sniðugt.

Á seinni árunum áttum við líka mjög gott samband og það var alltaf erfitt að kveðja þegar maður var að fara. Við gátum talað endalaust um hesta, litina á lömbunum sem komu þetta árið, hvernig sauðburður hefði gengið, nýju folöldin á Jórvíkinni, við ræddum veðrið og allt milli himins og jarðar. Hann fékk alltaf fótanudd frá mér þegar ég kom til hans og hann var liggur við kominn úr sokkunum þegar hann vissi að ég væri að koma í heimsókn.

Ég á eftir að sakna þín mikið elsku afi minn. Ég er virkilega heppin að hafa fengið það tækifæri að hafa þig svona lengi í mínu lífi. Eins og ég sagði við þig áður en þú fórst þá veit ég að amma bíður spennt eftir þér og tekur vel á móti þér með steikina og terturnar. Ég elska þig!

Ég taldi alltaf niður dagana þar til ég fengi að fara í sveitina til Oddsteins afa og ömmu Rósu, það var og er minn uppáhaldsstaður. Þar fékk ég að vera ég, frjáls frá einelti, einmanaleika, laus frá áhyggjum og öllu því sem var að gerast í Eyjum. Ég hef aldrei fundið fyrir eins mikilli ró og hamingju og á Hvammi hjá ömmu og afa.

Afi var ekki manneskja sem tjáði tilfinningar sínar heldur sýndi þær í verkum. Ég fann hversu mikið hann elskaði mig og aðra í kringum sig, hann þurfti ekki að segja mér það, hann sýndi það með því að gefa sér tíma til að leika við mig, fíflast og stríða eftir erfiðan vinnudag. Alveg sama hvað hann þurfti að gera mikið yfir daginn þá gaf hann sér tíma til að kenna mér það sem hann var að gera og leyfði mér að koma með sér og taka þátt í því sem hann var að brasa, alveg sama þótt ömmu fyndist ég of lítil til að gera þessa hluti og vildi passa meira upp á mig, þá var afi meira fyrir það að efla mig áfram og sjá hversu langt ég kæmist og treysti mér í, auka kunnáttu og hugmyndaflugið, sjálfstæði, hjálpsemi og ekki má gleyma virðingunni. Afi kenndi mér að virða dýrin og fólkið í kringum mig, hann kenndi mér að dugnaður kemur manni áfram og kannski smá þrjóska líka. Ef ég treysti mér í að gera hlutina eða prófa og amma ekki nálægt til að stoppa okkur af þá fékk ég að reyna á mig og ef ég náði ekki þá var afi alltaf til staðar til að hjálpa mér að ná markmiðinu, hann hjálpaði mér að gefast ekki upp og reyna aftur. Ég fékk eiginlega að vera skugginn hans afa, ég elti hann út um allt, ég fór með honum á aðra bæi að vinna og hjálpa til, aðrir hefðu horft á mig og hugsað að ég myndi bara tefja og vera fyrir, ekki afi, hann sá not fyrir mig. Hann laumaði svo annað slagið bláum ópal eða kandísmola til mín fyrir verk dagsins. Ég fékk alltaf hrós, klapp á bakið eða umbun fyrir að hjálpa. Afi vildi alltaf launa mér fyrir það að hjálpa honum, en það eina sem ég vildi og fékk var að sjá og heyra hvað hann var ánægður og stoltur með mig, það var mesta og besta viðurkenning sem ég hef fengið.

Það sem hjálpar mér í gegnum sorgina og missinn er að vita að þú ert loksins kominn til ömmu Rósu, sem hefur tekið vel á móti þér og þegar hún sér ekki til, þá ferð þú í langþráðan reiðtúrinn sem við töluðum alltaf um.

Elsku afi, takk fyrir allt sem þú hefur gert fyrir mig og kennt mér í gegnum lífið, ég mun varðveita þessar minningar eins og gersemar.

Elska þig alltaf.

Þín afastelpa,