Tilfinningagáfu þarf að þjálfa

Kristín Heiða Kristinsdóttir

khk@mbl.is

„Þegar við lögðum af stað í þessa vinnu fyrir ári, þá fórum við að hittast á tveggja vikna fresti og spjalla saman um tilfinningar, samfélagið og karlmenn almennt. Við settum á okkur kynjagleraugun og fórum í vettvangsferðir. Við stofnuðum í raun saumaklúbb þar sem við gátum talað um okkur sjálfa og hvað væri að gerast í samfélaginu, en ótrúlega margt hefur einmitt verið að gerast á þessum tíma sem tengist karlmennsku og karlmönnum, metoo-byltingin á fullu og fleira,“ segja þeir félagarnir fjórir sem skipa sviðslistahópinn Toxic Kings. Þetta eru þeir Ari Ísfeld Óskarsson, Helgi Grímur Hermannsson, Andrés P. Þorvaldsson og Tómas Helgi Baldursson, en þeir frumsýna í kvöld á tilraunaverkstæðinu Umbúðalaust í Borgarleikhúsinu verk sitt How to make love to a man. Þar velta þeir upp ýmsum spurningum um tilfinningalíf karla, karlmennskuhlutverk nútímans og hvernig hægt sé að elska sjálfan sig þrátt fyrir eitrið.

„Leikverkið okkar fjallar ekki um kynlíf, ólíkt því sem margir gætu haldið út frá heiti verksins, en nafnið kemur frá samnefndri sjálfshjálparbók frá 1981. Bókin varð einhvers konar stökkpallur fyrir okkur yfir í það að skoða félagsleg samskipti karlmanna í nærumhverfi okkar, hvernig við karlar tölum hver við annan. Við eigum allir vini sem við ólumst upp með og við eigum líka nýja seinni tíma vini. Vinir okkar koma úr ólíkustu kreðsum, listrænir vinir, körfubolta vinir og úr fleiri hópum, en það er rosa áhugavert að skoða hvernig maður hegðar sér sem karl í þessum mismunandi aðstæðum. Við skoðum líka samband okkar við feður okkar og veltum fyrir okkur hvaða félagsmótun þeir fengu, og hvaða gjafir við fengum frá þeim. Tveir okkar eru nýbakaðir feður og við það vakna alls konar spurningar um föðurhlutverkið.“

Eru ekki að leita að vorkunn

Þeir segja samstarfið hafa verið mjög gjöfult, en þeir hafi þurft að vera vakandi fyrir því að leyfa öllum að hafa rödd, í ljósi þess að þeir eru fjórir karlmenn.

„Það virðist vera innbyggt í okkur karlmenn að þurfa að sigra heiminn, að vera hetjan. Fyrir vikið er ögrandi verkefni fyrir egó okkar að þurfa að sleppa taki á eigin stjórnunarþörf,“ segja þeir og bæta við að þótt sýningin sé meinfyndin séu þeir ekki að gera grín að eitraðri karlmennsku eða kynbræðrum sínum.

„Okkur langaði fyrst að gera kaldhæðna grínsýningu um það hversu glataðir karlmenn eru, af því það er einfaldast, en þegar við fórum að spjalla meira og fundum alla núningsfletina þá komumst við að því hversu margar hliðar eru á karlmennsku og þá skein einlægnin í gegn. Þetta er vandmeðfarið, en grín er sterkara þegar það kemur frá hjartanu.“

Þegar þeir eru spurðir hvort það sé ekki flókið og erfitt að vera karlmaður í dag segja þeir að með sýningunni séu þeir alls ekki að leita að vorkunn fyrir hönd karlmanna.

„Vissulega er sorglegt hversu karlmenn eiga margir erfitt með tjáskipti sín á milli þegar þeir eru orðnir fullorðnir, jafnvel við vini sína. Strákar þurfa alltaf að hafa eitthvað fyrir stafni til að hittast, þeir hittast ekki bara til að spjalla og fara á trúnó. Tilfinningagáfa er vöðvi sem þarf að æfa, og þeir sem ekki æfa hann þeir þorna upp og enda sem sveskjur, sem er auðvitað sorglegt. Þegar við byrjuðum þetta ferli, að hittast reglulega til að tala saman, þá lögðum við áherslu á að segja alltaf upphátt ef það væri eitthvað innra með okkur sem þurfti að komast út, því karlmenn eru svo gjarnir á að sleppa því að segja hvernig þeim líður, hvort sem þeir eru stressaðir yfir einhverju eða þegar eitthvað er að. Þeir óttast að sýna veikleika og óttast að vera gagnrýndir.“

Niðurlægingaleikur stráka

Þeir segjast treysta undirmeðvitund fólks til að nema skilaboðin í sýningunni.

„Við teljum sýninguna mjög sterka og hún kemur meðal annars inn á það að á einhverjum tímapunkti þá virðist vera að samskipti milli karla dvíni, þeir verða einir á báti, klettar sem molna og þeir þora ekki að segja upphátt hvernig þeim líður. Við berskjöldum okkur hver fyrir öðrum í þessari vinnu og þessari sýningu og við treystum því að það muni skila sér til áhorfenda. Við erum líka að varpa fram spurningunni af hverju karlmenn gera hræðilega hluti. Við erum ekki með svarið, en veltum upp hvernig karlmenn eiga að geta elskað sig ef þeir eru færir um að framkvæma hræðilega hluti. Kannski þarf að vinna í tilfinningalífi karla, það er kominn tími á að opna kistuna og athuga hvað er í gangi, að karlmenn læri að tala saman. Að þeir treysti hver öðrum og geti tjáð sig án þess að eiga á hættu að vera niðurlægðir. Strákar eru því miður rosa fljótir að fara í einhvern niðurlægingaleik hver við annan innan vinahópa. Ef einhver er til dæmis lítill í sér þá er aðeins potað í hann, það er rosalega fljótt að gerast og erfitt að stoppa það. Þessu þarf að breyta. Við setjum okkur ekki á háan hest, heldur nálgumst viðfangsefnið auðmjúkir. Fyrir okkur er leikhús samtal.“