Sigurlaug Guðrún Egilsdóttir

„Inn milli fjallanna hér á ég heima, þar liggja smaladrengsins léttu spor“ er hending úr söngtexta Davíðs sem amma Þorbjörg kenndi mér sumarið þegar hún keyrði mig sex ára gamla norður á Máná til vinkonu sinnar hennar elsku Laugu. Lítið vissi ég að amma væri að fara með mig norður, enda var ekki haft hátt um þátttöku barna á þeim tíma, og hversu mikil áhrif dvöl mín næstu sex sumur myndi hafa á minn persónuleika og hversu sterkar minningar ég átti eftir að eignast, minningar sem ég ein á um Laugu og Máná. Hún, ásamt Dýrfinnu móður sinni, tók á móti mér opnum örmum og passaði mig alla daga eins og ég væri dóttir hennar. Þessi sumur gáfu mér dýrmæt tækifæri til að þroskast og eflast og hún kenndi mér að keyra traktor, hugsa um lömbin, heyja, raka, moka. Ég varð sterk og lærði að verða sjálfstæð. Hún kenndi mér til verka, og ég var send eftir kaffibrúsanum, fékk að ná í kýrnar, lærði að mjólka, sækja mjólkina í brúsa út í læk. Hún kenndi mér að elska saltað hrossakjöt, hafragraut með súru slátri, að drekka kaffi með sykri, að gefast aldrei upp og rölta yfir enn eina hæðina með rauðu berjafötuna mína því þar væri örugglega stór breiða af aðalbláberjum sem biðu eftir mér. Þarna lærði ég þrautseigju. Hún hló svo lúmskt, með hálflokaðan munninn, brosti eins og henni einni var lagið, er hún sá að ég var orðin að alvöru sveitastelpu.

Ég svaf í litlum svefnsófa inni í herbergi hennar, hún hitaði vatn til að þvo mér, fléttaði á mér hárið á hverjum degi. Lauga hugsaði ávallt um mig af mikilli natni og með virðingu, las með mér, kenndi mér að spila og ég elti hana á röndum hvert sem hún fór, með Týra töltandi á eftir. Hún hélt því fram að ég myndi hætta að vaxa ef ég hætti ekki að tala! Ég hugsa því að hún hafi verið einstaklega ánægð að fá að sleppa endrum og eins með mjólkurbílnum inn á Húsavík til að fá smá frið frá mér eða hún sendi mig yfir lækinn til að leika við vin minn hann Nonna eða þá til bróður síns og fjölskyldu á Mánárbakka.

Í öll þessi sex ár, tíma er einstaklingur þroskast sem mest, beið ég spennt að fara sem fyrst norður og eins seint og hægt var aftur suður að sumri loknu. Minningarnar eru efni í bók og fylgja mér alla daga. Minn tími með Laugu er einn sá fallegasti tími sem lítil sveitastelpa og smalastúlka gat hugsað sér. Ég er þakklát fyrir þann tíma.

Ég bið góðan Guð að geyma elsku Laugu.

Ég minnist fólksins á Máná á Tjörnesi af mikilli hlýju. Þangað kom ég tíu ára til að vera í sveit „hjá vandalausum“. Þá bjuggu þar Egill og Dýrfinna ásamt dóttur sinni Sigurlaugu og syni hennar Agli. Það var mikið ævintýri fyrir borgarbarn sem þráði að kynnast skepnum í sveit að kynnast svo til viðbótar þessu góða fólki, ásamt öllum þeim sem bjuggu á nærliggjandi bæjum, Mánárbakka, Árholti og Voladal. Tjörnesið allt var merkilegur menningarheimur sem leið hjá ofan af mjólkurbílspalli ef maður átti erindi í KÞ á Húsavík, þegar smalað var til rúnings eða réttað og litríkir persónuleikar komu saman. Nú er síðasti fasti ábúandinn á Máná, Sigurlaug, fallinn frá og margt af þessu fólki horfið á braut.

Ég hef oft sagt þriggja sumra dvöl á Tjörnesi jafna því síðar að halda til háskólanáms í útlöndum hvað varðar þroska og upplifun. Fyrir stuttu skrifaði ég minnispunkta eftir langdvalir erlendis þar sem þessari reynslu var svo lýst:

„Með hverju árinu sem líður sakna ég þess að vera ekki heima á Íslandi í júní. Ég sé fyrir mér í anda miðnætursólina á Tjörnesi sem rétt skoppar niður að nyrstu brún og lyftir sér aftur, Háey og Lágey spegla sig í gullinu. Ímynda mér lundana þar með kjaftinn fullan af síli. Sé fyrir mér þyrsklingamiðin. Kríurnar í mýrinni færa ungum æti, linnulaust hverja mínútu sem sólin skín og það er hver mínúta. Gróandina. Grösin. Dýjaveiturnar grænka og kríuegg í hvert mál með hræringi og flatkökum og sméri. Baulandi kýr á hverjum morgni með troðin júgur og lambadrottningin við heiðarbrún með móður sinni háreistri. Gamli sauðakofinn hruninn innan um blóm. Hvernig allt springur út af lífsþrótti og jafnvel bleikjur sigra þyngdarlögmálið í fjörugrjótinu þar sem áin kvíslast niður í þarahrúgurnar. Kjói, stelkur, mýrisnípa og gengið á reka og gert við girðingar.“

Þetta er meðal annars veganestið sem strákurinn tók með sér þangað sem hann sat í manngerðum höllum og hlustaði á volið í heiminum. Ég er alltaf þakklátur velgjörðarfólki mínu á Máná fyrir að hafa tekið mér svo vel og gert að fullburða fjósamanni í gömlu skemmunni þar sem þær Dimma, Vera, Bleik og Kolbrún stóðu á básum undir torfþaki og biðu þess að við Dýrfinna mjólkuðum og bærum svo brúsana út í læk. Í fjárhúsunum voru þau Egill bóndi og Sigurlaug fjárglögg með afbrigðum. Það var heiður að fá að halda lömbum meðan Egill brá velbrýndum vasahníf og markaði. Ganga svo til verka og kljúfa rekavið.

Hin síðari ár kom maður oft við á Máná til að heimsækja Laugu, leita fregna úr sveitinni og fá aftur brúnu kökuna með sultunni fínu. Hún sagði manni dýrasögur af Nesinu, hvar væru helstu hreiðurstæði við bæinn og sýndi að allt var með blóma í garðinum. Eins og það á að vera og þökk fyrir það.

Lauga vinkona okkar Siggu er látin, það fór þá svo að covid-pestin frelsaði hana frá dvölinni á Skógarbrekku. Ég sé hana fyrir mér komna í gamla húsið sitt á Mána með kók í glasi og sígarettu í hendi.

Ég kynntist Laugu þegar Sigga dóttir mín lá með henni á sjúkradeild HSN. Þær urðu stofufélagar og með þeim tókust sterk vináttubönd. Líf þeirra var að sumu leyti svipað, þær bjuggu einar og þráðu að komast heim en heilsufar Laugu var ekki talið það gott að óhætt væri fyrir hana að búa ein. Hún móaðist við læknana, sagðist þurfa heim í sauðburð, heyskap eða göngur, en við Sigga komumst brátt að því að fjárstofninn var aðeins ein kind sem hún fékk að hafa hjá frænda sínum á næsta bæ.

Lauga var skemmtileg kona og hafði góða frásagnargáfu. Eftir því sem hún sagði mér þá stundaði hún sauðfjárbúskap, en drýgði tekjur sínar með ýmissi lausavinnu. Hún saltaði síld á Húsavík og vann mörg haust á sláturhúsinu. Hún átti aldrei bíl, en sagðist hafa ferðast um sveitina og til Húsavíkur á dráttarvélinni sinni. Lauga hafi yndi af skepnunum og naut einnig launavinnunnar. Hún var félagslega sterk enda góð kona sem studdi lítilmagna en naut þess að sjá spaugilegar hliðar í fari samstarfsfólksins. Það sama má segja um dvöl Laugu á sjúkradeildinni og síðar Skógarbrekku; hún hafði gaman af skemmtilegum uppákomum og fræddi okkur Siggu um aðstæður annarra vistmanna á glettinn en vingjarnlegan hátt.

Það var dásamlegt að fá tækifæri til að kynnast Laugu og ég vil þakka henni fyrir allar þær hlýju og góðu stundir sem Sigga átti með henni.