Snýst Evrópufótboltinn um fimm þjóðir?

Mitt sjónarhorn

Philipp Lahm

@philipplahm

Hvað er það sem sameinar okkur Evrópubúa? Í yfirstandandi krísu, þar sem heimurinn virðist vera að færast frá lýðræði til einræðis, hefur Evrópa staðið þéttar saman og staðið vörð um sín mikilvægustu gildi: Með lögum skal land byggja. Eftir því er farið í Porto og Helsinki, Brugge og Aþenu, Varsjá, Prag og Ljubljana.

Fótboltinn endurspeglar þjóðlífið. Hann snýst um ákveðin gildi, hvernig um þau er samið og hvernig þau eru framkvæmd. Ef keppnin er sanngjörn og fylgir góðum reglum, eins og hversu margir fá tækifæri til að vera með og ná langt, nýtur hann stuðnings vestrænna ríkja.

Þetta lýðræði gengur merkilega vel upp þegar við horfum á landsliðin, ekki síst þegar staðreyndin er sú að stærð landanna ræður miklu og enginn vill breyta landamærunum. Í sextán lokakeppnum Evrópumóts karla hafa verið tíu mismunandi sigurvegarar.

Vandamálið er í félagsliðafótboltanum. Þangað streyma fúlgur fjár og sumar deildir og sum félög hagnast mun meira en önnur. Fyrir vikið verða til stórveldi í hverju landi. Og í Meistaradeildinni eru stórir hlutar Evrópu skildir út undan. Þetta þurfa mótshaldarar að laga.

Einræði í Þýskalandi og Frakklandi

„Fólk mætir á fótboltaleiki því það veit ekki hvernig þeir enda,“ sagði Sepp Herberger, þjálfari þýsku heimsmeistaranna árið 1954. Þetta á ekki lengur við í Þýskalandi og Frakklandi. Borgarveldin í München og París eru orðin allsráðandi.

Þar sem Bayern stefnir nú á sinn tíunda meistaratitil í röð eru umræður í Þýskalandi um að taka upp úrslitakeppni. Þá myndu nokkrir leikir í lok tímabilsins ráða hver verður meistari. Á þann hátt ætti Bundesligan að verða spennandi á ný.

En úrslitakeppni er engin töfralausn. Hún myndi aðeins berjast við einkennin en ekki rót vandans. Hún svarar ekki spurningunni: Hvernig skipuleggurðu keppni þannig að fótboltinn sé skemmtilegur og margir eigi möguleika?

Hverjir fá að fjárfesta?

Mesta keppnin er í ensku úrvalsdeildinni því þar eru næstum öll félögin í eigu auðmanna. En enginn hefur leitt hugann að því hver fær leyfi til að setja fjármagn í fótboltann á landsvísu. Nú hefur Roman Abramovich, eigandi Chelsea, verið settur í gjörgæslu. Og nú er rætt af mikilli alvöru á Englandi hvernig eigi að stýra því hverjir fái framvegis að fjárfesta og með hvaða skilyrðum. Í Evrópu verða almenn mannréttindi algjör lykilatriði á þessu sviði.

Alþjóðlega keppni þarf stöðugt að endurnýja. Meistaradeildin er vinsæl og meira en 100 milljónir manns um allan heim horfa á úrslitaleiki hennar. En sigurvegararnir undanfarin ellefu ár hafa komið frá þremur löndum. Á þessari öld hefur ekkert lið frá Norðurlöndum, Balkanskaga, Miðaustur-Evrópu eða Austur-Evrópu komist í undanúrslit. Síðast var það Dynamo Kiev árið 1999.

Er Evrópufótboltinn bara miðaður við England, Spán, Þýskaland, Ítalíu og Frakkland? Hvað með hinar þjóðirnar? Eiga þær að vera ánægðar með að spila bara í undankeppninni?

Benfica og Ajax í vandræðum

Benfica, sem varð Evrópumeistari 1961 og 1962, er gott dæmi. Félagið er með stóran leikvang, fjölda stuðningsfólks og mikla hefð. Benfica er komið í átta liða úrslitin núna en þar sem portúgalska deildin er ekki nógu sterk er mjög erfitt fyrir liðið að ná lengra í Meistaradeildinni. Sama má segja um Ajax frá Amsterdam.

Prag, Varsjá, Búdapest og Kaupmannahöfn eru bara áhorfendur þegar kemur að lokaumferðunum og aðalkeppnin fer af stað. Samt væru þessar frábæru borgir mjög áhugaverðar fyrir fjárfesta sem gætu skapað grundvöll fyrir því að ná góðum árangri.

Þetta var ekki alltaf svona. Síðustu tíu sigurvegararnir í Evrópukeppni meistaraliða, eins og Meistaradeildin hét fyrir breytingarnar árið 1992, komu frá átta löndum, meðal annars frá Rúmeníu, Portúgal, Hollandi og Júgóslavíu. Þessi fjölbreytni jók áhugann, gerði fótboltann mikilvægan í þjóðfélögunum og lagði grunninn að Meistaradeild Evrópu.

Rétti tíminn til umbóta

Evrópubúar eru vanir að finna góðar lausnir við samningaborðin, vinna saman, komast að málamiðlunum og taka tillit til mismunandi hagsmuna. Þannig þarf að búa til keppni sem gefur mörgum möguleika á að ná langt, bæði innan og utan vallar. Þetta er ekki auðvelt en mjög áhugavert verkefni. Ábyrgðin hvílir á UEFA og öllum knattspyrnusamböndum álfunnar, og þeirra sem fjármagna íþróttina. Ef ekki nú, hvenær væri þá rétti tíminn til umbóta? Núna er samstaðan meiri en nokkru sinni fyrr.

Við lærðum okkar lexíu þegar reynt var að koma á „Ofurdeild“ á síðasta ári. Ef þeir sem stjórna málum gera ekkert gætu þeir misst allt úr sínum höndum. Ef valdið kemst í hendur örfárra stórra félaga sem skipuleggja keppnina, þá mun verða sköpuð Evrópudeild sem skilar mestum hagnaði, ekki endilega deild sem fólkið hefði mestan áhuga á.

Evrópa er aðlaðandi á heimsvísu þar sem hún fer eftir lýðræðislegum reglum og gildi hennar eru frelsi og jafnrétti. Þetta á líka við um íþróttamót á hennar vegum, svo lengi sem allir eiga möguleika. Þetta eru gildin sem stöðugt er unnið með á meðal jafningja. Samstaða vestrænna þjóða eykst með hverjum degi og hverri viku um þessar mundir. Og fótboltinn verður að fylgja með.