Varði ákvörðun sína um innrás

Stefán Gunnar Sveinsson

sgs@mbl.is

Vladimír Pútín Rússlandsforseti varði ákvörðun sína um að ráðast inn í Úkraínu í hátíðarræðu sinni í gær, en þá minntust Rússar þess að 77 ár voru liðin frá uppgjöf Þýskalands í síðari heimsstyrjöld. Sagði Pútín að rússneskir hermenn í Donbasshéruðunum tveimur væru að verja heimaland sitt líkt og forfeður þeirra hefðu gert í heimsstyrjöldinni.

„Þið eruð að berjast fyrir móðurjörðina, fyrir framtíð hennar, svo enginn gleymi lærdómum síðari heimsstyrjaldar,“ sagði Pútín meðal annars í ræðu sinni, sem haldin var áður en hin árlega hersýning Rússa á Rauða torginu í Moskvu hófst. Tóku um 11.000 hermenn og 130 skriðdrekar og bryndrekar þátt í henni, en fyrirhugaðri flugsýningu var aflýst vegna veðurs.

Engar stórar yfirlýsingar

Pútín nýtti hins vegar ekki tækifærið til þess að koma með stórar yfirlýsingar, en sérfræðingar í málefnum Rússlands höfðu sumir hverjir spáð því að hann kynni að lýsa formlega yfir stríði á hendur Úkraínu, sem aftur myndi greiða leiðina fyrir almennt herútboð í Rússlandi. Ekkert varð hins vegar af því, og þá lýsti Pútín ekki heldur yfir sigri í „sérstöku hernaðaraðgerðinni“.

Pútín sakaði hins vegar stjórnvöld í Kænugarði og vesturveldin um að hafa lagt á ráðin um „innrás í sögulegar lendur okkar“, þar á meðal í Donbass-héruðunum og á Krímskaga, sem Rússar innlimuðu árið 2014.

Þá fullyrti Pútín að Úkraínumenn hefðu jafnvel lagt á ráðin um að koma sér upp kjarnorkuvopnum, sem hefði talist óviðunandi ógn við Rússland, en Úkraínumenn hafa hafnað slíkum ásökunum.

Engu að síður sagði Pútín að Rússland hefði neyðst til þess að láta til skarar skríða að fyrra bragði. Pútín tók fram að Rússland vildi ekki víkka út átökin, og sagði mikilvægt að allt yrði gert til að „hryllingur alheimsstríðs komi ekki aftur fyrir“.

Slett á sendiherrann

Rússar héldu upp á daginn víða um veröld, en það skyggði á gleði þeirra þegar rauðri málningu var kastað á Sergei Andreev, sendiherra Rússlands í Póllandi, þegar hann hugðist leggja blómsveig að minnisvarða um sigur Rauða hersins í Varsjá. Heyrðust mótmælendur kalla sendiherrann fasista.

María Sakaróva, talsmaður rússneska utanríkisráðuneytisins, sagði að „aðdáendur ný-nasisma hefðu aftur sýnt ásjónu sína“ með árásinni á sendiherrann.

Andreev sagði að hann hefði ekki orðið fyrir skaða, þar sem „málningin“ hefði verið einhvers konar síróp, en hann kallaði á mótmælendur að hann væri stoltur af landi sínu og forseta.

Ætti að draga þá fyrir herrétt

Ben Wallace, varnarmálaráðherra Bretlands, flutti einnig ræðu í tilefni sigurdagsins til breskra hermanna við herminjasafnið í Lundúnum, þar sem hann sakaði Pútín, hershöfðingja hans og innsta hring um að „endurspegla fasismann og einræðið sem birtist fyrir 77 árum“.

Sagði Wallace valdhafa í Kreml hafa endurtekið skyssur alræðisríkjanna á 20. öld með innrásinni í Úkraínu. „Fyrir þá og fyrir Pútín getur enginn sigurdagur verið, bara vansæmd og öruggur ósigur í Úkraínu,“ sagði Wallace.

Þá sagðist hann vilja gagnrýna sérstaklega fáránleika þess að sjá rússneska hershöfðingja borðalagða í hátíðarbúningum, sligaða af heiðursorðum. „Yfirherstjórn þeirra hefur brugðist þeirra eigin hermönnum svo illa, að þeir ættu að vera dregnir fyrir herrétt,“ sagði Wallace.

Bætti hann við að Rússar gengju nú ört á háþróuð skotfæri sín, þar sem íhlutirnir kæmu frá vesturveldunum, og að herráð Rússa vissi að þeir væru að verða undir. „Pútín verður að mistakast í Úkraínu,“ sagði Wallace.

Umsóknin gæti tekið áratugi

Emmanuel Macron Frakklandsforseti flutti einnig ræðu í tilefni dagsins, þar sem hann sagði líklegast að það myndi taka ár ef ekki áratugi fyrir Úkraínu að uppfylla skilyrði aðildar að Evrópusambandinu. Lagði hann því til að sett yrði á laggirnar pólitísk samtök lýðræðisríkja í Evrópu, þar sem ríki eins og Úkraína, Moldóva og Georgía gætu fundið nýjar leiðir til samvinnu við hin ríki Evrópu, meðal annars í varnar- og öryggismálum.

Macron sagði eftir ræðu sína, að Bretar gætu vel átt heima í slíkum samtökum, þrátt fyrir að þeir hefðu yfirgefið ESB. Macron var þá staddur í Berlín, þar sem hann fundaði með Olaf Scholz Þýskalandskanslara. Scholz sagði hugmyndir Macrons mjög áhugaverðar.