Náðu ekki saman um olíubann

Stefán Gunnar Sveinsson

sgs@mbl.is

Sendiherrar Evrópusambandsríkjanna reyndu í gær að komast að málamiðlun sem myndi gera sambandinu kleift að setja innflutningsbann á olíu frá Rússlandi, en án árangurs. Leiðtogaráð sambandsins mun funda í Brussel í dag til að ræða frekari refsiaðgerðir á hendur Rússum, en tilraunir framkvæmdastjórnar sambandsins til þess að setja á olíubann stranda nú á Ungverjum.

Viktor Orbán, forsætisráðherra Ungverja, hefur sagt að þær málamiðlanir sem nefndar hafi verið til þessa gangi ekki upp, þar sem Ungverjar kaupi um 65% af olíu sinni frá Rússum, en meðal þess sem nefnt hefur verið er að Ungverjar fái tveggja ára umþóttunartíma til viðbótar við það sem önnur ríki sambandsins fá til að „venja sig af“ þörfinni á olíu frá Rússum.

Hafa ungversk stjórnvöld krafist fjögurra ára umþóttunartíma, auk styrks upp á um 800 milljónir evra, eða sem nemur rúmum 110 milljörðum íslenskra króna í styrki til að Ungverjar geti fengið olíu annars staðar frá.

Á meðal þess sem rætt var í gær var að Drúsjba-olíuleiðslan, sem flytur um þriðjung af þeirri olíu sem Rússar selja til aðildarríkja ESB, yrði alfarið undanþegin olíubanninu og að refsiaðgerðir sambandsins næðu eingöngu til þeirrar olíu sem flutt er til Evrópu með olíuflutningaskipum.

Tillagan náði hins vegar ekki fram að ganga, og sögðu heimildarmenn AFP-fréttastofunnar, að málamiðlunin hefði vakið spurningar um sanngirni þess að önnur aðildarríki sambandsins væru að axla byrðar umfram þau sem fengu undanþágu, en auk Ungverja höfðu Tékkar og Slóvakar fengið undanþágur frá fyrirhuguðum refsiaðgerðum.

Einn embættismaður sagði við AFP í skjóli nafnleyndar að enn væri von um að samkomulag næðist fyrir leiðtogafundinn í dag, en honum á að ljúka á morgun. „Það gæti gengið upp, það gæti ekki gengið upp, en ég held að sú skylda hvíli á okkur að reyna,“ sagði hann og bætti við að öll aðildarríkin hefðu sýnt vilja til þess að ná samkomulagi um olíubannið.

Volodimír Selenskí, forseti Úkraínu, mun ávarpa fundinn í dag, en hann hefur hvatt ríki heims síðustu daga til þess að loka á öll viðskipti við Rússland vegna innrásarinnar, en Evrópusambandið eyddi um 80 milljörðum evra í olíu frá Rússlandi á síðasta ári, um fjórum sinnum meira en varið var í kaup á jarðgasi þaðan.

Deilt um vopnasendingar

Olaf Scholz Þýskalandskanslari ávarpaði í gær friðarsamkomu við Brandenborgarhliðið í Berlín, þar sem hann lýsti yfir einlægum stuðningi sínum og allra Þjóðverja við Úkraínumenn. „Við stöndum við hlið ykkar. Hjarta okkar og hugur er með ykkur,“ sagði Scholz. „Pútín mun ekki sigra.“

Ávarp Scholz kom í kjölfar umræðu í Þýskalandi um helgina um efndir á loforðum stjórnvalda þar um vopnasendingar til Úkraínu. Sagðist sunnudagsblað Die Welt hafa gögn undir höndum sem sýndu að Þjóðverjar hefðu hvorki sent nein þungavopn til Úkraínu né léttari vopn svo neinu tæki að nefna í um níu vikur.

Kom fram í umfjöllun blaðsins að einungis tvær vopnasendingar hefðu borist frá Þýskalandi til Úkraínu á tímabilinu frá 30. mars til 26. maí, og hefðu báðar einungis haft „smærri vopn“. Fyrri sendingin hefði haft varahluti fyrir vélbyssur og íhluti í sprengjur, en sú seinni jarðsprengjur sem ætlað er að granda skriðdrekum.

Úkraínumenn væru hins vegar enn að biðja Þjóðverja um meiri og þyngri vopn, þar á meðal Panzerfaust 3-skriðdrekabana og eldflaugar til að granda flugvélum, en ekkert hefði bólað á þeim síðan í mars.

Olaf Scholz Þýskalandskanslari mátti þola harða gagnrýni í aprílmánuði, þegar honum var gefið að sök að hafa staðið í veginum fyrir að þýsk þungavopn yrðu send til Úkraínu. Féllust Þjóðverjar þá á að senda Gepard-loftvarnardreka til Úkraínu, en fyrstu drekarnir verða ekki teknir í notkun fyrr en í júlí, þar sem sinn tíma tekur að þjálfa úkraínska hermenn í notkun þeirra. Þá hafa einnig komið upp vandamál við að útvega skotfæri fyrir Gepard-drekana.

Ekkert samkomulag

Á fimmtudaginn sagði Scholz að stefna Þjóðverja væri að senda slík vopn einungis ef önnur aðildarríki Atlantshafsbandalagsins gerðu það einnig. Bandalagsríkin hafa hins vegar kosið frekar að senda skriðdreka af rússneskum uppruna, sem Úkraínumenn nota nú þegar, frekar en skriðdreka sem hannaðir voru á Vesturlöndum.

Fyrir helgi spannst því sú umræða í þýskum fjölmiðlum að Þjóðverjar væru einungis að fylgja „óformlegu samkomulagi“, sem gert hefði verið milli ríkja Atlantshafsbandalagsins um að senda ekki hátæknileg þungavopn, sem verra væri að féllu Rússum í skaut á vígvellinum.

Liz Truss, utanríkisráðherra Bretlands, sagði hins vegar á föstudaginn á blaðamannafundi í Tékklandi, þar sem hún var í heimsókn, að það væri af og frá að nokkurt slíkt samkomulag hefði verið gert. „Ég vil vera algjörlega skýr. Þessi orðrómur er algjörlega ósannur. Við höfum gert það skýrt að það er algjörlega lögmætt að styðja Úkraínu með skriðdrekum og flugvélum og við styðjum mjög það sem Tékkland hefur gert með sendingum á skriðdrekum til Úkraínu,“ sagði Truss.

Ræddu við Pútín

Scholz og Emmanuel Macron Frakklandsforseti ræddu í 80 mínútur við Vladimír Pútín Rússlandsforseta á laugardaginn. Þar sagði Pútín meðal annars, samkvæmt fréttatilkynningu Rússa, að frekari vopnasendingar vesturveldanna til Úkraínu byðu hættunni heim og gætu aukið á „óstöðugleika“.

Pútín endurtók einnig fyrra boð sitt um að leyfa sendingar á korni og áburði frá Rússlandi og Úkraínu, ef refsiaðgerðir vesturveldanna á hendur Rússlandi yrðu látnar falla niður, en Pútín reyndi á föstudaginn að skella skuldinni á yfirvofandi hungursneyð á refsiaðgerðirnar.

Í fréttatilkynningum Frakka og Þjóðverja af símtalinu var ekki minnst á vopnasendingar eða afnám viðskiptaþvingana. Þar sagði hins vegar að Scholz og Macron hefðu lagt að Pútín að draga herlið sitt til baka til Rússlands. Þá skoruðu þeir á hann að efna til „beinna og alvöru viðræðna“ við Selenskí til að leysa deilur ríkjanna.