Viðbragðsaðilar ræða varnargarða

Lilja Hrund Ava Lúðvíksdóttir

liljahrund@mbl.is

Í vikunni stendur til að bæjaryfirvöld í Grindavík fundi með almannavörnum, lögreglu, jarðvísindamönnum og öðrum viðbragðsaðilum um mögulegar varnir við Grindavík og Svartsengi ef verður af eldgosi í ljósi jarðskjálftavirkni og landriss við Þorbjörn.

„Það er verið að stilla saman strengina og yfirfara aftur viðbragðsáætlanir í ljósi stöðunnar eins og hún er. Við erum sífellt að reyna að meta aðstæður og upplýsingar sem koma frá vísindamönnum og höfum fundað reglulega frá því að jarðskjálftar og landris byrjuðu fyrir tveimur árum,“ segir Fannar Jónasson bæjarstjóri Grindavíkur.

Hægt hefur á landrisi og aflögun við Þorbjörn og Svartsengi undanfarna daga, en stöðugt landris hafði mælst þar síðustu vikur og Þorbjörn lyfst um allt að 60 millimetra síðan í apríl.

Vilja stýra hraunflæðinu

Á meðal þess sem viðbragðsaðilar munu ræða á fundi sínum eru mögulegir leiðigarðar fyrir ofan Grindavík og Svartsengi, þannig að hægt verði upp að vissu marki að beina hrauninu frá innviðum. Í lok maí á síðasta ári voru byggðir varnargarðar til að tefja hraunflæði niður í Nátthaga frá gosinu í Geldingadölum.

„Meðal þess sem er verið að skoða er það að geta gripið til einhvers konar varna í formi leiðigarða til þess að beina hraunstraumnum frá þeim innviðum sem hugsanlega kunna að vera í hættu ef hraun fer að renna á þessum slóðum. Þessir jarðskjálftar og landris eru eins og sakir standa óþægilega nálægt eins og orkuverkinu í Svartsengi, Bláa lóninu og fleiri mikilvægum innviðum. Einn möguleikinn er sá að bregðast hratt við ef skyldi fara að gjósa og reyna að hafa taumhald á hrauninu eins og hægt er,“ segir Fannar og bætir við um varnargarðana í Geldingadölum;

„Það voru tilraunir og aðgerðir sem heppnuðust að mörgu leyti vel og það fékkst mikil reynsla af því. Það voru í sjálfu sér kannski ekki mjög öflug mannvirki en gerðu þó greinilega sitt gagn samt sem áður. Í ljósi reynslunnar og þess möguleika að geta verið með stórvirk tæki og geta brugðist hratt við telja menn að það sé alveg hægt að hafa áhrif á atburðarásina.“

Ræða varavatnsból

Þá segir Fannar að mögulegt varavatnsból verði einnig rætt, en slíkt hefur verið til umræðu á Suðurnesjunum um tíma og hefur fengið aukinn meðbyr undanfarið vegna aðstæðna.

„Það er eitt af því sem Jón Gunnarsson dómsmálaráðherra hefur verið að tala um og nokkuð sem sveitarfélögin á Suðurnesjum hafa verið að fjalla um sín á milli, m.a. í svæðisáætlun sem er í endurskoðun, að reyna að finna varavatnsból. Það á sínum tíma var ekki síst hugsað til að geta brugðist við ef það yrði mengunarslys á Grindavíkurvegi, að geta verið með varavatnsból kannski austan við veginn. Þetta er búið að vera í skoðun að undanförnu og hefur kannski fengið aukið vægi í ljósi þessara aðstæðna,“ segir Fannar. Dómsmálaráðherra lagði fyrir ríkisstjórnina á föstudag minnisblað þar sem hann lýsir yfir áhyggjum af því ástandi sem skapast gæti á Suðurnesjum ef verður af eldgosi.

„Það veldur miklum áhyggjum að það landris sem nú er við Þorbjörn er á krítísku svæði gagnvart mjög mikilvægum innviðum á Suðurnesjum við Svartsengi,“ segir Jón í samtali við Morgunblaðið. „Ég tel að hið opinbera, í samvinnu við sveitarfélög og fyrirtæki á svæðinu, verði að hraða sem mest því að finna ný vatnsból og gera ráðstafanir svo hægt sé að ganga að öðrum upptökusvæðum ef til kæmi, að við séum þá búin að koma upp varakerfi fyrir þessa 30 þúsund manna byggð sem þarna er undir. Það þarf ekkert að velta því mikið fyrir sér hversu gríðarlega víðtæk þau áhrif yrðu ef við myndum missa heitt og kalt vatn og vera með skerta raforkuframleiðslu fyrir þetta svæði,“ segir Jón.

Jón segir að regluverk á borð við umhverfismat og útboð gæti þurft að víkja svo hægt sé að hraða uppbyggingu varavatnsbóls á svæðinu:

„Ferlin í svona breytingum taka oft langan tíma. Ég tel að það þurfi að líta til þess í ljósi aðstæðna að víkja þessum ferlum til hliðar. Það þarf að skoða þetta allt í því samhengi að það sé hægt að hraða þessari vinnu sem mest, taka ákvarðanir og hefja þessa uppbyggingu. Það er að mínu mati miklu ódýrara og í rauninni bara nauðsynlegt í stað þess að bregðast við eftir á þegar mögulegt áfall hefur átt sér stað,“ segir Jón og bætir við að hann telji mjög mikilvægt að stjórnvöld stígi inn í. „Við gerum þetta á öðrum sviðum eins og með byggingu snjóflóðavarnargarða, og þarna tel ég að málið sé orðið mjög knýjandi og þoli enga bið.“