Febrúarbyltingin í Frakklandi 1848 olli umróti í Danmörku, en þar var enn einveldi. Ráðgjafar konungs voru lítt við alþýðuskap, og á fjöldafundum í Kaupmannahöfn var þess krafist, að þeir vikju.

Febrúarbyltingin í Frakklandi 1848 olli umróti í Danmörku, en þar var enn einveldi. Ráðgjafar konungs voru lítt við alþýðuskap, og á fjöldafundum í Kaupmannahöfn var þess krafist, að þeir vikju. Ræðuskörungurinn Orla Lehmann, leiðtogi þjóðfrelsismanna, samdi ávarp til konungs, sem tólf þúsund manna herskari skundaði með í konungshöllina 21. mars. Í niðurlagi ávarpsins sagði: „Vér biðjum og þrábænum Yðar hátign um að stofna ekki þjóðinni í þau óyndis úrræði, að hún verði að leita hjálpar hjá sjálfri sér.“ Hótunin leyndi sér ekki. Friðrik konungur varð þegar við kröfu fjöldans, og var kvatt saman stjórnlagaþing, sem samdi frjálslynda stjórnarskrá í svipuðum anda og hin norska frá 1814, og skrifaði konungur undir hana 5. júní 1849, sem er þjóðhátíðardagur Dana. Íslenska stjórnarskráin er sniðin eftir hinni dönsku.

Í þessari atburðarás endurómar frásögn Snorra í Heimskringlu af fundi sænskra bænda með Ólafi Eiríkssyni Svíakonungi árið 1018. Hafði Þórgnýr lögmaður orð fyrir þeim og sagði konungi, að hann ætti tvo kosti, að láta af ófriði við Norðmenn eða vera drepinn. Ólafur konungur sá sitt óvænna og varð við kröfu fjöldans. Skreytir veggmynd af fundinum einn sal sænska Ríkisdagsins.

Lehmann var aðdáandi íslenskra fornbókmennta og vel kunnugur verkum Snorra, en N. F. S. Grundtvig hafði snúið Heimskringlu á dönsku þrjátíu árum áður. Í þeirri bók er skýrum orðum komið að tveimur hugmyndum, að konungar lúti sömu lögum og þegnar þeirra og að afhrópa megi þá, gangi þeir í berhögg við lögin. Þessar tvær hugmyndir eru auðvitað uppistaðan í kröfu frjálshyggjumanna um takmarkað ríkisvald.

Athugasemdir og leiðréttingar vel þegnar

Hannes H. Gissurarson

hannesgi@hi.is