Sérstakt „Mig langaði að hafa þennan hljóðheim eins sérstakan og mér var unnt,“ segir Kolbeinn um óvenjulega hljóðfærasamsetninguna í verkinu, sem frumflutt verður á morgun. Myndin er frá æfingu hópsins fyrr í vikunni.
Sérstakt „Mig langaði að hafa þennan hljóðheim eins sérstakan og mér var unnt,“ segir Kolbeinn um óvenjulega hljóðfærasamsetninguna í verkinu, sem frumflutt verður á morgun. Myndin er frá æfingu hópsins fyrr í vikunni. — Morgunblaðið/Eggert
Tónskáldið Kolbeinn Bjarnason hefur samið klukkutímalangt tónverk við tíu ljóð Steinunnar Sigurðardóttur úr jafnmörgum ljóðabókum.
[ Smellið til að sjá stærri mynd ]
Ragnheiður Birgisdóttir ragnheidurb@mbl.is „Ljóð Steinunnar hafa einhvern veginn alltaf, síðan ég var unglingur, átt mikinn samhljóm í minni sál,“ segir Kolbeinn Bjarnason, tónskáld og flautuleikari, um rithöfundinn Steinunni Sigurðardóttur.

Ragnheiður Birgisdóttir

ragnheidurb@mbl.is

„Ljóð Steinunnar hafa einhvern veginn alltaf, síðan ég var unglingur, átt mikinn samhljóm í minni sál,“ segir Kolbeinn Bjarnason, tónskáld og flautuleikari, um rithöfundinn Steinunni Sigurðardóttur. Tónverk hans, Ó eilífi foss sem rambar á fossvegum guðs , fyrir tvær söngkonur og sex hljóðfæraleikara, er samið við tíu ljóð Steinunnar. Það verður frumflutt í Hafnarborg á morgun, sunnudaginn 26. júní, kl. 17. Tónleikarnir eru hluti af Sönghátíð í Hafnarborg sem nú stendur yfir.

„Fyrir tveimur árum samdi ég verk fyrir Hildigunni Einarsdóttur söngkonu við ljóð eftir Steinunni sem heitir „Allt deyr“, afskaplega uppörvandi titill. Það var frumflutt á Myrkum músíkdögum 2020. Síðan varð ég þess áskynja að Steinunn væri búin að gefa út tíu ljóðabækur á fimmtíu árum. Þá fékk ég þessa hugmynd að taka eitt ljóð úr hverri bók og setja saman söngbálk. Ég ákvað að vera algjörlega stífur á þá reglu,“ segir hann og bætir við að hann hafi borið hugmyndina undir Steinunni sjálfa sem hafi tekið vel í hana.

Kveikjan vék fyrir ástinni

„Mig langaði sem sagt að halda áfram þegar ég var búinn að gera þetta eina svartsýnisljóð, „Allt deyr“, og auðvitað átti það að vera með. En ég henti því út svo kveikjan að verkinu er ekki lengur með. Það er af því að einhvern veginn þurfti þetta að púslast saman og það voru komin of mörg svartsýnisljóð úr hinum bókunum. Þannig að það endaði með því að þetta ljóð sem er úr ljóðabók frá 2018, Að ljóði munt þú verða , vék fyrir ljóði sem heitir „Áfangaljóðið“ og er ástarljóð,“ segir Kolbeinn en bætir þó við að ekki sé auðvelt að setja slíkan merkimiða á eitt einasta ljóð Steinunnar. „En þetta er svona ástarljóð að hætti Steinunnar.“

Spurður hvort finna megi eitthvert þema í þeim tíu ljóðum sem urðu fyrir valinu segir Kolbeinn: „Þráðurinn sem ég fór að fylgja er ferðalagið. Ég held til dæmis að nánast í hverri einustu bók sé ljóð þar sem ljóðmælandinn er staddur í járnbrautarlest. Það er nokkuð sem talar sterkt til mín, að sitja við glugga í járnbrautarlest og horfa á náttúruna líða hjá.“

Kolbeinn segist hafa velt mikið fyrir sér hvernig skáldið Steinunn hafi breyst á þessum fimmtíu árum, frá því hún er 19 ára þar til hún verður 69 ára. „Þannig er annars vegar ferðalag í ljóðunum sjálfum en svo lít ég í raun á verkið sem einhvers konar uppgjör eða að minnsta kosti vangaveltur um tímann og manneskjuna í tímanum. Ljóðin eru samt alls ekki í krónólógískri röð í verkinu mínu. Þetta er alveg fram og aftur og ég blanda jafnvel ljóðum saman í einstaka köflum.“

Kolbeinn segir eina sterkustu myndina í ljóðum Steinunnar vera manneskjuna sem yfirgefur heimalandið og tekur dæmi af fyrstu ljóðabók hennar þar sem hún er 19 ára unglingur sem yfirgefur landið. „Hún fer út í heim og hefur í raun aldrei komið til baka endanlega. Hún er búin að vera á endalausu flakki.“

Einsetumaðurinn og fossarnir

Titill tónverksins er fenginn úr ljóðinu „Einu-sinni-var-landið“ úr bókinni Ástarljóð af landi frá 2007. „Þetta er langt frásagnarljóð um einsetumann frá Írlandi sem kemur til Íslands áður en Ingólfur og hans fólk. Þar er þessari náttúruupplifun þessa einsetumanns af því að vera aleinn lýst. Hann ávarpar alla fossa sem hann sér með þessum orðum „Ó eilífi foss sem rambar á fossvegum guðs“. Þetta er kristilega þenkjandi maður þótt við Steinunn séum það hvorugt. Mig langaði svolítið að tengja verkið við náttúruna, hún er stórt þema hjá Steinunni.“

Kobeinn segir þetta þema ferðalags og þema tímans endurspeglast í tónmáli verksins. „Það endurspeglast í rytmanum fyrst og fremst.“ Tónlistarfólkið sem spilar í verkinu hafi tekið eftir því.

„Hildigunnur var sem betur fer til í að halda áfram í þessu verkefni með mér. En í þessu klukkutíma langa verki langaði mig að blanda saman tveimur háum röddum. Hildigunnur er mezzósópran svo ég fékk Herdísi Önnu Jónasdóttur sópransöngkonu til að vera með. Ég held að það sé óvenjulegt í nýrri tónlist, alla vega á Íslandi, að vera með þessar tvær raddir saman.

Svo er hljóðfærasamsetningin sérstök. Það eru tvær hörpur, tveir slagverksleikarar með bílfarm af hljóðfærum og harmónika og semball. Mig langaði að hafa þennan hljóðheim eins sérstakan og mér var unnt. Ég vil ekki detta í neinar klisjur. Þetta eru ekki þessi hefðbundu hljóðfæri sem geta haldið tónunum, ekki strokhljóðfæri eða blásturshljóðfæri, heldur þessi svolítið glitrandi hljóðheimur.“

Jónas Ásgeir Ásgeirsson leikur á harmóniku, Guðrún Óskarsdóttir á sembal, Elísabet Waage og Katie Buckley á hörpur og Frank Aarnink og Steef van Oosterhout á slagverk. Guðni Franzson stjórnar.