Hittir mann í hjartastað

Annað smásagnasafn Maríu Elísabetar Bragadóttur, Sápufuglinn , er komið út. Höfundurinn vakti mikla athygli í jólabókaflóðinu árið 2020 með fyrra safninu Herbergi í öðrum heimi . Hið nýja verk er lítið sumarkver sem hefur að geyma þrjár sögur og þar er að finna ýmis af þeim höfundareinkennum Maríu Elísabetar sem lesendur heilluðust af um árið.

Fyrsta sagan ber titilinn „Til hamingju með afmælið“ og er á yfirborðinu saga af djamminu en undir niðri er það saga um það hvernig þörf manns fyrir viðurkenningu getur leitt mann miklar krókaleiðir. Þessi órökrétta þrá, sem við könnumst flest við, stýrir aðalpersónunni og það er ekki ólíklegt að lesandinn sjái sjálfan sig í henni.

Miðjusagan er titilsaga verksins og sú lengsta af sögunum þremur. Í „Sápufuglinum“ tekur María Elísabet fyrir eikynhneigð, kynhneigð sem ekki á sér marga fulltrúa í bókmenntunum. Þar er óvenjulegu sambandi tveggja kvenna lýst. Höfundurinn lýsir vel örygginu sem fylgir því að finna samastað í annarri manneskju og óörygginu sem getur þó stungið upp kollinum þegar minnst varir.

Þrá í ólíkum myndum einkennir þessar fyrstu tvær sögur; þrá eftir samþykki, þrá eftir tengslum við annað fólk.

Þriðja sagan fjallar um unga konu sem kölluð er „Dvergurinn með eyrað“, sem er einmitt titill sögunnar. Þar er að finna meiri húmor en í fyrri sögunum tveimur sem og ævintýralegri eða súrrealískari blæ. Sagan fjallar um líf hinnar óvenjulegu aðalpersónu og dularfullan arfgengan hæfileika sem gengur í beinan kvenlegg. Þetta er saga um erfiðan uppvöxt og það að vera öðruvísi en aðrir og útundan.

Túlkunin er vandasamari en í fyrri sögunum tveimur og þar skín í gegn geta höfundar til þess að segja ekki of mikið heldur leyfa lesandanum að túlka textann. Það reynir auðvitað á lesandann og fer það eftir smekk hvort furðusögur af þessu tagi falla í kramið.

Vandmeðfarin þrenning

Það að hafa aðeins þrjár sögur saman í safni er vandmeðfarið og örlítið áhættusamt. Þær þurfa eiginlega að mynda þrennd á einhvern hátt og þar er um tvennt að velja. Annaðhvort verða þær að vera líkar á einhvern hátt, til dæmis fjalla um sama þema eða hafa áþekkan stíl, eða þá vera algjörlega hver með sínu móti þannig að þær kallist á í sundurleitni sinni.

Hér hafa þrjár sögur verið valdar saman í lítið kver en hvorug aðferðin notuð við valið. Fyrri sögurnar tvær fara hvor annarri vel. Þær eru raunsæisverk sem fjalla um ástir í samtímanum.

En sú þriðja er í allt öðrum takti. Ævintýraleg saga í írónískum stíl. Hún á í raun fátt skylt við fyrri sögurnar tvær, fyrir utan það að aðalpersónan er ung kona og aðeins er snert á upplifun hennar af ástinni. Það brýtur þá heildarmynd sem er eiginlega nauðsynleg í svona litlu safni. Það hangir því ekki alveg nógu vel saman.

Í fyrra verki Maríu Elísabetar, Herbergi í öðrum heimi , voru sögurnar sjö. Þar voru þær nógu margar til þess að það gengi upp að hafa þær ólíkar og færa sig fram og aftur á raunsæisskalanum.

Að þessu sögðu er þetta þriggja sagna kver ágætlega heppnað þar sem hver saga hefur mikið til síns ágætis. Þær hefðu einfaldlega mátt vera fleiri.

Sögurnar eru skrifaðar af miklu öryggi. María Elísabet er mjög stílviss og hárfínn húmor fær að smjúga inn í textann.

Henni tekst að fanga tilfinningar persóna sinna af miklu innsæi. Hún á það til að draga fram í ljósið mannlega bresti sem lesandinn þekkir vel af eigin raun og þá hittir textinn mann í hjartastað. Persónurnar fá að haga sér órökrétt og með því sýnir hún hve gott skynbragð hún ber á það hvað manneskjur og mannleg samskipti eru flókin fyrirbæri. Ótal þræðir úr fortíð hvers og eins hafa mótað hrærigraut tilfinninga sem persónurnar bera með sér. Þessu kemur hún algjörlega fumlaust til skila á síðum bókarinnar.

Þrátt fyrir að síðasta sagan sé aðeins á skjön við þær fyrri og skilji lesandann eftir örlítið forviða þá lyftir innsæi höfundar og hnitmiðaður textinn safninu sem heild.

Eftir lestur Sápufuglsins þyrstir mann í fleiri sögur og ekki annað hægt en að bíða með eftirvæntingu næstu útgáfu höfundar.