Jóna Sigríður Marteinsdóttir

Móðir og tengdamóðir er látin. Við viljum minnast hennar í nokkrum orðum og þakka henni fyrir samfylgdina.

Jóna Sigríður Marteinsdóttir var kölluð Sigga af öllum nánustu. Jónunafnið líkaði henni aldrei við. Öllum sem kynntust Siggu er hún minnisstæð fyrir margra hluta sakir. Sigga var glaðlynd og hláturmild en þó aldrei á kostnað dýptarinnar. Hún átti sínar sorgir en bar þær ekki á torg. Gjafmildi einkenndi hana alla tíð en það er eiginleiki sem hefur rjátlast af mörgum í sérhyggjusamfélagi nútímans. Hún valdi gjafir af mikilli natni og hugsaði þá um hvert og eitt fyrir sig.

Á síðari árum lífsins naut hún ríkulega samvista við systur sína Ernu en afar kært var með þeim.

Erna heimsótti Siggu daglega síðustu árin ef ekkert hamlaði og sátu þær á skrafi tímunum saman. Þá var allt krufið til mergjar og ekki síst pólitíkin. Báðar fylgdust þær afar vel með þjóðmálum og betur á margan hátt en við sem yngri vorum. Og skoðanir skorti þær ekki, bæði á stóru og smáu.

Ótímabært fráfall Ernu systur var Siggu mikið áfall og þá fannst okkur að lífsgleðin og glóðin hjá henni tækju að kulna.

Sigga var mjög bókhneigð og las að jafnaði margar bækur í hverri viku. Þar flaut allt með, ástarsögur og krimmar en líka djúpar fagurbókmenntir sem hún sagði okkur gjarnan frá og benti okkur á til lesturs. Hún hélt lestrariðjunni ótrauð fram á síðasta aldursár en þá fór sjóninni að hraka. Hljóðbækur tóku þá við en hún hafði ekki komist alveg upp á lag með þá tækni þegar minnið lagðist í undanhald. Heilsa og hreyfing voru henni mikið hugðarefni allt til loka og við eigum myndir af henni við líkamsæfingar á sjúkrahúsi tveimur vikum fyrir andlátið.

Sigga var börnum sínum, barnabörnum og öllum afkomendum afar kær. Okkur langar að nefna eina sem næst okkur stendur, langömmustelpuna Svanhildi Leu, en hún átti einstakt samband við Siggu ömmu.

Að lokum viljum við þakka þér, elsku mamma og tengdamamma, fyrir samfylgdina og allt það sem þú hefur gefið okkur og kennt. Blessuð sé minning þín.

Tengdamóðir mín var einstök kona. Hún lifði viðburðaríku lífi, geislaði af smitandi lífsgleði og lífskrafti. Hún var falleg, hláturmild og skemmtileg og naut þess að ferðast og eiga samverustundir með sínu samferðarfólki. Ævin varð löng og var síðasti spölurinn erfiður en þrátt fyrir það var húmorinn og lífsgleðin til staðar allt til enda.

Þegar ég kem í fjölskylduna er Sigga nýfarin að búa með Friðjóni sínum í litlu, sætu húsi í Garðabæ. Þar áttum við margar góðar stundir, fyrst að gera húsið fínt og aðstoðaði ég þau við að leggja parket á gólf og höfðu þau gaman af að segja frá að þau hafi verið handlangarar við það verk. Grillveislurnar urðu margar í fína garðinum þeirra og var oft glatt á hjalla. Stórfjölskyldan og vinir komu oft saman heima hjá þeim. Því miður urðu árin þar ekki mörg þar sem Friðjón lést árið 1993. Eftir það flutti Sigga í íbúð í næstu götu og síðar í íbúð við Strikið í Garðabæ, þar sem hún bjó síðustu 15 árin.

Eftir að tengdamamma hætti að vinna dvaldi hún oft hjá okkur. Hún naut þess að geta komist út fyrir landsteinana, fara í gönguferðir í betra veðri en gerist á Íslandi, sitja úti í sólinni og skreppa á veitingastaði þar sem hægt var að sitja úti með einn kaldan. Toppurinn var svo náttúrulega að fá eitt og eitt glas af Campari, sem henni þótti heilsudrykkur hinn mesti.

Já, þetta var síðasti dansinn, eins og hún sagði sjálf þegar hún fékk fréttirnar af veikindum sínum. Og ég fékk að dansa þann dansinn með henni. Fyrir það er ég þakklátur.

Blessuð sé minning yndislegrar konu.

„Bangsímon vissi hvað hann meinti en af því að hann hafði svo ósköp lítinn heila mundi hann ekki eftir neinum orðum.“ Mér líður einmitt þannig, ég á erfitt með að koma hugsunum mínum í orð og mig langar að segja svo margt. Allar þessar minningar sem koma upp í hugann.

Amma með mér í Englandi rétt við heimkynni Bangsímons. Amma labbandi með mér í skólann og vill halda í höndina á mér. Ég ekki alveg sátt. Vil fá að hlaupa villt inn á milli trjánna. Við gangandi um gular engjarnar.

Heima í Hafnarfirði að reyna að fá mig til að borða grænmetið mitt, þá fengi ég pening til að hlaupa út í sjoppu og kaupa smá bland í poka. Ég að læra undir samræmd próf og amma bakar handa mér pönnukökur. Bestu pönnukökurnar í heimi.

Amma sem vill setjast á bar á Spáni með einn lítinn bjór og svo halda áfram að kíkja í búðir. Amma alltaf að reyna að fá mig til að koma út í sólbað því það er svo gott að fá smá sól.

Ég er svo ótrúlega heppin að hafa fengið mörg yndisleg ár með henni. Nánast í öllum löndum sem ég hef búið í hefur amma komið í heimsókn. Ég sakna hennar svo sárt og hún verður að eilífu í hjarta mínu.

Líkt og Bangsímon sagði:

„Hversu heppinn er ég að eiga eitthvað sem gerir það svo erfitt að kveðja og segja bless.“

Sigga amma mín og ég vorum alltaf náin og minningar mínar um hana eru ljúfar. Amma varð ekkja þegar ég var á öðru ári og ég var hjá henni löngum stundum fram á unglingsár. Það var fátt þá sem ég hlakkaði meira til en að heimsækja hana.

Amma mín var hlý og hugulsöm og lífgaði upp á hversdaginn með kærleika sem er erfitt að finna. Hún hafði alltaf einstakt lag á því að hlusta, segja frá og veita ráð um allt mögulegt enda bjó hún að svo einlægum áhuga og umhyggjusemi. Við vorum heppin að eiga hana að og ég mun sakna hennar mikið.

Elsku amma mín.

Kveðjustundin er komin og þótt ég viti að þú sért hvíldinni fegin hefði ég samt viljað hafa þig lengur hjá okkur. Þú varst stór hluti af tilverunni og ótal minningar tengjast þér. Frá því að ég var barn og þið Friðjón bjugguð í Kjarrmóum. Garðurinn þar sem alltaf var gott veður, öll trén sem þið gróðursettuð, lítill kartöflugarður og skotið þar sem við komum okkur vel fyrir og böðuðum okkur í sólinni. Leynihurðin að háaloftinu alltaf spennandi og þar lékum við Auður okkur löngum stundum. Ég fór stundum með ykkur í bústað og þar gerðust oft ævintýri. Engin ferð er þó eftirminnilegri en sú þegar Friðjón gekk óvart í gegnum svalahurð og skarst á glerinu sem brotnaði allt í kringum hann.

Það var alltaf gott að vera hjá ykkur og þú snerist í kringum okkur ömmubörnin þín og umvafðir okkur hlýju. Þegar ég var orðin unglingur og þú flutt í Lyngmóa gisti ég oft og fannst það ekkert asnalegt þótt ég væri komin í menntaskóla. Ég átti náttkjól inni í skáp og við létum fara vel um okkur yfir sjónvarpinu. Þú færðir mér svo morgunmat í rúmið enda alltaf boðin og búin að stjana við fólkið þitt.

Seinna fékk stelpan mín að njóta þess að eiga þig að. Við litum til þín eftir vinnu og leikskóla, og seinna skóla, og fengum pönnukökur eða frosin vínber. Þegar ég byrjaði að prjóna og sinna handavinnu varst þú minn helsti kennari og ég gat alltaf leitað til þín eftir aðstoð. Við sátum löngum stundum og spjölluðum um handavinnu, skoðuðum uppskriftir, spáðum í garn og litaval. Þú geymdir blaðaúrklippur með ýmsum fróðleik, uppskriftum eða skóm sem þér fannst að ég ætti að fá mér. Hunang var að þínu mati allra meina bót og við fundum fimm krukkur sem þú skildir eftir!

Þú varst algjör lestrarhestur og last bækur á íslensku, dönsku og stundum á ensku – en þá þurftu þær helst að vera eftir Danielle Steel. Það gladdi þig mikið þegar ég hóf störf á bókasafni því þá gæti ég séð þér fyrir nægu lesefni. Það gerði ég líka og samstarfsfólk kannast vel við mig gramsandi í hillunum að leita að bókum fyrir ömmu að lesa. Í staðinn hef ég nýtt mér frásagnir þínar af bókunum þegar gestir á bókasafninu spyrja hvort ég hafi lesið „þessa bók“. Oftar en ekki er svarið „nei, en amma mín las hana og fannst hún góð“.

Elsku amma, það var svo margt frá þér tekið. Versnandi heyrn og sjón skertu lífsgæðin. Síðustu árin varstu ein eftirlifandi þrettán systkina og flestar vinkonur farnar á undan þér. Þú sagðir mér að þú vildir helst ekki skoða gamlar myndir af ykkur systrunum saman því það þyrmdi yfir þig við tilhugsunina um að þær væru allar farnar. Nokkrum dögum fyrir andlát þitt mátaðirðu lesgleraugun en tókst þau strax af þér aftur, lagðir á borðið við spítalarúmið og sagðir að nú héldirðu ekki að þú myndir lesa meira. Mikið vona ég að þú hafir nóg að lesa þar sem þú ert núna, ef þú mátt vera að því innan um allt fólkið þitt sem ég veit að tekur vel á móti þér.

Hvíldu í friði, elsku amma mín. Takk fyrir allt. Við hittumst aftur einhvers staðar einhvern tímann.

Hún var alltaf Sigga amma mín.

Ég á margar góðar minningar um hana og mun varðveita þær vel. Þegar ég var yngri bakaði hún oft pönnukökur fyrir veislur og gesti. Þótt uppskriftin hafi verið ansi furðuleg, enda notaði hún bæði kaffi og sítrónu, voru þær bestu pönnukökur sem ég hef smakkað. Hún var alltaf mjög vel tilhöfð, fór oft í litun og lagningu og fór aldrei út án varalitar. Hún hefði í raun átt að heita amma fína.

Þrátt fyrir að vera ansi fín kona man ég eftir einu skipti sem hún gerði smá af sér. Það var þegar ég var um það bil átta ára. Ég hafði verið í heimsókn hjá henni og klukkan var orðin margt, svo hún keyrði mig heim þótt það hefði aðeins tekið mig sjö mínútur að labba. Hún keyrði út götuna sína og beygði þaðan út á aðeins stærri akbraut og sem leið lá upp brekkuna í áttina heim til mín. Þegar ég leit upp úr símanum sá ég að það var bíll að koma á móti okkur og að Sigga amma var að keyra á móti umferð. Ég sagði: „Sigga amma, þú veist að þú ert á vitlausri akrein.“ Þá heyrðist í henni: „Guð minn almáttugur!“ Sem betur fer var nóg pláss fyrir hinn bílinn til að keyra til hliðar og allt bjargaðist en núna sit ég bara og hlæ að þessu.

Hún var aldrei eins og langamma því hún var mjög góð og sterk í ýmsu. Hún mun alltaf eiga sérstakt pláss í hjarta mínu. Lengi lifi minning hennar.

Við neðri götuna á Norðfirði stendur hús uppi í hárri grasi vaxinni brekku. Húsið heitir Sjónarhóll og ber nafn með rentu. Fyrir liðlega níutíu árum fæddist hér móðursystir mín, Jóna Sigríður Marteinsdóttir, sem ég aldrei kallaði annað en Siggu frænku. Hún var tíunda barn foreldra sinna. Alls urðu systkinin þrettán, tvö létust í æsku en ellefu börn, átta systur og þrír bræður, urðu sá glaðværi og kraftmikli hópur fólks sem kenndur er við Sjónarhól.

Ég var svo lánsöm að kynnast frændfólki mínu vel en engum þó betur en Siggu frænku. Hún og Erna móðir mín voru afskaplega nánar systur sem fóru samstiga í gegnum lífið. Ásamt Sverri, eiginmanni Siggu, og pabba byggðu þær saman hús á Hliðarvegi 20 í Kópavogi þar sem fjölskyldurnar fengu sína hæðina hvor. Við krakkarnir vorum á líkum aldri og urðum nánir félagar. Og það gilti einu inn um hvorar útidyrnar maður gekk; þar mætti manni ávallt kona sem tók manni opnum og hlýjum örmun. Árin á Hlíðarveginum bjuggu til sterk bönd á milli okkar allra í fjölskyldum þeirra systra, Siggu og Ernu, en sterkust voru böndin milli þeirra tveggja.

Sigga og mamma þóttu mjög líkar í útliti, ekki síst eftir að þær komust á miðjan aldur. Ég man eftir að þær hafi lagt á ráðin um að nota vel heppnaða passamynd af annarri þeirra í vegabréf þeirra beggja. Það tók því ekki að spandera í aðra myndatöku.

Á fullorðinsárum urðum við Sigga trúnaðarvinkonur og hittumst oft tvær saman, gjarnan yfir hvítvínsglasi. Af sögum Siggu kynntist maður betur bæði þroskasögu hennar sjálfrar og aðstöðumun kynslóðanna. Á fermingaraldri var hún send ein suður á Landspítalann í Reykjavík. Hún var feimin, kunni ekki að tala við ókunnuga og hafði aldrei áður séð dyrabjöllu. Síðar átti hún eftir að flytja til Reykjavíkur, vinna á Landsímanum og sjá um Jenný systur sína sem var þangað komin að leita sér lækninga. En þá var Sigga frænka orðin 17 ára, fullorðin og sjálfstæð. Feimnin hafði rjátlað af henni og í ljós komnir eðliseiginleikar sem alltaf einkenndu hana; ákveðin, ósérhlífin, úrræðagóð, svolítið kaldhæðin en hlý, háturmild og skemmtileg. Ég man að hún smurði eggjahvítu á andlitið og ræktaði kákasusgeril í eldhúsglugganum. Veit ekki hvernig það virkaði en að minnsta kosti voru mjög lausleg tengsl á milli Siggu frænku og kennitölu hennar.

Um miðjan aldur breyttist taktur lífsins þegar Sigga kynntist Friðjóni, seinni eiginmanni sínum. Engum sem þekkti þau gat dulist hve ástfangin og hamingjusöm þau voru. Það er erfitt að lýsa því áfalli sem reið yfir þegar Friðjón féll frá árið 1993, langt fyrir aldur fram, fáeinum árum eftir að þau Sigga giftu sig. Sá harmur setti svip á líf Siggu alla tíð síðan.

En nú hefur Sigga frænka lagt af stað í sína hinstu ferð. Hitti hún þar fyrir Friðjón sinn, Ernu systur og öll hin Sjónarhólssystkinin og er víst að þar verður glatt á hjalla. Þar verður skálað eða drukkið kaffi, sagðar sögur og hlegið.

Eftir sitjum við hin sem með þakklæti og trega kveðjum Siggu frænku. Blessuð sé minningin um sterka og fallega konu.