Úkraína Stríðið dregst á langinn og neyðin vex, nú þegar haustið er komið. Í borginni Donetsk vakti brunninn bíll athygli barnanna, en hjálparstarf um þessar mundir miðast ekki hvað síst við að tryggja betur öryggi þeirra.
Úkraína Stríðið dregst á langinn og neyðin vex, nú þegar haustið er komið. Í borginni Donetsk vakti brunninn bíll athygli barnanna, en hjálparstarf um þessar mundir miðast ekki hvað síst við að tryggja betur öryggi þeirra. — AFP
Gylfi Þór Þorsteinsson
Fjóla Steindóra Kristinsdóttir
[ Smellið til að sjá stærri mynd ]
Sigurður Bogi Sævarsson sbs@mbl.is „Aðstreymi flóttafólks hingað til lands er jafnt og stöðugt. Reynsla undanfarinna vikna er sú að í viku hverri koma hingað til lands um 100 manns og starfið hér miðast við það,“ segir Gylfi Þór Þorsteinsson, aðgerðastjóri stjórnvalda við móttöku flóttafólks. Móttökustöð fyrir fólkið er í húsi Domus Medica við Egilsgötu í Reykjavík og þar er því veitt fyrsta þjónusta.

Sigurður Bogi Sævarsson

sbs@mbl.is

„Aðstreymi flóttafólks hingað til lands er jafnt og stöðugt. Reynsla undanfarinna vikna er sú að í viku hverri koma hingað til lands um 100 manns og starfið hér miðast við það,“ segir Gylfi Þór Þorsteinsson, aðgerðastjóri stjórnvalda við móttöku flóttafólks. Móttökustöð fyrir fólkið er í húsi Domus Medica við Egilsgötu í Reykjavík og þar er því veitt fyrsta þjónusta.

Alls hafa 2.865 flóttamenn komið til landsins í ár, þar af 1.722 frá Úkraínu. Allmargir eru sömuleiðis frá Venesúela. Gangurinn í málum þeirra er sá að við komuna til landsins gefur fólk sig fram við lögregluna á Keflavíkurflugvelli – sem kemur því inn til Reykjavíkur þá strax í kjölfarið.

Læknisskoðun, pappírar og leiðin greidd

Í móttökunni fer fram læknisskoðun og svo eru pappírar fólksins og mál yfirfarin. Þetta er á könnu lögreglunnar sem er með aðsetur í húsinu en því næst tekur starfsfólk Fjölmenningarseturs og þjónustuteymi Vinnumálastofnunar við. Strax á fyrstu stigum er reynt að greiða leið fólks til vinnu, barna til skólagöngu og svo framvegis. Sömuleiðis er reynt að útvega fólkinu húsnæði. Fyrst skammtímaúrræði sem er í sex til átta vikur og síðan varanlegra skjól í allt að eitt ár.

„Okkur hefur, miðað við aðstæður, tekist ótrúlega vel að greiða úr húsnæðismálunum, en fyrir skammtímadvöl höfum við sérstaklega leitað eftir húsum sem taka fimmtíu manns eða fleiri. Nú fer hins vegar að verða hörgull á slíku og þá þarf að hugsa út fyrir kassann,“ segir Gylfi Þór.

Samkvæmt samkomulagi við ríkið taka Reykjavíkurborg, Hafnarfjörður, Reykjanesbær, Akureyri og Árborg á móti flóttafólki – sem skráð hefur verið inn í landið eins og að framan er lýst. Sveitarfélögin fá greitt fyrir frá ríkinu fyrir hvern og einn, aukinheldur sem útsvarstekjur þessa fólk eru fljótar að skila sér inn í sveitarsjóð.

Húsin henti kröfum

„Við þurfum tilfinnanlega fleiri sveitarfélög til þess að leggjast á árarnar með okkur og taka á móti fleiri flóttamönnum. Ég veit raunar að viljann vantar ekki. Forsvarsmenn sveitarfélaganna vita að fyrirtækin vantar fólk, til dæmis í verkamannastörf, umönnun og ferðaþjónustuna. Húsnæðismálin eru hins vegar fyrirstaðan og þar þarf að bregðast við. Byggingar, til dæmis úr gámaeiningum sem skamman tíma tæki að reisa, finnst mér koma til greina. Víða úti um land vitum við svo sem af húsum sem gætu nýst, sbr. að nýlega var gamli heimavistarskólinn á Eiðum á Héraði gerður að bústað flóttafólks,“ segir Gylfi Þór Þorsteinsson.

„Við höfum fengið ýmsar ábendingar um fleiri sambærilegar byggingar, en slíkt verður allt að skoðast í samhengi við til dæmis almenningssamgöngur, fræðslumál, heilbrigðisþjónustu og fleira slíkt. Húsin þurfa að henta þörfum fólksins. Með tilliti til þessara þátta finnur Vinnumálastofnun einnig út á hvaða stað fólk og fjölskyldur gætu best fundið sig og skapað sér framtíð. Skólar sem henta börnunum þurfa einnig að vera til staðar. Reyndar veit ég að sveitarfélögin hafa kallað eftir meiri stuðningi frá ríkinu, til dæmis vegna skólamálanna, þar sem börn flóttafólksins þurfa margs með í stuðningi sem kostar sitt. Þar veit ég að málin hafa verið í skoðun hjá menntamálaráðuneytinu og samningur milli ríkis og Sambands íslenskra sveitarfélaga um greiðslur og nánari útfærslur í þessu málum liggur fyrir.“

Alltaf ný viðfangsefni

Í móttökustöðina á Skólavörðuholti í Reykjavík kemur fólk ýmissa erinda. Allt á það sameiginlegt að hafa komið til Íslands á öldum örlaga. Þarf í ljósi breyttra aðstæðna og vegna átaka á heimaslóð að skapa sér nýja framtíð í framandi landi og þarf því margs við.

„Hingað koma að jafnaði 10-15 manns á dag og straumurinn helst jafn,“ segir Gylfi. „Við störfum samkvæmt því; höfum tiltækt húsnæði og aðrar bjargir sem duga nú eina til tvær vikur fram í tímann. Hver einasti dagur sem rennur upp færir okkur ný viðfangsefni og þetta er svolítið eins og að moka snjó í skafrenningi. Fljótt fennir í sporin. Undan þessu hjálpar- og mannúðarstarfi verður þó ekki vikist; í samfélagi þjóðanna hafa allir skyldur gagnvart þeim sem hjálpar eru þurfi.“

Aðstæður breytast hratt

„Að sjálfsögðu viljum við sýna ábyrgð og taka á móti flóttamönnum. Slíku þurfa þó að fylgja þeir fjármunir frá ríkinu sem þarf svo þjónustan sé í samræmi við kröfur,“ segir Fjóla Steindóra Kristinsdóttir, bæjarstjóri í Árborg. Í febrúar á sl. ári var undirritaður samningur milli ríkisins og Árborgar um að sveitarfélagið væri eitt þeirra á landinu sem önnuðust móttöku flóttamanna. Síðan þá hafa um 30 manns á flótta sest að í sveitarfélaginu, sumir á eigin vegum.

„Mismunandi er hve mikla þörf þetta fólk hefur á velferðarþjónustu sveitarfélagsins, en þar er þessum málum ætlað eitt stöðugildi. Stuðningur ríkisins er samkvæmt því vinnuframlagi auk þess sem útlagður kostnaður er greiddur. Og núna viljum við nýjan samning við ríkið vegna flóttafólks, því straumur þess er ekkert í rénun og aðstæður breytast hratt.“