Hugvitið er lind sem aldrei tæmist

Sigurður Bogi Sævarsson

sbs@mbl.is

„Svo Ísland standi í framtíðinni betur af sér þau efnahagslegu áföll sem alltaf má búast við, þarf sterkt atvinnulíf og fjölbreyttan útflutning,“ segir Jarþrúður Ásmundsdóttir, fagstjóri hugvits, tækni og nýsköpunar hjá Íslandsstofu. „Möguleikarnir til verðmætasköpunar með hefðbundinni auðlindanýtingu eru takmarkaðir eins og oft hefur verið reynt. Hugvitið og þekkingin til þess að skapa eitthvað nýtt er hins vegar lind sem aldrei tæmist – enda skilar slík starfsemi Íslendingum æ meiri tekjum. Möguleikarnir eru endalausir.“

Hindrunum rutt úr vegi

Á dögunum var í Reykjavík haldin ráðstefna á vegum fjármálaráðuneytisins sem bar yfirskriftina Tengjum ríkið . Þar var fjallað um ýmsar þær stafrænu þjónustulausnir sem innleiddar hafa verið í samskiptum almennings við ríki og sveitarfélög. Raunar er miðað við að í næstu framtíð geti almenningur fengið úrlausn flestra sinna mála og erinda yfir netið, enda bjóði tæknin upp á slíkt.

„Innviðir þessa umhverfis hafa verið styrktir að mun á síðustu árum. Ferlar hafa verið einfaldaðir og hindrunum rutt úr vegi. Verkefnið Stafrænt Ísland styður vegferð atvinnulífsins þar sem hugvitsgreinar eru í mikilli sókn,“ segir Jarþrúður.

Hjá Íslandsstofu heldur Jarþrúður utan um mál um 250 fyrirtækja á sviði hugvits og tækni, sem skilgreind eru sem vaxtarfyrirtæki. Starfsemi þeirra byggist á tækni, hugviti og þróun og þau eru í sókn út á erlenda markaði. Starfsemi í hugbúnaðargerð hverskonar er þarna áberandi, til dæmis tölvuleikjagerð en einnig fjártækni, nýmæli í matvælavinnslu, lyfjaframleiðslu, hönnun og sjávarútvegi, sjálfbærar lausnir á sviði grænnar orku og fleira slíkt. Þarna er í öllum tilvikum starfsemi í þróun og áhugaverð framvinda þar sem hugvit, þekking og útsjónarsemi er eldsneyti og súrefni.

Ný útflutningsstefna

Fyrir tveimur árum kynnti Íslandsstofa nýja útflutningsstefnu þar sem greinar sem byggjast á öðru en hefðbundinni nýtingu náttúrunnar voru settar ofar á blað. Þetta var gert í krafti samráðs við atvinnulífið, fjárfesta, háskóla og fleiri. Jarþrúður minnir einnig á að fyrirtækjum í þróunarstarfsemi bjóðist í dag margvíslegur stuðningur hins opinbera, svo sem endurgreiðslur frá ríkinu af tilteknu hlutfalli þeirra fjármuna sem varið er til þróunarstarfs. Sömuleiðis bjóðist atfylgi til dæmis frá Rannís, sem auðveldi frumkvöðlum leiðir að settu marki.

Nýlega var á vegum Íslandsstofu gerð könnun á rekstri og starfsumhverfi fyrirtækja í tækni og hugviti á Íslandi. Um 240 fyrirtæki voru í úrtakinu og um 100 svör bárust. Í þeim fyrirtækjum starfa nú liðlega 2.100 manns og samanlögð velta þeirra í ár er um 75 milljarðar króna. Áætlanir stjórnenda gera hins vegar ráð fyrir jöfnum vexti og fjölgun starfa. Samkvæmt því má reikna með að starfsmenn í þessum geira atvinnulífsins verði orðnir um 16 þúsund árið 2027 ef fjölgunin heldur áfram á sama hraða og nú. Sérstaklega er þörf fyrir fólk með sérfræði- og tæknimenntun. Rúmlega 70% fyrirtækjanna reikna með vexti á næstu mánuðum og í flestum tilvikum gekk starfsemin í fyrra betur en áætlanir höfðu gert ráð fyrir. Raunar gerði liðlega þriðjungur þátttakenda ráð fyrir því að tvöfalda veltu fyrirtækja sinna á líðandi ári eða rúmlega það.

„Vöxtur fyrirtækjanna er talsvert undir því komið að geta ráðið til sín sérmenntað starfsfólk, en þau þurfa líka að hluta að sækja sérfræðinga til útlanda. Þess vegna var við mótun nýrrar útflutningsstefnu horft til þess að kynna erlendis að hér á landi séu öflugir háskólar í sterku nútímalegu samfélagi. Að hér starfi öflug framsækin fyrirtæki sem bjóða spennandi störf á samkeppnishæfum launum. Víða erlendis virðist lítil þekking á því, enda þótt flestir líti á Ísland sem áhugaverðan áfangastað ferðamanna. Félagslegt umhverfi á Íslandi er líka sterkt. Frumkvöðlar þurfa tæplega að fórna öllu þótt verkefnin sem þeir hefjast handa við gangi kannski ekki upp í fyrstu lotu.“

Nýlega efndu Íslandsstofa, CCP og sendiráðið í London ásamt fulltrúum Icelandic Gaming Industry , sem eru hagsmunasamtök tölvuleikjaframleiðenda og deild innan Samtaka iðnaðarins, til fjárfestakynningar í Lundúnum. Jarþrúður kom að skipulagningu viðburðarins sem hún segir hafa verið mjög vel sóttan af erlendum sjóðum en 12 íslenskir leikjaframleiðendur komu frá Íslandi. Í Bretlandi eru starfræktir margir sérhæfðir fjárfestingarsjóðir og fundur með fulltrúum þeirra var því mjög mikilvægur. Íslensku nýsköpunarfyrirtækin gætu því vænst góðs samstarfs við þessa sjóði og þá sem sóttu viðburðinn.

Stuðningur til vaxtar og viðgangs

Svipull er sjávarafli segir máltækið og í heimsfaraldri lagðist ferðaþjónustan á Íslandi nánast af um skeið. Af þessu segir Jarþrúður að draga megi mikinn lærdóm og staðfesta mikilvægi þess að greinar sem tengjast hugviti og tækni innan atvinnulífsins séu studdar til vaxtar og viðgangs.

„Covid hafði ekki nándar nærri sömu áhrif á hugvitsgreinar og mörg önnur svið atvinnulífsins. Þetta er því atvinnuvegur sem við þurfum að gefa meiri gaum, slíkir eru möguleikarnir,“ segir Jarþrúður. Hún getur þess að helstu viðskiptavinir þessara íslensku fyrirtækja eru í Bandaríkjunum, á Norðurlöndum, í Bretlandi, Þýskalandi og Frakklandi. Það séu einmitt þau markaðssvæði sem Íslandsstofa skilgreinir sem lykilmarkaði í sinni stefnu.

Standa af sér áföll auðlinda

„Hugvits- og tæknifyrirtækin eru ekki að fjármagna sig í gegnum bankakerfið. Slíkt vekur spurningar um þátttöku bankanna í framþróun fyrirtækjanna. Rannís gegnir mikilvægu hlutverki við að koma þeim á legg og svo taka fjárfestingarsjóðir við. Almennt út frá okkar rannsóknum á rekstrarumhverfi vaxtarfyrirtækja á sviði hugvits má álykta að fyrirtæki á þessu sviði standi af sér áföll sem snúa að auðlindum og ferðamannastraumi,“ segir Jarþrúður og að síðustu:

„Með því að stuðla að hagfelldu umhverfi þessara fyrirtækja, ryðja úr vegi hindrunum við að fá hingað til lands erlenda sérfræðinga og fjármagn, þá mun hér líta dagsins ljós öflug útflutningsgrein. Hún mun styrkja stoðir hagkerfis og efla lífsgæði hér á landi til lengri tíma. Vaxtarmöguleikar íslensks hagkerfis þarna eru miklir.“