„Stórviðburður í íslenskri sviðslistasögu“

Viðtal

Silja Björk Huldudóttir

silja@mbl.is

„Þetta er stórviðburður í íslenskri sviðslistasögu. Þetta er meiriháttar tækifæri fyrir sjálfstæðu sviðslistasenuna á Íslandi til að koma sér á framfæri erlendis og fyrir áhorfendur erlendis til að sjá íslenskar sviðslistir,“ segir Guðmundur Ingi Þorvaldsson, verkefnastjóri og sviðslistamaður, um íslenska sviðslistahátíð sem haldin verður í Shakespeare-leikhúsinu í Gdansk í Póllandi dagana 4.-16. október.

Á hátíðinni sýnir sviðslistahópurinn Marmarabörn verkið Eyður en flytjendur eru Katrín Gunnarsdóttir, Kristinn Guðmundsson, Sigurður Arent Jónsson, Saga Sigurðardóttir og Védís Kjartansdóttir; sviðslistahópurinn Abendshow sýnir Club Romantica eftir Friðgeir Einarsson í leikstjórn Péturs Ármannssonar; sýnd verður óperan Ekkert er sorglegra en manneskjan eftir Friðrik Margrétar-Guðmundsson við texta Adolfs Smára Unnarssonar sem jafnframt leikstýrir; dansararnir og danshöfundarnir Rósa Ómarsdóttir og Inga Huld Hákonardóttir sýna The Valley og alþjóðlegi sviðslistahópurinn Reykjavík Ensemble sýnir Polishing Iceland eftir Ewu Marcinek í leikstjórn Pálínu Jónsdóttur sem jafnframt gerði leikgerðina. Þess utan verður Dj Ívar Pétur með sérstakt Baby Rave og lokaviðburður hátíðarinnar eru tónleikar með Hatara. „Sem er auðvitað nokkurs konar sviðslistagjörningur í leiðinni, eins og þeim einum er lagið,“ segir Guðmundur Ingi.

Tók auknu samstarfi fagnandi

„Þessi íslenska sviðslistahátíð er annað af þremur verkefnum sem ég er að vinna að með Shakespeare-leikhúsinu í Gdansk,“ segir Guðmundur Ingi. Hann rifjar upp að árið 2017 hafi fulltrúar frá Shakespeare-leikhúsinu komið til Íslands að leita að íslenskum samstarfsaðila og var þeim þá bent á leikhópinn RaTaTam sem var þá nýbúinn að frumsýna Suss! „Í framhaldinu varð Suss! hluti af evrópsku samstarfsverkefni sem nefnist Shaking the Walls og snerist um að nota list til að brjóta niður múra í samfélaginu,“ segir Guðmundur Ingi og rifjar upp að til hafi staðið að sýna Suss! bæði í Ostrava í Tékklandi og Gdansk í Póllandi í júní 2020, en heimsfaraldurinn kom í veg fyrir það. „Í staðinn sýndi ég upptöku af sýningunni erlendis og sat fyrir svörum,“ segir Guðmundur Ingi og rifjar upp að hann hafi tekið því fagnandi þegar stjórnendur Shakespeare-leikhússins í Gdansk hafi óskað eftir samstarfi við hann um íslenska sviðslistahátíð við leikhúsið.

Framúrstefna og fjölbreytni

„Ég fór inn í það verkefni með sviðslistahópnum Vinnslunni,“ segir Guðmundur Ingi. Með honum í Vinnslunni eru Biggi Hilmars, María Kjartans, Vala Ómarsdóttir og Harpa Fönn Sigurjónsdóttir. Spurður, hvernig sýningar hátíðarinnar hafi verið valdar, segir Guðmundur Ingi að þau í Vinnslunni hafi horft til þess hvað hafi verið skemmtilegt og spennandi á fjölunum í sjálfstæðu senunni hér á landi síðustu tvö árin. „Okkur langaði að fanga ákveðinn fjölbreytileika og leggja áherslu á verk með framúrstefnulegri og áhugaverðri nálgun. Okkur langaði líka að bjóða hópum að sýna sem við höfðum trú á að hefðu áhuga á og drifkraft til að nýta það tækifæri, sem þessi hátíð er, sem stökkpall út í heim og sýna víðar í framhaldinu,“ segir Guðmundur Ingi og bendir á að búast megi við útsendurum annarra sviðslistahátíða á hátíðina í Gdansk. Aðspurður segir hann að allar sýningarnar verði textaðar á pólsku, en það sé sviðslistahópanna sjálfra að ákveða á hvaða tungumáli þeir velji að sýna. „ Polishing Iceland er að stórum hluta leikin á pólsku, óperan Ekkert er sorglegra en manneskjan verður sungin á íslensku en Club Romantica verður leikin á ensku, enda hafa þeir gert það áður,“ segir Guðmundur Ingi.

Ekki sjálfgefið að komast út

„Við sóttum um og fengum styrk fyrir hátíðinni úr EES-sjóði á vegum Íslands, Noregs og Lichtenstein,“ segir Guðmundur Ingi og tekur fram að menningarmálaráðuneyti Póllands, Sviðslistamiðstöð Íslands, Íslandsbanki og Jónar transport styrki einnig hátíðina svo hún geti orðið að veruleika. „Ástæða þess að þessi hátíð er stórviðburður í íslenskri sviðslistasögu er ekki síst sú að það er alls ekki sjálfgefið að komast með íslenskar sýningar út fyrir landsteinana sökum þess hversu dýrt það er og fyrir vikið óyfirstíganlegt í hugum margra,“ segir Guðmundur Ingi. Hann bendir sem dæmi á að það kosti um tvær milljónir að senda gám með leikmyndum hópanna til Póllands.

„Flutningurinn á gáminum átti upphaflega að kosta 1.200 þúsund krónur en hefur hækkað upp í tvær milljónir út af stríðinu í Úkraínu,“ segir Guðmundur Ingi og segir að skipuleggjendur hátíðarinnar hafi unnið hörðum höndum að því að leita viðbótarfjármagns til að brúa bilið, enda hafi ekki komið til greina að mæta kostnaðinum með því að fækka sýningum. „Sem betur fer hafðist þetta allt og við getum haft hátíðina sem glæsilegasta,“ segir Guðmundur Ingi og tekur fram að hátíðin ásamt sýningunni Rupture eða Rofi , sem Vinnslan vinnur að í samstarfi við Shakespeare-leikhúsið í Gdansk, kosti um 30 milljónir íslenskra króna.

Skoða þjóðflutninga í Rofi

Íslenska sviðslistahátíðin í Gdansk er, að sögn Guðmundar Inga, hluti af röð sviðslistahátíða sem stjórnendur Shakespeare-leikhússins hafa haldið þar sem sjónum er beint að ólíkum löndum. „Þá bjóða þau erlendum samstarfsaðilum að koma og taka yfir sviðið í leikhúsinu í samstarfi við þau,“ segir Guðmundur Ingi og bendir á að í Shakespeare-leikhúsinu í Gdansk hafi t.d. verið haldin grísk sviðslistahátíð, ítölsk sviðslistahátíð og maltnesk sviðslistahátíð svo nokkrar séu nefndar. „Þau langaði að hafa íslenska hátíð, ekki síst vegna þeirra miklu tengsla sem eru milli Íslands og Póllands,“ segir Guðmundur Ingi og bendir á að sýning Vinnslunnar, Rof , vinni einmitt með þau sterku tengsl.

„ Rof fjallar á opinn og listrænan hátt um þjóðflutninga og innflytjendur, sem er fyrirbæri sem hefur fylgt mannskepnunni frá örófi alda þar sem fólk hefur ferðast um heiminn í leit að betra lífi,“ segir Guðmundur Ingi. Hann bendir á að Pólverjar leiti til Íslands í leit að betra lífi og að sama skapi hafi Íslendingar í gegnum tíðina leitað bæði austur og vestur um haf í kjölfar þrenginga hérlendis. „Hugmyndin að baki verkefninu fékk nýja merkingu þegar stríðið í Úkraínu braust út,“ segir Guðmundur Ingi og minnir á að Pólverjar hafi tekið við stórum hópi Úkraínumanna eftir að Rússar réðust inn Úkraínu.

„Aðalleikarar uppfærslunnar eru Árni Pétur Guðjónsson og Olga Boladz, sem fór með aðalhlutverkið í kvikmyndinni Wolka eftir Árna Ólaf Ásgeirsson heitinn. Þau leiða verkefnið sem leikarar auk þess sem við erum með unga leikara úr leiklistarskólanum í Gdynia,“ segir Guðmundur Ingi og tekur fram að nú þegar hafi verið haldnar tvær vinnustofur, önnur í Póllandi og hin á Íslandi. „En lokasprettur vinnunnar fer fram á næsta ári í Shakespeare-leikhúsinu þar sem við frumsýnum í mars 2023,“ segir Guðmundur Ingi og tekur fram að Shakespeare-leikhúsið í Gdansk sé flottasta leikhús sem hann hafi komið inn í.

Algjör konfektkassi að komast í

„Leikhúsið var reist fyrir tilstuðlan Jerzys Limon sem var ótrúlegur fræðimaður. Hann var prófessor við háskólann í Gdansk og fyrsti leikhússtjóri hússins, en lést því miður úr Covid fyrir tveimur árum. Leikhúsið er byggt á grunni 17. aldar leikhúss sem gekk undir nafninu Skylmingaskólinn þar sem enskir endurreisnarleikarar komu iðulega fram. Rannsóknir Limons benda til þess að leikhúsið hafi verið byggt að fyrirmynd Fortune-leikhússins í London, sem rekið var á sama tíma og Globe-leikhús Shakespeares,“ segir Guðmundur Ingi, en Shakespeare-leikhúsið í Gdansk, sem ítalski arkitektinn Renato Rizzi hannaði, var vígt árið 2014.

„Þetta er ótrúlega falleg og merkileg bygging, bæði að innan og utan. Tæknibúnaðurinn allur er til fyrirmyndar. Þannig þarf bara að ýta á einn takka til að þakið fari af húsinu og líki þannig eftir leikhúsunum á tímum Shakespeares. Sviðið og allt áhorfendasvæðið er á pöllum þannig að það er hægt að móta sýningarrýmið algjörlega eftir þörfum hverrar sýningar,“ segir Guðmundur Ingi og bendir á að aðalsalurinn, þar sem Íslenska sviðslistahátíðin verður haldin í október og Rof sýnt í mars, rúmi um 700 áhorfendur í sæti. „Þetta er á allan hátt magnað hús og algjör konfektkassi fyrir okkur listafólkið að komast í,“ segir Guðmundur Ingi og tekur fram að stjórnendur Shakespeare-leikhússins í Gdansk langi í enn frekara samstarf undir merkjum verkefnis sem nefnist Inside Out.

Spennandi Evrópuverkefni

„Verkefnið hefur það að leiðarljósi að varpa ljósi á það sem er falið í velmegunarlöndum Evrópu,“ segir Guðmundur Ingi og tekur fram að í nóvember skýrist hvort verkefnið hljóti styrk frá Evrópusambandinu. „Ef við fáum Evrópustyrkinn myndi það standa undir 60% af verkefninu, en við þurfum að afla 40% fjárins sjálf. Við í Vinnslunni erum um þessar mundir að búa til handrit og styrkumsókn til Sviðslistasjóðs vegna þeirrar sýningar sem yrði framlag okkar í þessu Evrópuverkefni,“ segir Guðmundur Ingi. Hann segir að ef öll fjármögnun gangi eftir yrði um þriggja ára verkefni að ræða sem unnið væri á Íslandi, Póllandi, Svíþjóð, Austurríki, Tékklandi og Írlandi.

„Sviðsverkið sem við í Vinnslunni sækjum um styrk fyrir nefnist Vernd. Verkið byggist meðal annars á sögu samkynhneigðs manns sem ólst upp í litlu samfélagi á Íslandi og kom aldrei út úr skápnum. Á efri árum dettur hann heima hjá sér og mjaðmargrindarbrotnar. Hann liggur hjálparlaus í þrjá mánuði áður en hann finnst. Hann myndaði aldrei alvörutengsl við neinn á lífsleiðinni af skömm yfir kynhneigð sinni. Hins vegar byggist verkið á sögu flóttamanns sem hefur verið vísað úr landi og bíður þess að löggan komi og nái í hann. Hann hefur tvo valkosti, að fara aftur á götuna í Aþenu eða láta sig hverfa,“ segir Guðmundur Ingi og tekur fram að Árni Kristjánsson leikskáld og leikstjóri, sem skrifar verkið, byggi það á sönnum sögum.

„Hvort sem við fáum styrkina eða ekki þá erum við búin að vinna að verkefninu Inside Out síðasta árið. Ég vona innilega að við fáum styrki, því þetta er afar spennandi verkefni sem býður upp á samstarf milli ólíkra landa,“ segir Guðmundur Ingi og tekur fram að samstarf hans við stjórnendur Shakespeare-leikhússins á síðustu árum hafi verið bæði gefandi og lærdómsríkt.