Vera eða ekki Vera

Opnunarmynd Alþjóðlegrar kvikmyndahátíðar í Reykjavík í ár er einkar forvitnileg og jafnvel torræð og munu Ítalir og Íslendingar upplifa hana með nokkuð ólíkum hætti, að ég tel.

Á yfirborðinu fjallar myndin um ítölsku leikkonuna Veru Gemma sem virðist þekkt í heimalandinu en er algjörlega óþekkt hér á landi og væntanlega víðar um lönd. Vera leikur sjálfa sig í myndinni, sumsé. Hún hefur látið breyta útliti sínu býsna mikið, greinilegt að hún hefur farið í fjölda fegrunaraðgerða. Þær hafa haft þær afleiðingar að eftir henni er tekið, hvert sem hún fer, og einnig vegna nokkuð óvenjulegs og býsna djarfs og skemmtilegs klæðaburðar. Rauður kúrekahattur og bleikur pels er hversdagsklæðnaður fyrir Veru og vekur athygli. Andlitið hefur einnig þau áhrif að Vera á erfitt með að landa hlutverkum, virðist aldrei hafa rétta útlitið í þau og skal engan undra (sjá meðfylgjandi stillu) því það er allsérstakt.

Vera er önnur af tveimur dætrum Giulianos Gemma sem var þekktur leikari á síðustu öld og þá einkum fyrir að leika í spagettívestrum. Aldrei hafði rýnir heyrt minnst á þann mann, frekar en dóttur hans, áður en hann horfði á myndina en er nú nokkru fróðari. Giuliano þótti með endemum myndarlegur maður og var það vissulega, af ljósmyndum að dæma. Nokkur bölvun fylgdi þó þokka Guilianos því dætur hans lifðu í skugga föðurins og fengu reglulega að heyra að synd væri að þær væru ekki jafnfallegar og hann. Er með nokkrum ólíkindum að heyra dæturnar rifja þetta upp, komnar á miðjan aldur, og greinilegt að slík ummæli hafa valdið sárum sem seint gróa. Þá hefur Vera einnig orð á því að í uppeldi þeirra systra hafi mikil áhersla verið lögð á fegurð og útlit og móðir þeirra snemma farið að tala um að senda þær í nefaðgerð. Getur maður rétt ímyndað sér áhrifin sem slíkt uppeldi getur haft á börn.

Vera býr ein og virðist einmana, þrátt fyrir að eiga kærasta sem lítur út eins og nærbuxnamódel og er leikari og leikstjóri. Fljótlega kemur í ljós að hann er að notfæra sér frægð Veru og hafa af henni fé líkt og fyrri kærastar hennar. Eftir því sem rýnir kemst næst mun það vera nokkuð nærri ævi leikkonunnar sjálfrar og mörkin milli þess sem er ævisögulegt og skáldskapur eru oftar en ekki óljós í þessari heldur óvenjulegu kvikmynd þeirra Covi og Frimmels.

Vera er algjörlega á móti því að keyra bíl og er því alltaf með bílstjóra til taks, þurfi hún að sendast um Róm. Dag einn keyrir bílstjórinn á ungan dreng og föður hans sem eru á skellinöðru. Faðirinn bregst illa við og kennir ökumanninum um óhappið, segir hann ekki hafa fylgst með. Ökumaðurinn þvertekur fyrir það en Vera býðst til að sinna drengnum og láta tryggingar sínar bæta þeim skaðann. Þróast mál svo að hún gengur drengnum nánast í móðurstað (móðir hans er látin) og verður nær daglegur gestur á heimili drengsins í úthverfi einu fjarri því fína hverfi sem hún sjálf býr í. Þarna mætast andstæðir heimar Rómar, fína og fræga fólkið sem Vera tilheyrir og fátæka fólkið í úthverfunum sem á varla í sig og á.

Virðist sem Vera hafi þarna fundið soninn sem hún aldrei eignaðist (leikkonan á þó ungan son) og jafnvel unnusta og tengdamóður en feðgarnir búa hjá ömmu drengins sem er krúttleg í meira lagi. Alls konar vandamál koma upp í myndinni og mörg lífleg rifrildi (sem Ítalir hafa nánast gert að listgrein með sínu mikla handapati og höfuðhreyfingum) og virðist Vera lítið hafa að gera annað en að sinna drengnum og rifja upp gamla tíma með systur sinni og vinkonu. Allt er þetta framreitt af raunsæi og skilin milli veruleika og skáldskapar eru oft óljós, sem fyrr segir.

Þessi frásagnarmáti minnir nokkuð á hinar svokölluðu gerviheimildarmyndir (e. mockumentary) þótt hér sé engin gamanmynd á ferð. Vera er drama með dálitlum heimildarmyndarbrag og sumt sótt í ævi aðalleikkonunnar sem er að leika sjálfa sig. Hún gerir það bara býsna vel og hlaut fyrir verðlaun á kvikmyndahátíðinni í Feneyjum í byrjun mánaðar. Mun Vera einna þekktust hin síðustu ár fyrir þátttöku sína í raunveruleikaþáttum og með einföldu gúgli má finna ýmsar slúðurfréttir sem tengjast þeim. Vera hætt með þessum eða hinum náunganum og svo framvegis. Það hlýtur því að teljast nokkuð kraftmikið stökk upp á við hjá Veru að hljóta verðlaun á einni virtustu kvikmyndahátíð heims.

Myndin er hvað sterkust í ádeilu sinni á útlitsdýrkun og afleiðingarnar sem slík innantóm yfirborðsmennska getur haft í för með sér. Þá er hún einnig áhrifamikið portrett af manneskju sem virðist glíma við einmanaleika og brotna sjálfsmynd. Einkar sterkt er til dæmis atriði þar sem lýta- eða fegrunarlæknir talar um fyrir Veru þegar hún vill stækka brjóst sín enn frekar. Telur hann ráðlegt að bíða aðeins með slíka aðgerð. Þá má líka segja að andlit Veru sé persóna út af fyrir sig, áhorfandinn getur ekki haft augun af því frekar en aðrir sem hún hittir á leið sinni um Róm. Þar fer andlit með sögu, svo ekki sé meira sagt.

En hvort þarna fer hin raunverulega Vera eða einhvers konar útgáfu af Veru liggur ekki fyrir og engin lausn fæst í raun við þeirri gátu. Þannig hefst myndin og endar með sama hætti, áhorfandinn gengur á eftir Veru, hún snýr við honum baki þannig að andlitið sést ekki. Og kannski er það hið rétta sjónarhorn á þessa frægu konu sem fáir munu kannast við utan heimalands hennar.