Elska skaltu launþegann

Við hjónin tókum upp á því að ferðast til Sviss fyrr í mánuðinum. Vorum við Youssef sammála um að við gætum alveg hugsað okkur að setjast þar að enda virðist Svisslendingum hafa tekist að finna einstaklega gott jafnvægi í lífinu og þægilegur taktur á tilverunni í mörg hundruð metra hæð yfir sjávarmáli.

Mér þætti ekki amalegt hlutskipti að eiga meðalstóran timburkofa einhvers staðar uppi í Ölpunum, skammt frá skíðalyftu, og borða raclette, rosti og ragusa í öll mál. Ég myndi auðvitað ættleiða risavaxinn svissneskan hund sem myndi rölta með mér um grænar hlíðarnar á sumrin og kúra hjá mér á köldum vetrarnóttum. Ég þykist vita að Youssef tæki sig agalega vel út í vel sniðnum skíðagalla.

Einn af mörgum hápunktum ferðarinnar var þegar við tókum kláf upp á tind Schilthorn þar sem James Bond-myndin On Her Majesty‘s Secret Service ( OHMSS ) var tekin upp á 7. áratugnum. Efst á tindinum má finna veitingastað, verslun og lítið Bond-safn en í kvikmyndinni var húsinu breytt í bækistöð skúrksins Ernst Stavro Blofeld (leikinn af Telly Savalas) sem þykist reka þar ofnæmislækningastöð fyrir einkar laglegar ungar konur.

Að margra mati er OHMSS langbesta Bond-myndin, meðal annars fyrir þær sakir að þar fá áhorfendur að sjá mannlegri og mýkri hlið á njósnara hennar hátignar. Ástralska kyntröllið og fyrirsætan George Lazenby þreytir frumraun sína á hvíta tjaldinu – sagan segir að til að fá hlutverkið hafi hann logið því að framleiðendum myndarinnar að hann hefði leikið í kvikmyndum í Kína og Rússlandi, haldandi að þeir gætu aldrei komist að sannleikanum. Diana Rigg er líka ógleymanleg í hlutverki Tracy sem Bond fellur kylliflatur fyrir. Leikstjórn Peters R. Hunts gefur myndinni hrífandi yfirbragð en hann hafði starfað sem klippari við fyrstu fimm Bond-myndirnar.

Hafa kvikmyndarýnendur einmitt spáð mikið í hvort það hafi eitthvað að gera með töfra OHMSS , eða valið á Lazenby, að Hunt var samkynhneigður. Eins og unnendur myndarinnar muna þarf Bond að bregða sér í gervi ættfræðings til að vera hleypt upp í bækistöð Blofelds, Piz Gloria, og fer ekki á milli mála að ættfræðingurinn sem Bond þykist vera hefur engan áhuga á kvenfólki – en auðvitað hafa ungu konurnar í Ölpunum mikinn áhuga á okkar manni.

Nema hvað; á leiðinni upp á tindinn gerði ég svolítið sem ég ætti helst ekki að gera: ég dró fram fartölvuna og byrjaði að skrifa grein upp úr viðtali sem ég hafði tekið nokkrum dögum áður. Ferðin upp á topp tekur rúman hálftíma svo það má koma miklu í verk á leiðinni. Skyggnið var hvort eð er ekki nógu gott og bað ég Youssef að hnippa í mig þegar kláfurinn fór í gegnum glufu í skýjaþykkninu og þverhnípt bjargið blasti við.

Stundum þarf hann Youssef minn líka að hnippa í mig þegar ég sökkvi mér aðeins of djúpt ofan í vinnuna og vanræki aðra hluti sem skipta máli. Í þetta skiptið lét hann duga að dúndra í mig snjóbolta eftir að ég hafði lagt frá mér tölvuna.

Nýjar og betri áherslur að loknum faraldri

Vinnusemi er dyggð, en það er líka meiriháttar löstur að slíta sér út fyrir vinnuveitandann og fórna gæðum lífsins fyrir brauðstritið. Virðist eins og kórónuveirufaraldurinn hafi orðið til þess að margir Bandaríkjamenn áttuðu sig loksins á þessu og á undanförnum misserum hefur orðið til óformleg hreyfing á samfélagsmiðlum þar sem fólk er hvatt til að leggja sig ekki of mikið fram við vinnu sína.

Á ensku er þetta fyrirbæri kallað „quiet quitting“, en snýst þó ekki um að hætta að vinna heldur einfaldlega að gera ekki meira en um var samið: mæta ekki snemma og hætta stundvíslega; svara ekki tölvupóstum og símtölum utan vinnutíma; vinna á eðlilegum hraða; nýta alla frídaga; hika ekki við að hvíla sig heima í veikindum og ekki undir nokkrum kringumstæðum taka á sig auknar byrðar og skyldur án þess að fá greitt í samræmi.

Vinnumarkaðssérfræðingar benda á að það er ekkert nýtt að fólk spyrni við fótum þegar vinnuharkan þykir orðin of mikil. Á hippatímanum sögðu margir skilið við skjalatöskuna, bindið og stimpilkortið í leit að hamingju og rólegra lífi á öðrum forsendum. Þá er stutt síðan sum kínversk ungmenni tóku upp á því að „liggja flöt“ eins og það heitir: hætta að strita myrkranna á milli fyrir lúsarlaun og í staðinn lifa rólegheitalífi og stimpla sig út úr lífsgæðakapphlaupinu.

Rannsóknir Gallup hafa leitt í ljós merkjanlega breytingu á vinnusemi bandarískra launþega um mitt síðasta ár. Vinnuþjörkunum hefur fækkað lítillega og fjölgun orðið í hópi þeirra sem reyna markvisst að vinna alls ekki meira en þeir þurfa.

Þetta rímar við ástandið sem ég lýsti í pistlum haustið 2021, þegar stóru alþjóðlegu fjármálafyrirtækin hófu að kvarta yfir því að yngstu starfsmennirnir kærðu sig ekki lengur um að vera í vinnunni frá morgni til kvölds og vildu ekki fórna einkalífi, heilsu og sálarheill til þess eins að krafsa upp metorðastigann og eiga möguleika á að fá ögn stærri bónus. Um svipað leyti sýndu kannanir að launþegar voru byrjaðir að venjast því að vinna heima og höfðu takmarkaðan áhuga á að koma aftur á skrifstofuna enda auðveldara að láta fjarvinnuna falla að heimilislífinu.

Er líkt og faraldurinn hafi gefið fólki ráðrúm til að meta stöðu sína og stefnu í lífinu. Enda er ekkert betra en bannvænn veirusjúkdómur til að minna á að lífið er gjöf sem okkur er gefin í stuttan tíma, og of seint að ætla að njóta tilverunnar þegar við erum komin ofan í gröfina.

Við þetta bættist mikill og viðvarandi skortur á vinnuafli sem setti launþega í betri stöðu til að draga línu í sandinn, áralöng umræða um misskiptingu auðs og tekna á Vesturlöndum og endalaus flaumur af myndskeiðum á samfélagsmiðlum af fólki sem virðist kunna að lifa lífinu miklu betur en við hin sem sitjum límd við skrifborðið.

Kallar á að endurskoða kenningar Max Webers

Auðvitað ætti þessi þróun ekki að hafa komið stjórnendum fyrirtækja á óvart, og síst af öllu í Bandaríkjunum þar sem vinnuharkan er með því mesta sem þekkist hjá vestrænum þjóðum. Það er alkunna að þegar fólk hefur náð vissu marki fjárhagslega snarminnkar hjá því áhuginn á að fórna tíma sínum fyrir meiri tekjur. Vill fólk þá mun frekar rækta sál og líkama, sinna áhugamálunum og verja gæðastundum með vinum og ættingjum – hvað þá ef starfið er ekki þeim mun meira gefandi.

Bendir allt til þess að hjá þeim þjóðum sem hafa erft vinnusemi mótmælendatrúarmanna, eins og henni var lýst af Max Weber í byrjun síðustu aldar, séu launþegar loksins komnir á þann stað að þora að hægja aðeins ferðina og finna betra jafnvægi á milli vinnu og einkalífs.

Meira að segja James Bond, sem hefur það sem sitt aðalstarf að aka hraðskreiðum bílum, gista á lúxushótelum, drekka kampavín og draga konur á tálar, kom auga á það uppi í Ölpunum að stundum skipta aðrir hlutir meira máli en vinnan: um miðbik myndarinnar komast þau Bond og Tracy í skjól í hlöðu eftir að hafa verið hundelt af útsendurum Blofelds. Tracy spyr hvað hafi eiginlega átt sér stað uppi á Piz Gloria og Bond svarar að þetta sé það sem hann vinni við.

„Og það er ekkert sem þú getur gert í sambandi við þetta starf þitt, er það nokkuð?“ spyr hún, og hann dæsir.

„Hvers vegna ertu þá að hugsa um starfið núna?“ bætir hún við.

„Ég er ekki að hugsa um vinnuna, heldur um okkur,“ svarar hann. „Það kemst ekkert að í lífi njósnarans nema hann sjálfur.“

„Ég skil,“ svarar hún. „Við verðum þá bara að halda áfram á sömu braut og við vorum.“

„Nei. Ég þarf einfaldlega að finna mér annan starfa,“ svarar Bond.