Allt frá gluggasköfum til kajaka

Hönnunarstofan Plastplan hlaut Hönnunarverðlaun Íslands í ár fyrir „hugsjón sína, hönnun og stuðning við efnahringrásina“, eins og dómnefnd orðaði það og veitti Lilja Alfreðsdóttir, menningar- og viðskiptaráðherra, þeim Birni Steinari Blumenstein og Brynjólfi Stefánssyni, stofnendum Plastplans, verðlaunin við hátíðlega athöfn í Grósku 17. nóvember. Viðurkenningu fyrir bestu fjárfestingu í hönnun hlaut Fólk Reykjavík og heiðursverðlaunahafi ársins er Reynir Vilhjálmsson landslagsarkitekt.

Plastplan var stofnað árið 2019 af þeim félögum Birni og Brynjólfi og sló blaðamaður á þráðinn til þess fyrrnefnda sem sagði þá Brynjólf hafa verið bestu vini allt frá sex ára aldri. Björn er vöruhönnuður að mennt en Brynjólfur hefur numið tölvunarfræði og vélaverkfræði.

Björn segir þá Brynjólf hafa í tvö ár, fyrir stofnun Plastplans, þróað tæknina á bak við starfsemina og byggt vélar. „Samstarfið hófst þegar við áttuðum okkur á því hvað plastendurvinnslumál stóðu illa á þessum tíma og við ákváðum að slá til og gera okkar besta,“ segir Björn en starfsemi Plastplans gengur út á að endurvinna plastefni og hanna og framleiða úr því hina ýmsu hluti og þá bæði fyrir vörulínu fyrirtækisins og nytjahluti fyrir fyrirtæki sem Plastplan á í samstarfi við. Má sem dæmi nefna vel heppnaða innviða- og húsgagnahönnun Plastplans fyrir Höfuðstöðina, listasafn og menningarsetur sem byggt var í kringum Feneyjatvíæringsverk myndlistarkonunnar Shoplifter, „Chromo Sapiens“.

Ekki flókin framkvæmd

Björn er spurður að því hvernig allt þetta plastævintýri þeirra Brynjólfs hafi byrjað.

„Módelið okkar er búið að breytast. Í upphafi opnuðum við litla samfélagsvinnustofu í Skeifunni, það var lítil fræðslustöð í tuttugu feta gámi og fólk gat komið með plast og séð hvernig við endurunnum það. Síðan föttuðum við að ef við ætluðum að hafa einhver raunveruleg áhrif þyrftum við að hafa þetta á stærri skala,“ svarar Björn, „að til að standa að raunverulegri endurvinnslu þyrfti einhver framleiðsla að eiga sér stað því annars værum við bara að safna kurli. Til að koma þessu aftur í hringrás þyrftum við að standa að framleiðslu og þess vegna ákváðum við að fara í samstarf við alls konar framsækin fyrirtæki innanlands. Það varð síðan módelið sem við bjuggum til.“

Björn er spurður að því hvort það sé ekki flókin framkvæmd að endurvinna plast og svarar hann því til að það sé í sjálfu sér ekki flókið, lítið annað þurfi til en raunverulegan vilja. „Það sem við erum búin að gera er í raun og veru að herma eftir plastiðnaði en á frekar litlum skala,“ útskýrir hann. Ferlið sé þannig að plasti er safnað frá fyrirtækjum og það svo spænt niður í agnir sem síðan eru bræddar. „Fyrsta skrefið er alltaf flokkunin og hún er svolítið flókin því þetta eru sjö ólíkar tegundir af plasti. Þegar við erum búnir að flokka og þrífa þá kurlum við þetta og erum í grunninn með þrjár mismunandi framleiðslueiningar til að bræða plastið á einn eða annan hátt og framleiða ólíka hluti.“

Stólar og fiskikör

Björn segir bráðnuðu plasti m.a. þrýst í mót og þau séu um 60 talsins fyrir ólíka hluti, allt frá rúðusköfum yfir í klemmur fyrir 66°N. „Síðan erum við með plötupressu þar sem við getum framleitt eins fermetra plötuefni. Það efni getum við svo notað til að framleiða húsgögn eða hvað sem er. Seinasta framleiðsluaðferðin er svo risastór iðnaðarþrívíddarprentari þar sem við getum prentað heita potta og kajaka, þetta eru allt vélar sem við erum búnir að byggja sjálfir.“ Af öðrum hlutum sem hafa verið prentaðir má nefna stóla og fiskikör.

Allt sem Plastplan framleiðir fyrir samstarfsaðila fer beint til þeirra og má af þeim aðilum nefna A4, Blush, Icelandair, IKEA og Krónuna. Þá er Plastplan líka með eigin vörulínu og getur fólk keypt af fyrirtækinu blómapotta og fleira, eins og sjá má á vef fyrirtækisins á slóðinni plastplan.is. Eins og sjá má af vörunum eru þær ekki litaðar og er það liður í umhverfisvernd Plastplans og um leið greinilegt að um endurunnið plast er að ræða.

„Ég veit ekki hvort þú heyrir það en ég stend hér og flokka plast,“ segir Björn kíminn og blaðamaður segist einmitt hafa verið að velta fyrir sér hvaða hljóð þetta væri. Á meðan Björn flokkar brunar Brynjólfur um borgina og sækir plast til samstarfsaðila. Björn er spurður að því hvort ekki þurfi mikið pláss undir starfsemina og segir hann að jú, töluvert pláss þurfi undir hana. Plastplan er úti á Granda, skammt frá Marshallhúsinu, og segir Björn að vísu ekkert skilti á húsinu en vonandi verði bætt úr því.

Átta og hálft tonn af plasti

Björn segir þýðingarmikið fyrir þá Brynjólf að hljóta Hönnunarverðlaun Íslands. „Þetta er helvíti erfitt ferli, frá a til ö, að reka þetta og láta þetta ganga og það er kærkomið að vera minntur á að þetta skipti einhvern máli,“ segir hann og keppist við að flokka plastið eins og heyra má af hljóðunum. „Og bara að dreifa þessum boðskap sem víðast, það er markmiðið með þessu öllu.“

Plastið er sótt á mánudögum til samstarfsfyrirtækja Plastplans og er sama plasti svo skilað aftur til þeirra í formi nýrra nytjahluta. „Fyrir Krónuna framleiðum við t.d. alltaf verðlaunapeninga fyrir öll fótboltamót,“ nefnir Björn sem dæmi og að Krónan hafi í síðustu viku fengið 3.500 slíka peninga. Björn er spurður að því hversu mörg kílógrömm af plasti fari í gegnum Plastplan á einni viku og giskar hann á 170. „Mér reiknast til að síðustu tvö ár séum við búnir að endurvinna átta og hálft tonn af plasti. Plast er náttúrlega fislétt efni þannig að þú getur ímyndað þér umfangið,“ segir Björn og bætir við að hann búi yfir þrjóskunni en Brynjólfur þolinmæðinni og þannig nái þeir að láta þetta allt saman ganga.