Barátta við fordóma í fjóra áratugi

„HIV-faraldrinum er því miður ekki lokið í heiminum og sjúkdóminum fylgja enn fordómar,“ segir Einar Þór Jónsson, framkvæmdastjóri HIV-samtakanna á Íslandi.

Alþjóðlegi alnæmisdagurinn er í dag, 1. desember, og slagorð dagsins í ár er „jafnræði“. Fólk er hvatt til raunhæfra aðgerða sem þarf til að taka á ójöfnuði og að leggja sitt af mörkum til að binda enda á alnæmi. Einar segir að meðal þess sem þurfi að gera sé að auka framboð og gæði þjónustu við HIV-meðferð, prófanir og forvarnir.

Sjúkdómurinn mjög hamlandi

„Það eru 38 milljónir í heiminum með HIV og það er ekki búið að finna lækningu. Aðgengi fólks að þjónustu og meðferð er mjög mismunandi eftir svæðum í heiminum. Við hér á Íslandi getum auðvitað hrósað happi yfir nútímalegri og góðri þjónustu en það á ekki við um alla. Allir eiga þó sameiginlegt að það að búa við sjúkdóminn er mjög hamlandi í félagslegu tilliti. Hjá mörgum er sjúkdómurinn enn mikið leyndarmál og margir eiga erfitt með að tengjast fólki, eignast fjölskyldu og einfaldlega að vegna vel í tilverunni,“ segir Einar og minnir á að þó allir geti smitast af HIV tilheyri flestir jaðarsettum hópum, eins og samkynhneigðir karlar, innflytjendur og fólk sem sprautar sig í æð með eiturlyfjum. Fólk sem smitast af HIV fái stimpil.

„Það hvernig samfélagið stokkar upp og raðar skapar sjálfshatur hjá mörgum sem erfitt er að eiga við. Fordómar hafa mikil áhrif á líf hins smitaða.“

34 ný HIV-smit í ár

Á næsta ári verða 40 ár liðin frá því fyrsti einstaklingurinn var greindur með alnæmi á Íslandi en hann lést árið 1985. Lyf komu á markað fyrir aldarfjórðungi sem björguðu lífi HIV-jákvæðra. Einar segir aðspurður að nú séu um 350 karlar skráðir í PrEP-lyfjameðferð á Íslandi.

Um miðjan nóvember höfðu 34 einstaklingar komið nýir inn í þjónustu með HIV á göngudeild smitsjúkdóma og segir Einar að búast megi við því að sú tala verði komin nálægt 40 fyrir árslok. Þetta eru tölur í hærri kantinum að hans sögn en þær eru ekki til komnar af því að HIV sé að breiðast hraðar út en áður. „Það skýrist að hluta af stríðsástandi í Evrópu og auknum fjölda fólks sem kemur til landsins í leit að alþjóðlegri vernd.“

Fjármagn og samstaða þegin

Einar segir að forvitnilegt sé að bera saman viðbrögð samfélagsins við Covid og við HIV. „Allur heimurinn lagðist á eina ár við að vinna gegn Covid og fólk fórnaði miklu. Það væri óskandi að þetta hefði verið gert með fjármagni og samstöðu gegn HIV í gegnum tíðina. Það var til dæmis mikið talað um smitskömm í tengslum við Covid og að sá sjúkdómur hefði haft gríðarleg áhrif á geðheilbrigði. Ég geri ekki lítið úr því en ég hugsaði samt að þetta fólk vissi ekki um hvað það væri að tala í samanburði við það sem HIV-sjúklingar hafa þurft að ganga í gegnum.“