Jóhanna Svava Jónsdóttir

Á kveðjustund rifjast upp undurljúfar bernskuminningar af Kleppsveginum þegar vináttubönd voru hnýtt órjúfanlegum böndum, vinátta og tryggð í 65 ár. Þegar tvær ungar fjölskyldur, Svava, Andrés og stelpurnar, foreldrar mínir og ég, fluttu í hálfbyggða blokkina við Kleppsveginn. Lífið var ljúft og í minningunni var alltaf sól og túnin í Laugarnesinu heiðgul af sóleyjum. Þarna hófst dýrmæt vinátta bæði okkar Eddu og líka mömmu og Svövu og fjölskyldna okkar.

Stundir með Svövu í gegnum tíðina hafa einkennst af upprifjun frá þessum tíma, stundum svolitlum prakkaraskap og uppátækjum okkar Eddu, fólkinu í blokkinni, barnahjörðinni, ævintýralegum afmæliskökum sem Svava galdraði fram, fötunum sem hún saumaði á okkur fyrir dansskólann, hvernig ég fylgdist með á hverjum morgni þegar hún fléttaði þykka og síða hárið á Eddu áður en við fórum í skólann og ég fékk stundum kakó á meðan ég beið. Alltaf hefur hún munað allt svo miklu betur en við Edda.

Svava hafði einstaklega góða nærveru, hún bjó yfir miklu æðruleysi og jákvæðni. Hún var eins og klettur í lífsins ólgusjó, sá ávallt björtu hliðarnar þegar eitthvað bjátaði á. Við sögðum oft að þetta væru „Kirkjubæjargenin“ og þegar eitthvað hefur virst flókið þá segjum við gjarnan: „Tökum Svövu á þetta!“

Svava var listræn og mikill fagurkeri. Hún hafði einkar næmt auga fyrir fallegum hlutum, og á Kleppsveginn var gott að koma í nærandi og skemmtilegt spjall, ekki bara upprifjun á gömlum tímum heldur varðveitti hún ótal muni frá bernskunni sem eru fjársjóður okkar sem þekktum til.

Vinátta Svövu og Ellu mömmu minnar var falleg, hún reyndist mömmu mikil stoð á erfiðum tímum. Þær voru báðar hláturmildar og kátar, áttu ótal stundir saman þar sem þær rifjuðu upp skemmtilegar ferðir, m.a. til Amsterdam með Andrési og seinna þegar þær á níræðisaldri skelltu sér í vinkvennaferð til Kaupmannahafnar. Á níræðisaldri tóku þær reglulega strætó og hittust á kaffihúsi, spjölluðu í síma oft í viku og þegar ellin fór að hrjá mömmu var Svava henni mikil stoð með sínu æðruleysi og jákvæðni.

Aðeins nokkrum dögum fyrir andlát Svövu sátum við að spjalli á Eir, hlógum og rifjuðum upp, Svava alltaf jafn flott með nýlagt hárið, var að æfa sig í að ganga stigana áður en hún færi aftur heim á Kleppsveginn. Örfáum dögum síðar kvaddi hún, svo óvænt finnst mér, trúlega vegna þess að í mínum huga var hún ekki orðin gömul þrátt fyrir árin 95. Mér finnst hún alltaf hafa verið eins, hún hefur fylgst með öllum mínum afkomendum, við gátum setið og rætt um lífið og tilveruna um málefni líðandi stundar, framtíðarsýn og viðburði í lífinu. Mér fannst hún gæti verið yngri en ég því hún mundi allt svo miklu betur en ég.

Og nú hefur hún kvatt, ég kýs að sjá hana og mömmu hlæjandi með kaffibolla í hendi. – Andrés hefur slegist í hópinn og fylgist með með sinni hógværu og traustu nærveru.

Takk fyrir allt, elsku Svava. Æðruleysi þitt og jákvæðni mun ég reyna að tileinka mér.

Mig langar að minnast Jóhönnu Svövu Jónsdóttur sem var alltaf kölluð Svava. Hún var sannur Vestmannaeyingur, fædd og uppalin á þeim fagra stað, í einu af húsunum á Kirkjubæ sem fóru fyrst undir hraun í gosinu 1973.

Hjónin Svava og Andrés voru mjög samheldin. Andrés var verkstjóri í Hvalstöðinni í Hvalfirði í áratugi. Svava fór á sumrin til Eyja með börnin Jónu, Eddu og Gunnar. Hún dvaldi hjá móður sinni og fjölskyldu á Kirkjubæ. Þau Andrés og Svava buðu mér að koma til Eyja og vera hjá sér verslunarmannahelgina 1965. Það ferðalag er mér enn ofarlega í minni. Gaman að rifja upp hvíta tjaldið með húsgögnunum, að ógleymdum kræsingunum, sem voru í boði fyrir gesti og gangandi, enda þau mjög gestrisin.

Svava réð sig sem bakara í mötuneyti Hvals hf. í Hvalfirði, og starfaði þar í 20 ár, frá 1969-1989. Þar var hún mætt á nýjan heimavöll og blómstraði á vinnustaðnum, þar sem hún stjórnaði sinni vinnu. Hún bakaði kaffibrauð fyrir allt starfsfólkið, sem dásamaði hvern bita. Pönnukökurnar voru sérgrein Svövu, enda kvisaðist út þegar hún bakaði þær. Bjuggu þau Andrés í bragganum sem hann hafði til umráða, Andrésarbragga. Svava undi hag sínum vel í Hvalfirði. Þar kynntist hún mörgu góðu fólki enda laðaði hún að sér unga sem aldna. Jóhann dóttursonur þeirra dvaldi hjá þeim mörg sumur. Þar kynntust börn mín, Solveig og Loftur, Jóhanni vel. Þau léku saman og margt var brallað í þeirri sveit.

Svava var mikil hannyrðakona, síprjónandi eða -heklandi. Hún, móðir mín og fleiri góðar konur í hvalstöðinni hittust oft og mynduðu handavinnukvöld. Það var gaman að fylgjast með og taka þátt í samtölum þeirra og gríni.

Ekki má gleyma gönguferðum Svövu og mömmu frá íbúðarkampinum inn á plan, á björtum sumarkvöldum, þar sem vel var tekið á móti þeim af Andrési eða öðrum góðum starfsmönnum.

Svava var hafsjór af skemmtilegum minningum bæði úr Eyjum og Hvalfirðinum. Hún fylgdist mjög vel með því sem var að gerast í samfélaginu þótt árin hafi verið orðin 95. Hún var létt í spori og bjó á 4. hæð í lyftulausri blokk. Þótti henni góð leikfimi að ganga allar þessar hæðir.

Svava átti þá ósk heitasta að komast aftur upp í Hvalfjörð og sjá bakarahornið sitt, og stóru Kitchenaid-hrærivélina sem stóð á gólfinu, bakarofnana o.fl. í eldhúsinu sem nú eru orðnir safngripir.

Ákveðið var að fara 27. ágúst sl., ásamt Eddu og Viðari Mána, sonarsyni þeirra Svövu og Andrésar. Kristján bróðir og hluti starfsfólks, sem starfaði þegar Svava var bakari, fögnuðu henni í matsalnum.

Dagurinn var notaður til að skoða gamalt og nýtt. Nonni Kalli bauð henni sérstaklega í Andrésarbragga, Gulli bauð í safnið, en þar er að finna mikið safn málverka eftir Andrés. Þessi ferð gladdi Svövu mjög. Þennan dag var eitt besta veður sumarsins, sól og blíða eins og Svava vildi hafa lífið í kringum sig.

Við Kristján bróðir og fjölskyldur sendum fjölskyldu Svövu innilegar samúðarkveðjur.

Hvíl í friði kæra vinkona.

Amma var sú manneskja sem maður fór í heimsókn til og tíminn bókstaflega hvarf. Ég var varla búinn að heilsa í símann þegar hún spurði að fyrra bragði „ætlarðu að koma?“ Hún var alltaf jafn ánægð þegar maður svaraði játandi og maður var alltaf jafn velkominn. Ég minnist þess þegar ég var með strákana mína sirka sex mánaða og ákvað að kasta aðeins mæðinni eftir að hafa náð þeim í hádegislúr og rölti yfir til ömmu. Stuttu seinna (að mér fannst) hringir barnsmóðir mín í mig og spyr mig hvort ég ætli ekki að vera með í kvöldmat. Þá hafði ég gjörsamlega gleymt tímanum og klukkan að slá í sex um kvöld. Þannig var þetta alltaf, tíminn var ekki til staðar hjá henni. Það var alltaf jafn hlýlegt að koma til hennar og maður vissi alltaf hverju maður ætti von á. Ristað brauð, kaffi og kökur og svo sat maður og spjallaði um daginn og veginn.

Maður lyfti aldrei fingri. Hún þjónaði manni eins og hún fengi borgað fyrir það og naut þess, þrátt fyrir aldur og endalaus boð um aðstoð frá manni. Þannig var amma. Sjálfstæð fyrirmynd sem lét ekkert stöðva sig.

Amma var vinur manns. Öðruvísi vinur en allir aðrir. Ég tengdi betur við hana heldur en flestalla vini mína. Hennar jákvæðni og skilningur á lífinu bar með sér huglæga ró og maður hugsaði oft: Ef amma getur þetta þá get ég það og orðin sem hún kenndi mér ungum að aldri: „Sá vægir sem vitið hefur meira“ hafa margoft í gegnum lífið gjörbreytt mínum aðstæðum og munu þau gera það alla mína ævi.

Ég gæti talað endalaust um dugnaðinn í henni. Búandi í lyftulausri blokk á fjórðu hæð, lagning á fimmtudögum, þvottahúsið á mánudögum svo lengi mætti telja hennar föstu liði í hverri viku. Við vorum bæði sammála um að þetta væri það sem hélt henni í því formi sem hún var í. Fyrir mér var amma ódauðleg og hún er það enn í huganum.

Ein merkilegasta minningin er síðasta ferðin okkar í Hvalfjörðinn. Þá minningu mun ég geyma lengi og vel ásamt öllum öðrum minningum um þig, elsku amma mín. Þín er sárt saknað hérna megin í lífinu en ég veit það, þar sem þú trúðir því svo sterkt, að þú ert núna komin í annað líf þar sem afi og allir hinir taka konunglega á móti þér og þú munt fleyta þinni visku og þokka og taka á móti okkur hinum þegar við bönkum upp á er við förum hærra. Ég hlakka til að segja strákunum mínum sögurnar af þér og monta mig af þér og þinni lífstíð. Stolt er það sem þú skildir eftir, stolt sem mun seint gleymast. Stolt sem þú sýndir þeim frá fyrstu mínútu. Stolt sem þú hefur alltaf sýnt mér. Ég gæti setið hér dögunum saman og skrifað fallega um þig en ég læt hér hugann taka yfir og minnist góðu tímanna og vinka í gluggann þegar ég keyri framhjá.

Hljóð nótt, amma mín. Við sjáumst í svefni og föðmumst í næsta landi. Elska þig.

Þinn