„Erum komin á bragðið með Bach“

Söngsveitin Fílharmónía flytur Jólaóratoríu Johanns Sebastians Bach, ásamt hljómsveit og einsöngvurum, í kvöld, 28. desember, kl. 20 í Langholtskirkju.

Þetta er annað stórvirki tónskáldsins sem kórstjórinn Magnús Ragnarsson tekst á við en hann stjórnaði flutningi kórs og kammersveitar Langholtskirkju á Jóhannesarpassíunni vorið 2021. Tenórinn Benedikt Kristjánsson túlkaði þar guðspjallamanninn og spurði Magnús Benedikt í kjölfarið hvort þeir ættu ekki að kýla á Jólaóratóríuna og varð það úr.

Magnús segir Jólaóratóríuna allt öðruvísi en Jóhannesarpassíuna. Í þessu mikla jólatónverki er sagan af fæðingu frelsarans sögð og því gleðjast menn og fagna. „Það er gaman að taka þetta. Jóhannesarpassían er dramatísk, þung og rosalega falleg en þessi er miklu skemmtilegri.“

Hugsuð fyrir sex daga

Jólaóratorían er ekki venjulegt konsertstykki heldur sex stakar kantötur sem upphaflega voru hugsaðar þannig að þær væru fluttar hver á sínum messudegi, á jóladag, annan dag jóla, þriðja í jólum, nýársdag, fyrsta sunnudag í nýári og á þrettándanum.

„Ég söng fyrir rúmum tuttugu árum með Jóni Stefánssyni, forvera mínum í Langholtskirkju. Þá sungum við kantöturnar sex á réttum messudögum. Það var mjög eftirminnilegt og skemmtilegt og gaman að hafa kynnst því,“ segir Magnús.

Þegar verkið er flutt í heilu lagi tekur það um þrjá klukkutíma. Það er því flutt í mismunandi útfærslum, t.d. nokkrar kantötur í einu eða valdir hlutar úr hverri þeirra. Magnús ákvað að halda öllum kantötunum sex en velja úr svo þetta yrði ekki of langt. Þó þannig að frásögn jólaguðspjallsins héldi sér og flæðið væri áfram gott. Eins hafði hann í huga að það væri nóg fyrir alla að gera, bæði kór og einsöngvara.

„Ég hef sungið hana og heyrt hana oft en verð að viðurkenna að ég hef aldrei náð að tengja sérstaklega við hana fyrr en ég fór að vinna með hana sjálfur með einsöngvurunum, kórnum og hljómsveitinni. Ég fór að sjá hvernig maður getur gert þetta sjálfur og þá datt ég alveg inn í hana,“ segir Magnús.

„Þetta er áhugavert fyrir Fílharmóníuna sem hefur ekki tekist á við þessi stóru Bach-verk og lítið tekist á við Bach í gegnum tíðina. Þau hafa flutt nokkrar kantötur en þetta er fyrsta stóra verkið eftir Bach sem við tökum og það er búið að vera mjög gaman að vinna með hópnum.“

Bach er alltaf erfiður

Kórinn hefur flutt allt annars konar verk undanfarið ár og ber þar helst að nefna Sálumessu Verdis og Þýska sálumessu Brahms. Þá tók hann þátt í stórtónleikum með tenórstjörnunni Andrea Bocelli og flutti tónlist við síðustu mynd Hringadróttinssögunnar, Hilmir snýr heim, á kvikmyndasýningu í Eldborgarsal Hörpu. Magnús segir mjög skemmtilegt að skipta á milli svo ólíkra stíla.

Spurður út í þær áskoranir sem felast í flutningi á verkum Bachs segir hann: „Bach er bara alltaf erfiður. Með mörg önnur tónskáld þá sér maður hvert hendingarnar eru að fara en þegar maður hefur ekki sungið þetta áður þá þarf maður svolítið að leita að tónunum. En þegar maður er búinn að hafa fyrir því þá sitja þeir þarna í mörg, mörg ár. Bach gerir sér heldur ekkert auðvelt fyrir. Það er voða lítið um endurtekningar svo það þarf að hafa fyrir öllu.“

Magnús viðurkennir að það hafi tekið tíma að læra að meta Bach en nú kunni hann svo sannarlega að meta hann. „Bach er erfiður að því leyti að það er hægt að teygja hann í hvaða átt sem er, hægt og hratt, sterkt og veikt, slitið eða bundið eða djassa hann með trommum og rafmagnsbassa. En maður þarf samt að skilja tónmálið, hljómfræðina, meininguna í kringum þetta og tölfræðina sem er hjá honum til þess að átta sig á því hvernig er best að túlka hann og móta hendingarnar. Og fyrir mér er þetta mest allt dans, hvort sem það er hægur og nettur dans eða stuð eins og í upphafinu, þar sem við fögnum og gleðjumst.“

Magnús segir það hafa verið dásamlegt að vinna með hljómsveitarmeðlimunum en konsertmeistari er Páll Palomares. „Það er rosalega mikil kunnátta núna hjá mörgum. Við erum búin að setja saman alveg frábæra hljómsveit sem dettur strax í réttan gír og hljómar strax vel. Þau kunna til að mynda að spila í kirkju, sem er kúnst. Og þessi kunnátta hjá íslensku tónlistarfólki, að geta farið frá því að spila Bubba Morthens eða rómantíska sinfóníu og yfir í barrokk á augabragði.“

Á heimsmælikvarða

Fjórir söngvarar skipta með sér einsöngshlutum verksins. Benedikt Kristjánsson er í hlutverki guðspjallamannsins sem segir söguna. Hann hefur hlotið mikið lof á síðustu árum fyrir túlkun sína á verkum Bachs. „Hann er náttúrlega á heimsmælikvarða. Það er alveg sérstök raddtýpa sem þarf til þess að geta sungið þennan guðspjallamann sem þarf að vera svona hár og léttur. Hann er búinn að syngja þetta víða svo það er mikil kunnátta,“ segir Magnús.

„Svo erum við með Hildigunni Einarsdóttur sem er búin að blómstra þvílíkt undanfarin ár og er alveg í essinu sínu í þessu. Oddur Arnþór Jónsson er líka brilljant óratoríu-söngvari. Svo er ung söngkona, Íris Björk Gunnarsdóttir, sem söng líka með mér í Jóhannesarpassíunni. Það er rosagaman og gott að vinna með henni að því að móta hennar Bach-stíl.“

Næstu verkefni Söngsveitarinnar Fílharmóníu eru vortónleikar með rómantískum kórperlum og í byrjun sumars tekur kórinn þátt í að flytja Carmina Burana ásamt öðrum kórum og Sinfóníuhljómsveit Íslands.

„En ég er viss um að núna, þegar við erum komin á bragðið með Bach, þá hljótum við að taka fleiri svona verk. Það er gaman þegar gengur vel, áhorfendur eru hrifnir og miðasala gengur vel. Þá getum við haldið áfram.“