Ákall um frelsi sem ekki verður þaggað niður

Kæru femínistar þessa heims. Ég er írönsk leikkona og listamaður. Ég hef verið í útlegð síðan 2008 þegar ég lék í myndinni „Body of Lies“ eftir Ridley Scott og írönsk yfirvöld sökuðu mig um að vinna fyrir bandarísku leyniþjónustuna, CIA.

Ég skrifa fyrir hönd þeirra hugrökku ungu kvenna og karla, sem nú rísa upp gegn kúgun og misrétti í Íran. Sem útlagi hef ég ekkert umboð til að kalla mig fulltrúa þessarar hugrökku uppreisnar. Ég er einfaldlega að reyna að bergmála tilfinningar systra minna og bræðra til að hjálpa heiminum að skilja það sem er að gerast. Ég vil þýða hið erlenda tungumál – ekki bara orðin, heldur merkinguna. Ég óx úr grasi í Íran til 25 ára aldurs og hef búið í útlegð undanfarin 14 ár. Sú reynsla hefur gert mér kleift að brúa tvo gerólíka menningarheima sem þó eiga meira sameiginlegt en margir í vestrinu gætu haldið. Þetta á sérstaklega við um kynslóðina, sem kennd hefur verið við bókstafinn Z, ungt fólk fætt á milli 1997 og 2012, sem knýr áfram yfirstandandi byltingu.

Leyfið mér að byrja á að segja að ég skil að það hafi tekið marga í vestrinu langan tíma að taka eftir þeirri sögulegu byltingu, sem nú á sér stað í landi mínu. Heimkynni mín, Íran, eru eitt af þeim svæðum, sem erfiðast er að skilja í heiminum. Mörkin á milli þess sem er rétt og rangt eru oft óskýr og þjóð mín hefur gengið í gegnum miklar þjáningar. Íran er að mörgu leyti vagga mannsandans í nútímaskilningi, en um leið er ekki hægt að ímynda sér flóknara samspil stjórnmála, félagsmála og trúar. Þetta á jafnvel betur við í Íran en nokkurs staðar annars staðar því að mótsagnir rista djúpt milli stétta, aldurshópa og jafnvel fjölskyldna.

Einföld krafa: Frelsi

Mótsagnir og ringulreið stjórnmála og menningarheima í Mið-Austurlöndum eru aðeins ýkt endurspeglun þeirra mótsagna og ringulreiðar, sem ráða ríkjum í umræðum um marga mikilvæga þætti heimsmálanna á okkar tímum. Í stað þess að auðvelt sé að greina á milli þess sem er rétt og rangt virðist heimurinn fullur af endalausum blæbrigðum af gráu – eða litum regnbogans eins og ég kýs að stilla því upp.

Að hvaða leyti er þessi uppreisn þá frábrugðin? Að þessu sinni eru engir gráir tónar. Krafa Z-kynslóðarinnar í Íran er mjög einföld: Frelsi. Frelsi til að velja. Frelsi íranskra kvenna til að hegða sér, klæða sig, ganga og tala sem jafnokar íranskra karla. Engin hugmyndafræði býr að baki, engin formleg pólitísk hreyfing til vinstri eða hægri. Einfaldleiki kröfunnar um frelsi gerir hana svo öfluga. Það eru engar tvær hliðar. Það eru engin flókin rök. Það getur ekkert valdið ruglingi.

Ég held að það sé ástæðan fyrir því að fyrri uppreisnir, sem sumar voru kæfðar með meira ofbeldi og grimmd, tókust ekki og vöktu ekki sömu athygli um allan heim.

Það eru svo margar ranghugmyndir um okkar heimshluta að það er erfitt að trúa að hann geti einnig verið uppspretta innblásturs. Við erum vön að heyra um hryðjuverkamenn, sem sprengja sig í loft upp. Við lesum um miðaldastjórnarfar Ríkis íslams og talíbana. Í sjónvarpi birtast okkur fréttir sem sýna konur, sem eru huldar frá hvirfli til ilja og fá hvorki að hjóla né keyra.

Það sem vestrið sér ekki er að okkar Z-kynslóð er mjög lík ykkar. Hún setur myndskeið á TikTok, fylgist með stjörnunum sínum á Instagram og elskar að syngja, dansa og njóta hamingjunnar. Hún leitar að andlegri merkingu í illskiljanlegum heimi. Og nú hefur hún fengið nóg af að lifa þessu tvöfalda lífi – lífi þar sem hún upplifir frelsi aðeins í sýndarveröld bak við luktar dyr og ungar stúlkur eru neyddar til að hylja hár sitt á almannafæri líkt og þær lifðu á miðöldum.

Frá upphafi þessarar byltingar hef ég velt fyrir mér hvers vegna margir nafntogaðir vestrænir femínistar og málsvarar kvenréttinda hafa þagað og átt að því er virðist erfitt með að kveðja sér hljóðs opinberlega og styðja byltinguna okkar. Ég hef búið svo lengi í vestrinu að ég átta mig á hve erfitt það hlýtur að vera fyrir þessa femínista að skilja dýpt og sögulegt mikilvægi þess sem er að gerast í Íran.

Óskiljanleg þögn öflugra kvenna

Ég fagna því að ykkur snúist hugur. Mér finnst mér bera skylda til að segja ykkur að á þessum upphafsdögum sinnar blóðugu baráttu fannst systrum mínum að hinir miklu vestrænu femínistar hefðu snúið við sér baki. Þögn öflugra kvenna var þeim óskiljanleg. Þær veltu fyrir sér hvers vegna karlar á borð við Trevor Noah, Justin Bieber eða Chris Martin og félaga hljómsveitarinnar Coldplay lýstu yfir stuðningi í upphafi, en þær heyrðu ekki frá nógu mörgum frægum konum. Hvernig mátti það vera að ungar konur, þar á meðal Nika Shakarami sem var 16 ára og Mahsa Amini sem var 22 ára, voru myrtar með grimmilegum hætti án þess að margar bandarískar konur, sem voru í fararbroddi í mest áberandi kvennahreyfingunum, segðu aukatekið orð?

Í Íran á sér nú stað barátta um frelsi og jafnrétti. Þetta er ekki stríð gegn slæðunni, híjab, eða gegn körlum. Þetta er stríð gegn fáfræði. Þess vegna nýtur það ekki síður stuðnings karla en kvenna.

Systur mínar eru að mörgu leyti að berjast baráttu allra kvenna fyrir réttindum sínum og jafnrétti. Eini munurinn er að þær hætta lífi sínu á hverjum degi.

Þið getið verið viss um að áhrifin af þessari hreyfingu eru ekki bundin við landamæri Írans. Hún mun hafa áhrif um allan þennan heimshluta og gefa von öðrum konum, sem láta sig ekki einu sinni dreyma um að hefja upp raust sína gegn öllum þeim birtingarmyndum kúgunar, sem þær þurfa að búa við hvern einasta dag lífs síns.

En þessi hreyfing mun falla án ykkar. Við þurfum ekki hernaðaríhlutun. Margir í Mið-Austurlöndum líta jafnvel pólitíska íhlutun augum tortryggni. Erlend aðild að valdaráninu árið 1953 þegar Mohammad Mossadegh var steypt af stóli er greypt í íranska þjóðarsál.

Hreyfing eins og þessi þarf stuðningsraddir. Þögn er samsekt. Í mínum augum jafngildir það að virða vettugi íranskar konur og hugrakka baráttu þeirra því að snúa baki við margra alda baráttu kvenna fyrir frelsi og jafnrétti.