Mælikvarði á manndóm

Að bregðast við, að grípa til svara. Að skuldbinda sig, að velja málstað. Að vera með, að vinna á móti. Krafan er nánast viðvarandi, eins og það væri alltaf nauðsynlegt að vera með sjónarhorn, hafa pólitíska skoðun.

En hvað ef að dreyma væri önnur leið til að hugsa um heiminn? Hvað ef að segja sögur yrði til að endurskapa þann heim? Og hvað ef hægt væri að breyta heiminum á laun með því að gera kvikmyndir?

Ég er oft spurður hvaða „pólitíska nálgun“ knýi mig áfram – hvaða boðum ég vilji koma á framfæri með því að gera þessa myndina eða hina. Þessi spurning hefur alltaf angrað mig vegna þess að ég spyr mig hennar aldrei. Ég geri bara bíómyndir.

Til að gera þessar myndir leita ég í líf og heima sem hreyfa við mér, sem ganga upp út frá þeirri manneskju sem ég er: Frakki af senegölskum og máritískum uppruna; múslimi sem ólst upp í verkamannahverfi; maður sem nú ver helmingi tíma síns í Bandaríkjunum og á börn sem hafa gert sér heimili í þremur heimsálfum.

Ég rek þessa bíósögu til hlutverks míns sem hinn ólíklegi aðstoðarmaður Driss í kvikmyndinni Intouchables. Vinsældir persónunnar voru slíkar að það fleytti mér inn í önnur hlutverk. Ég hef leikið þjófinn Assane Diop í þáttunum Lupin, samnefndan trúð í myndinni Chocolat, innflytjandann Samba frá Senegal í gamandramanu Samba og föðurinn og fótgönguliðann Bakary í sagnfræðilega dramanu Tirailleurs.

Ég fór í fótspor þessara persóna vegna þess að þeir deila eiginleika sem höfðar sterkt til mín: Þeir eru fulltrúar ósýnilegs fólks, sem við komumst að því að á sér nafn, sambönd og sögu. Fólk sem er til, líf þess skiptir máli og það á skilið að saga þess sé sögð.

Í gegnum Bakary sagði ég sögu um örlög manna sem varpað var inn í gleymskunnar tóm: afrískra fótgönguliða sem í fyrri heimsstyrjöld börðust af hugrekki fyrir Frakkland og létu lífið í stríði sem var ekki þeirra að heyja.

Í gegnum Assane sagði ég sögu innflytjanda frá Senegal, sem ólst upp í Frakklandi, en var þó úti á jaðri samfélagsins.

Hvort sem þær eru afsprengi sögunnar eða skáldaðar bera þessar persónur vitni mikilvægum raunveruleika: Einstaklingar eins og Assane og Bakary eru allt í kringum okkur, en stundum sjáum við þá ekki.

Kvikmyndagerð snýst einmitt um það, að búa til fólk og opna á möguleika. Hún tengir það ímyndaða við raunveruleikann, smíðar brú þar á milli og segir: „Komum, við skulum ganga yfir hana.“

Að deila þessum sögum, hvort sem þær voru fengnar úr skáldskap eða sóttar í hryllingsverk mannkyns, er að ryðja brautina milli ótakmarkaðs draums og skýrt afmarkaðs veruleika.

Þegar ég var barn var ég vanur að sitja á ganginum í íbúðinni þar sem ég bjó með foreldrum mínum og systkinum í úthverfinu Trappes í París. Þar lék ég mér, sleppti fram af mér beislinu og stökk á milli húsgagna og prílaði um leið og ég sagði sjálfum mér sögur. Mér fannst eins og ég hefði snúið lykli til að aflæsa dyrum að draumum.

Efniviðinn í þessar sögur sótti ég í umhverfi mitt. Inni á heimili okkar var stór fjölskylda í mótun og ómstríð kviða tungumála, allt frá fúla til frönsku. Utan dyra var látlaus ys og þys borgar sem var full af gleði og kvíða og það bergmálaði af veggjunum í okkar daglega lífi.

Allir þessir þættir mynduðu þægilegt afdrep einveru og inni í því leitaði ég skjóls. Þar hitti ég ýmsar persónur. Sviðinu var stillt upp. Söguþræðir urðu til. Heimar risu.

Ég hafði upplifað veldi og galdur hugmyndaflugsins. Og þótt ég héldi í mínum unga huga að ég væri að endurímynda mér raunveruleikan var ég í raun að flýja fjötra hans. Ég hafði stigið inn í heim kvikmyndanna án þess að vita það.

Þessar sögur, sem ég bjó til í æsku, mótuðu mig og gerðu að þeim fullorðna manni sem ég er í dag. Það getur verið að ég hafi yfirgefið ganginn í íbúðinni, en ég fór ekki úr sköpunarkúlunni minni.

Sögurnar sem ég segi nú eru málaðar á stærri striga og þær eru til langt handan mín. Er það vegna þess að fólk finnur sjálft sig þar fyrir? Eða kannast við eitthvað úr sínum gleymda heimi? Eða sættir það sig við vankanta sína? Það er ekki mitt að svara.

Verið getur að fólkið í þessum sögum sé tilbúningur, en við mótum þær í okkar mynd: endurvarp og glefsur af öllu því sem við höfum fengið í fangið og dreymir um að verða; summa bæði þess sem við erfðum og þeirrar arfleifðar sem við viljum skilja eftir okkur.

Þegar þeim er deilt taka þessar sögur – þessir draumar – á sig nýja mynd veruleika. Þær geta gengið manna á milli og vakið tilfinningar. Þær geta vakið von, geðhrif eða samtök sem geta hnikað til mörkum. Þær geta varpað ljósi á þá sem sofa í skuggunum og með hljóðum og djúpum hætti breytt lífum.