Lyftingar í hálfa öld

Stofnþing Lyftingasambands Íslands var haldið 27. janúar 1973 í kringum tvær íþróttagreinar, sú fyrri var ein af upphafsgreinum Ólympíuleikanna, ólympískar lyftingar, og hin kraftlyftingar. Kraftlyftingar kljúfa sig út úr Lyftingasambandinu og stofna sérsamband utan Íþrótta- og ólympíusambands Íslands árið 1985 en ganga aftur í sambandið 2011 og verða þeim ekki gerð frekari skil í þessu yfirliti.

Á stofnþinginu voru 23 karlmenn mættir sem margir áttu eftir að láta vel að sér kveða í tengslum við ólympískar lyftingar, kraftlyftingar og aðrar íþróttir líkt og glímu og vaxtarrækt. Áratug áður nánast upp á dag hafði þó fyrsta lyftingamótið farið fram á vegum ÍR og má því segja að lyftingar sem keppnisgrein eigi 60 ára sögu á Íslandi þótt vissulega hafi kraftagreinar fylgt sögu landsins frá örófi, en blaðamaður sem gerði grein fyrir fyrsta lyftingamótinu vitnar í steinana Fullsterkan, Hálfsterkan og Amlóða.

Hæðir og lægðir

Á þessum 60 árum höfum við Íslendingar fjórum sinnum átt keppendur í lyftingum á Ólympíuleikum; fyrstur var Óskar Sigurpálsson sem keppti 1968 í Mexíkó og aftur 1972 í München. Í München og fjórum árum seinna í Montreal keppti einnig Guðmundur Sigurðsson sem hefur verið kyndilberi íþróttarinnar og gengið í gegnum hæðir og lægðir með greininni allt frá fyrsta lyftingamótinu 1963. Hann var meðal dómara á síðasta móti sem haldið var í desember 2022 og keppti sjálfur síðast 2021, 75 ára að aldri. Síðustu Ólympíuleikar sem Ísland átti keppendur í ólympískum lyftingum á voru leikarnir í Moskvu 1980 en þar kepptu þrír; Birgir Borgþórsson, Guðmundur Helgason og Þorsteinn Leifsson.

Þrátt fyrir nokkuð góðan alþjóðlegan árangur á áttunda og níunda áratugnum hallaði undan fæti hjá íslenskum lyftingamönnum á seinni hluta tíunda áratugarins og haldin voru Íslandsmót með innan við tíu keppendum á árunum 1998-2008. Helst voru það Gísli Kristjánsson og áðurnefndur Guðmundur sem héldu einhverju lífi í greininni með þátttöku á alþjóðlegum mótum. Aðstöðumál voru í miklum ólestri og einungis Ármann hélt úti lyftingadeild en deildir innan meðal annars ÍR og KR, á Selfossi og Akureyri höfðu lagst af.

Valkyrjurnar mæta til leiks

Þrátt fyrir yfir 100 ára sögu var fyrsta heimsmeistaramót kvenna í lyftingum ekki haldið fyrr en 1987 þar sem Íris Grönfeldt var á meðal keppenda og konur kepptu ekki í lyftingum á Ólympíuleikum fyrr en í Sydney árið 2000. Frá 2010 hefur orðið algjör sprenging í lyftingum kvenna bæði hérlendis og erlendis og hafa hundruð kvenna keppt á lyftingamótum innanlands síðustu tíu árin.

Á alþjóðavettvangi höfum við átt keppendur á flestum stórmótum síðustu ár og hefur Þuríður Erla Helgadóttir farið þar fremst í flokki og var nokkuð nálægt því að komast inn á Ólympíuleikana bæði í Ríó 2016 og í Tókýó 2020. Á síðasta ári eignaðist Ísland síðan fyrsta Evrópumeistarann í lyftingum þegar Eygló Fanndal Sturludóttir fékk gull á Evrópumeistaramóti 23 ára og yngri með árangri sem hefði komið henni á pall á flestum álfumótum það árið.

Ólympískar lyftingar eru gríðarlega útbreidd íþróttagrein en 192 lönd eiga aðild að Alþjóðlega lyftingasambandinu. Greinin er gríðarvinsæl í mörgum löndum Asíu, Austur-Evrópu og Suður-Ameríku og því hörð samkeppni um sæti á stórmótum. Fyrir utan að greinin er eina lyftingagrein Ólympíuleikanna skýrast vinsældir greinarinnar að hluta til af því að nokkuð auðvelt og ódýrt er að koma upp aðstöðu hvort sem það er á eyju í Kyrrahafinu eða hátt uppi í fjöllum Kólumbíu.

Á Íslandi hafa crossfit-stöðvarnar nánast alfarið séð um aðstöðumál greinarinnar síðan 2010 og ný lyftingafélög sprottið upp innan þeirra, það stærsta af þeim Lyftingafélag Reykjavíkur. Þessi félög hafa hjálpað til við nýliðun í greininni en crossfit fléttar ólympískum lyftingum inn í keppnir sínar.

Er það von undirritaðs að á þessu afmælisári sambandsins muni ný Þjóðarhöll gera ráð fyrir æfinga- og keppnisaðstöðu fyrir hvort tveggja ólympískar lyftingar sem kraftlyftingar.