Reksturinn er vandamálið

Ársreikningur Reykjavíkurborgar fyrir árið 2022 dregur upp dökka mynd. Rekstrarhallinn nam 15,6 milljörðum, en áætlanir höfðu gert ráð fyrir 2,8 milljarða halla. Því er ljóst að borgarstjóri fór 13 milljarða umfram áætlanir í rekstri liðins árs. Er nema von manni svelgist á morgunkaffinu?

Notar fatlað fólk sem skálkaskól

Hér er um gríðarlega fjármuni að ræða og ljóst að helstu frávikin má finna í sívaxandi rekstrarkostnaði. Borgarstjóri dregur hins vegar fram aðrar skýringar, segir borgina fara vel með fé, en framúrkeyrsluna skýrast helst af „íþyngjandi þjónustu við fatlað fólk“. Þær fullyrðingar standast enga skoðun, en þegar betur er að gáð fór málaflokkur fatlaðs fólks 664 milljónir umfram fjárheimildir á árinu 2022, og nemur því einungis 5% af framúrkeyrslu síðasta árs.

Það er vægast sagt ósmekklegt hvernig borgarstjóri notar fatlað fólk sem skálkaskjól þegar verjast þarf óumflýjanlegri umræðu um óábyrgan rekstur borgarinnar. Það er reksturinn sem er vandamálið, ekki lögbundin þjónusta við fatlað fólk.

Reykjavík stendur verr

Róðurinn hefur sannarlega verið þungur í rekstri sveitarfélaga að undanförnu. Reykjavík sker sig þó rækilega úr, líkt og fjölmargir mælikvarðar gefa til kynna.

Samband íslenskra sveitarfélaga vann nýverið athugun á ársreikningum nokkurra sveitarfélaga sem hýsa næstum þrjá af hverjum fjórum íbúum landsins, og gefur niðurstaðan vísbendingu um fjárhagsstöðu liðins árs. Í Reykjavíkurborg er íbúafjöldi um helmingur þessara sveitarfélaga og hefur þróun í borginni því afgerandi áhrif á niðurstöður í heild.

Séu niðurstöður dregnar saman fyrir Reykjavíkurborg annars vegar og önnur sveitarfélög hins vegar birtist áhugaverð mynd. Fyrir það fyrsta mætti nefna að rekstrarhalli sveitarfélaga í landinu, sem hlutfall af tekjum, var að meðaltali 2% á liðnu ári, en heil 10% í Reykjavík. Þá hækkuðu rekstrargjöld sveitarfélaga almennt um 10% á liðnu ári, en hækkuðu um 14,5% í Reykjavík. Skuldir sem hlutfall af tekjum hafa haldist nær óbreyttar meðal sveitarfélaga, en hækkuðu úr 76% í 91% hjá borginni árið 2022. Staðan er á flesta mælikvarða verst í Reykjavík.

Tekjutuskan undin til fulls

Árið 2022 jukust skuldir borgarsjóðs um 30 milljarða milli ára en skuldir samstæðunnar um nær 40 milljarða. Hlutfall launakostnaðar af samanlögðum útsvars- og jöfnunarsjóðstekjum nam 89%, og hefur starfsmönnum A-hluta fjölgað um 25% á fimm ára tímabili, langt umfram lýðfræðilega þróun. Báknið heldur áfram að blása út.

Ef borgarstjóratíð Dags B. Eggertssonar er skoðuð sjálfstætt vekur sérstaka athygli hvernig skattbyrði og skuldir hafa aukist verulega. Frá árinu 2014 hafa skuldir á hvern borgarbúa aukist um 76,4% að raunvirði, og skattbyrði á hvern borgarbúa aukist um nær 20% að raunvirði. Borgarbúar reynast með þyngstu skattbyrði allra íbúa á höfuðborgarsvæðinu, jafnvel þótt þjónusta og lífsgæði mælist ítrekað verst í höfuðborginni. Hér fer ekki saman hljóð og mynd.

Tekjutuskan er undin til fulls, skuldir aukast á ógnarhraða, arðgreiðslur úr fyrirtækjum í eigu borgarinnar hækka í sífellu, en samt skilar borgin fordæmalausum rekstrarhalla. Vandi borgarinnar er nefnilega ekki tekjuvandi, heldur heimatilbúinn útgjaldavandi.

Ábyrg og heiðarleg viðbrögð

Fulltrúar Sjálfstæðisflokks kalla eftir ábyrgum og heiðarlegum viðbrögðum við rekstrarvanda borgarinnar. Draga þarf úr örum útgjaldavexti, hagræða í rekstri, minnka yfirbyggingu, ráðast í eignasölu og hefja skipulega niðurgreiðslu skulda. Öðruvísi náum við ekki áþreifanlegum árangri. Oft var þörf en nú er nauðsyn.