Áform um innlenda smágreiðslulausn

Forsætisráðuneytið hefur kynnt í samráðsgátt stjórnvalda áform um lagasetningu til að koma á fót innlendri smágreiðslulausn með það að markmiði að styrkja þjóðaröryggi til að efla viðnámsþrótt greiðslumiðlunar á Íslandi og auka hagkvæmni fyrir neytendur. Í dag fara 90% af innlendum smágreiðslumiðlunum fram með greiðslukortum sem nýta erlenda innviði. Í áformum starfshóps, sem er skipaður af forsætisráðherra, segir að veruleg ógn við þjóðaröryggi stafi af því að vera háð erlendum innviðum.

Fyrirhugaðri lagasetningu er ætlað að tryggja að til verði skilvirk greiðslulausn innanlands, t.d. við kaup á vöru í smásölu, sem feli í sér að greiðslur berist milli tveggja innlánsreikninga. Þannig verði hægt að stunda dagleg viðskipti í verslunum til dæmis án þess að greiðslur fari fram fyrir milligöngu erlendra aðila, hvort sem notuð eru kredit- eða debetkort, eins og nú er. Slíkt sé öryggismál ef brestur verður á tengingum við útlönd en ætti einnig að vera ódýrara fyrir neytandann.

SÍ þegar að vinna í slíkri lausn

Seðlabankinn er nú þegar að vinna að innlendri óháðri smágreiðslulausn í samstarfi við innlánsstofnanir. Grunninnviðum þurfi að koma á fót á Íslandi fyrir svona lausn sem kallast „RÍR-lausn“ (greiðsla frá reikningi í reikning). Starfshópurinn segir að þrátt fyrir að samstaða náist um þessa lausn án lagasetningar þá þurfi samt að styrkja lagarammann. Til dæmis með því að þvinga innlánsstofnanir að nýta slíka lausn frá Seðlabankanum. „Jafnvel þótt samstaða náist við að koma á slíkri lausn kann að vera tilefni fyrir stjórnvöld til að setja reglur sem annað hvort kveða á um að heimildargjöf, jöfnun og uppgjör debetkorta fari fram hér á landi eða að innlánsstofnunum verði skylt að taka þátt í smágreiðslulausn sem þróuð yrði af Seðlabankanum,“ segir í áformalýsingunni.

Þar segir einnig, að núverandi fyrirkomulag ógni þjóðaröryggi og fjármálastöðuleika. „Þjónusturof í smágreiðslumiðlun getur orðið vegna til dæmis rofs á netsambandi við útlönd, rafmagnsleysis, netárása eða ágreinings af viðskiptalegum eða stjórnmálalegum toga,“ segir þar. „Verði ekkert aðhafst er viðnámsþróttur í greiðslumiðlun ófullnægjandi ef neyðarástand skapast, t.d. ef rof verður á rafrænni greiðslumiðlun.“

Kostnaðurinn 47 milljarðar

Hluti af rökstuðninginum fyrir því að vera með innlenda greiðslumiðlun er sá að starfshópurinn telur að það muni vera hagkvæmara. „Fyrirliggjandi greiningar benda til þess að á Íslandi sé kostnaður af greiðslumiðlun hærri en sambærilegur kostnaður í nágrannalöndum. Sá kostnaður (samfélagskostnaður) hefur verið metinn um 47 milljarðar á ári (skv. tölum frá 2021), sem er um 1,43% af vergri landsframleiðslu. Sambærilegur kostnaður í Noregi er um 0,79% af vergri landsframleiðslu,“ segir í áformunum. Það kunni að stafa af núverandi fyrirkomulagi.

Gildistaka um áramót

Áform um lagabreytingu eru nú inni á samráðgátt en gert er ráð fyrir að lagafrumvarp verði lagt fram á Alþingi í haust og að gildistakan verði 1. janúar 2024. Undirbúningur geti hafist nú þegar hjá Seðlabanka Íslands að því að þróa grunninnviði.