Strandveiðar þá og nú

Matvælaráðherra, Svandís Svavarsdóttir, ritar grein í Morgunblaðið þar sem hún talar um mikilvægi jafnræðis milli landshluta þegar kemur að strandveiðum og vísar í því sambandi í frumvarp sem hún lagði fram á Alþingi í vetur. Þar var lagt til að hverfa aftur til þess fyrirkomulags strandveiða sem var hér fyrir árið 2018. Það er að segja að aflaheimildum sem ráðstafað er til strandveiða verði skipt upp í fjögur landsvæði. Auk þess er lagt upp með að aflaheimildir hvers landssvæðis og tímabils geti verið innan sama svæðis flutt yfir á næsta tímabil innan fiskveiðiársins. Það þýðir að hvert svæði getur geymt þær aflaheimildir sem ekki tókst að ná á land í þeim mánuði sem liðinn er yfir á næsta mánuð. Þetta frumvarp náði ekki fram að ganga.

Áform matvælaráðherra eru þau að hverfa til fyrra horfs sem veldur í raun meiri misskiptingu milli landssvæða en núverandi kerfi hefur í för með sér. Hvorki var útfært í frumvarpinu hvernig aflaheimildum verði skipt milli landssvæða né hvaða aðferðum verður beitt við að reikna það út. Erfitt getur reynst að finna út hvaða magn á að fara inn á hvert svæði.

Áður en fallið var frá skiptingu yfir í einn pott gat mismunur á milli svæða verið allt frá sex dögum en á öðrum 20 dagar og nú hefst aftur kapphlaupið á miðin með ófyrirséðum afleiðingum.

Er breytinga þörf? – Líklega

Mikil vinna var lögð í þær breytingar sem gerðar voru á kerfinu árið 2018 þar sem landið varð eitt svæði. Helstu breytingar sem þá voru gerðar voru að veiðidagar urðu bundnir við 12 daga í hverjum mánuði á hvern bát þessa fjóra mánuði strandveiðitímabilsins og gilti það meðan hámarksafla væri náð. Einnig var ákvæði sem heimilaði strandveiðibátum að landa ufsa sem VS-afla og sá afli myndi þá ekki teljast til viðmiðunar inn í hámarksafla. Þær breytingar sem voru gerðar voru með stuðningi Landssambands smábátaeiganda en vissulega voru háværar raddir um að þetta yrði dauðadómur yfir kerfinu þar sem bátar myndu flykkjast á A-svæðið til þess að veiða þar sem það gæfi meira af sér og heimildir tímabilsins myndu nást strax á fyrstu tveimur mánuðunum.

Smábátasjómenn hafa eðli máls samkvæmt mikla skoðun á kerfinu, ekki bara tengt svæðum heldur einnig á flestum útfærslum þess. En svarið við þeirra athugasemdum ætti þó ekki að vera að kollvarpa núverandi kerfi og í raun að taka þá áhættu að markmið kerfisins í heild sé sett í hættu.

Útkoman alltaf háð óvissu

Nú hefur matvælaráðherra skipað samráðsnefnd um sjávarútvegsstefnu. Hún hefur ekki lokið vinnu sinni og því er úr takti að koma fram með þetta frumvarp á meðan sú vinna stendur yfir. Að kollvarpa því kerfi sem fyrir var án þess að kanna hvaða afleiðingar það hefði á landssvæðin tel ég vera fljótfærni og ekki til þess fallið að skapa sátt um strandveiðikerfið í heild. Ég tek undir með Svandísi þegar hún segir í grein sinni að strandveiðar séu mikilvægur þáttur í réttlátu stjórnkerfi fiskveiða. Þess þá heldur þarf að vanda betur þær breytingar sem gera þarf á kerfinu. Auk þess hvet ég matvælaráðherra til að horfa til þess sveigjanleika sem kerfið hefur til að auka við strandveiðipottinn í ár til þess einmitt að auka jafnræði milli landsvæða.