Boðar hækkun veiðigjalda

Svandís Svavarsdóttir matvælaráðherra hyggst leggja til við Alþingi að þau veiðigjöld sem lögð eru á sjávarútveginn verði hækkuð. Tilkynnti hún þetta í ræðu sinni þegar kynntar voru tillögur starfshópa stefnumótunarverkefnisins Auðlindarinnar okkar um breytingar á fiskveiðistjórnunarkerfinu en kynningin fór fram í gær á Hilton Reykjavík Nordica.

Benti Svandís meðal annars á vantraust almennings til sjávarútvegsins og að óskað væri eftir „sanngjarnari“ skiptingu tekna af nýtingu sjávarauðlindarinnar. Kvaðst hún vilja að „almenningur fengi sýnilegri hlutdeild í afkomu við nýtingu sjávarauðlindarinnar“. Útfærslan væri þó ekki frágengin.

Þá tilkynnti matvælaráðherra að stefnt yrði að því að gera tilraun með uppboð veiðiheimilda í samræmi við tillögur starfshópa verkefnisins þess efnis. Sagði Svandís mikilvægt að stíga þetta skref til að varpa betur ljósi á hvernig verð á aflaheimildum myndast í sjávarútvegi. Aflaheimildirnar, sem boðnar verða upp til leigu í tíu ár, verða teknar af þeirri hlutdeild ríkisins á hverju ári (5,3%) sem nú er skilgreind í lögum sem atvinnu- og byggðakvóti. Þá mun – verði af umræddri tilraun – fjármunum sem aflast með þessari leið verða veitt til byggðarlaga sem hafa til þessa fengið almennan byggðakvóta til ráðstöfunar.

Byggðakvótakerfinu breytt

Tillögurnar sem starfshóparnir leggja til í endanlegri skýrslu sinni sem kynnt var í gær eru 30 talsins og eru því helmingi færri en þær 60 sem kynntar voru sem bráðabirgðatillögur í vor en margar þeirra rúmast innan þeirra tillagna sem nú hafa verið kynntar.

Í samræmi við tillögurnar kvaðst Svandís ætla að leggja til að atvinnu- og byggðakvótakerfið verði stokkað upp og að almennur byggðakvóti, línuívilnun sem og skel- og rækjubætur verði lagðar af. „Aðstæður og áskoranir hafa breyst […] og þessi úrræði þjóna ekki lengur nógu vel þeim tilgangi sem þeim var ætlað. Þær heimildir sem nú er ráðstafað í þau kerfi verða leigðar út eða ráðstafað með öðrum hætti, mögulega til annarra úrræða í byggðakerfunum. Byggðakvóta Byggðastofnunar og strandveiðum verði haldið við en með breyttri framkvæmd, samanber strandveiðar þessa sumars sem er að líða.“

Þegar birt áform

Matvælaráðuneytið hefur þegar birt í samráðsgátt stjórnvalda áform um lagasetningu. Til stendur að leggja fyrir Alþingi frumvarp að nýjum heildarlögum um fiskveiðistjórnun landsins sem á að byggja á tillögunum 30. Ein af tillögum starfshópanna er að skýra og einfalda regluverk um fiskveiðistjórnun.

Ný heildarlög koma í stað níu eldri lagabálka. Lög um vísindalega verndun fiskimiða landgrunnsins, lög um sérstakt gjald vegna ólögmæts sjávarafla, lög um vinnslu afla um borð í skipum, lög um fiskveiðar utan lögsögu Íslands, lög um umgengni um nytjastofna sjávar, lög um veiðar í fiskveiðilandhelgi Íslands, lög um veiðar og vinnslu erlendra skipa í fiskveiðilandhelgi Íslands, lög um stjórn fiskveiða og lög um veiðigjald.

Lagt er til að til grundvallar fiskveiðistjórnunarkerfinu verði lögð áframhaldandi stýring sóknar með aflamarki eða því sem þekkt er sem kvóti. Hins vegar er lagt til að skilgreining á yfirráðum í reglum um hámarksaflahlutdeild útgerða verði þrengd til að samræmast viðmiðum samkeppnislaga og að skilgreining tengdra aðila verði útvíkkuð svo að annars konar eignatengsl en yfirráð falli líka undir skilgreininguna að ákveðnu leyti.

Auk þess er lagt til að komið verði á reglum um reglubundna og viðvarandi upplýsingagjöf til Fiskistofu um eigna- og stjórnunartengsl útgerða, auk opinberrar birtingar slíkra upplýsinga að hluta. „Ekki er ástæða til að ætla að reglur um upplýsingaskyldu íþyngi í raun fyrirtækjum sem falla undir hana, enda er um að ræða upplýsingar sem almennt liggja fyrir hjá fyrirtækjum eða auðvelt er að afla í öllu falli. Í ljósi markmiðsins um að undirbyggja traust til atvinnugreinarinnar má fremur ætla að ávinningurinn af auknu gagnsæi vegi töluvert þyngra en íþyngjandi áhrif upplýsingaskyldu ef einhver eru,“ segir í skýrslu starfshópanna.

Starfshóparnir opna hins vegar á að hámarkshlutdeild útgerðarfyrirtækja verði hærri en gildir um aðrar útgerðir séu þau skráð í kauphöllina og uppfylli þannig skilyrði um dreifðara eignarhald. „Áhrifin af slíkri breytingu þyrfti að meta vandlega áður en lengra væri haldið,“ segir í skýrslunni.

Miðlægt kerfi

Einnig er lagt til að „viðskipti með aflaheimildir verði háð skráningu í miðlægt kerfi og að grunnupplýsingar um einstök viðskipti verði birtar opinberlega með sambærilegum hætti og á við um viðskipti með verðbréf og hrávöru. Slík skráning hefur margvíslegan ávinning í för með sér m.a. í formi aukins gagnsæis og aðgengis opinberra aðila að viðkomandi upplýsingum. Meðal annars er mikilvægt að skráning upplýsinga nái til þess hvernig aflaheimildir eru metnar til verðs í einstökum viðskiptum, hvort sem aflaheimild skiptir um hendur með framsali, samruna eða yfirtöku lögaðila eða öðrum hætti. Með miðlægri og opinberri skráningu viðskipta með aflaheimildir má jafnframt tryggja yfirsýn yfir rekjanleika viðskiptanna og réttindaskráningu varðandi aflaheimildir og rétthafa á hverjum tíma.“