Samfélagsbanki – hvað?

Sá er þetta ritar hefur haft atvinnu af því að kenna vaxtareikning með þeim tilbrigðum að nemendur eiga að hafa fullt vald á núvirðisreikningi og hinum endanum á núvirðisreikningi, sem er útreikningur á ávöxtunarkröfu.

Þegar lántakar gera samanburð á lánskjörum þarf að finna ávöxtunarkröfu þeirra kosta sem eru í boði. Þegar ávöxtunarkrafa vegna mismunandi greiðsluskilmála er fundin er hægt að finna núvirði lánsins. Þá fyrst er hægt að gera samanburð á þeim lánakostum, sem í boði eru. Vissulega þarf lántaki að vera efnahagslega læs til að geta tekið lán. Ég vona að þau sem sátu mín námskeið séu efnahagslega læs.

Jón Grunnvíkingur

Sveitungi minn, Jón Ólafsson úr Grunnavík, sagðist hafa atvinnu af því að leiðrétta „errores“ sem aðrir byggju til. Sjálfur hef ég fyrir löngu gefist upp á að leiðrétta „errores“ í umræðu um lánskjör og þá kosti sem í boði eru á lánamörkuðum.

Eitt sinn var nýsnillingum safnað saman í nefnd um fasteignalán. Nefndin var kölluðuð „sérfræðinganefnd“. Markmið þessarar nefndar var að setja fram rök til að banna svokölluð „verðtryggð“ lán. Vandamálið er því miður að „óverðtryggð lán“ eru alls ekki til. Það eru til lán, þar sem vextir taka að einhverju leyti tillit til verðbólgu. Fullyrðingar um annað eru sambland af lýðskrumi og heimsku, en það er vond blanda, sér í lagi ef sérfræðingar eru skrifaðir fyrir.

Enn ný snilli

Nú hafa nýsnillingar fundið upp nýtt fyrirbrigði, sem er „samfélagsbanki“. Það er alls ekki ljóst hvað snillingarnir eiga við með „samfélagsbanka“. Þó virðist slíkur banki eiga að niðurgreiða lán til útvaldra, en hverra?

Sá er þetta ritar þekkir einn „samfélagsbanka“, sem rekinn hefur verið með miklu tapi á liðnum árum. Fyrirsjáanlegt tap (óhagnaður) „samfélagsbankans“ er um 300 milljarðar. Þessi samfélagsbanki hét Íbúðalánasjóður, en heitir nú ÍL-sjóður, og er skúffufyrirtæki í fjármálaráðuneytinu. Eigið fé Landsbankans dygði vart til að standa undir þessu tapi.

ÍL-sjóður stundar ekki útlán, „samfélagsbankinn“ innheimtir aðeins gömul útlán og greiðir niður tekin lán, þar á meðal lán, sem glæpbrjálaðir menn í bönkum og sparisjóðum veittu.

Fjármálaráðherra hefur leitast við að velta „óhagnaði“ þessa fjármálafyrirtækis yfir á lánveitendur fyrirtækisins, en ef það tekst ekki, þá mun samfélagið sitja uppi með „óhagnaðinn“. Það er renta samfélagsins af bankanum.

Svona hefur nú farið um sjóferð þessa samfélagsbanka, sem kallast nú ÍL-sjóður.

Sennilega er átt við að „samfélagsbanki“ eigi að vera „óhagnaðardrifinn“. Samkvæmt orðanna hljóðan þýðir „óhagnaður“ tap, og það hefur gengið eftir.

Þegar býsnast er yfir óskaplegum „gróða“ fjármálastofnana er sá hagnaður lítið annað en ávöxtun eigin fjár þessara fjármálafyrirtækja. Eigandi hlutafjár í Landsbankanum þarf að fá ávöxtun á það lán, sem hluthafinn veitir bankanum í formi hlutafjár. Eigandinn er jafnframt reiðubúinn til að tapa einhverju af þessu láni, sem kallast eigið fé. Það er eðli hlutafjár.

Því miður er það svo, að rekstrarkostnaður fjármálafyrirtækja er að mestu leyti á framfæri annarra lánveitenda fjármálafyrirtækja, en þeir heita innistæðueigendur.

Fréttamönnum í morgunþáttum útvarpsstöðva er þetta engan veginn ljóst.

Tegundir samfélagsfyrirtækja

Það er alls ekki svo að samfélagsfyrirtæki hafi alltaf verið til ógagns. Til samfélagsfyrirtækja má telja:

• Kaupfélög

• Sparisjóði

• Brunabótafélag Íslands

• Bæjarútgerð Reykjavíkur

Þessi fyrirtæki eru að mestu horfin af yfirborði jarðar. Gagn nokkurra þessara fyrirtækja var eitthvert um hluta starfstíma þeirra.

Í starfsemi kaupfélaga var ákveðin þversögn, þannig að starfsemi þeirra gekk ekki upp. Kaupfélög áttu að greiða framleiðendum hæsta verð, en áttu jafnframt að þjóna öðrum félagsmönnum með því að selja á sem lægstu verði. Afurðasölufélög og neytendafélög gengu ekki upp.

Það voru einungis örfáir sparisjóðir, sem voru einhvers megnugir í lánastarfsemi. Það var glæpbrjálað fólk, sem komst til valda í stórum sparisjóðum, og með þeim nýsnillingar. Þá hættu sparisjóðirnir að vera „samfélagsbankar“ með hóflega arðsemi eiginfjár, og urðu nánast glæpafyrirtæki, sem fóru í greiðsluþrot.

Samfélagið þurfti að bera tjón af Sparisjóðnum í Keflavík. Samfélagið greiddi 25 milljarða til að hægt væri að standa við skuldbindingar vegna innlána í þeim samfélagsbanka.

Brunabótafélag Íslands gt. átti gagnmerka sögu. Skammstöfunin gt. þýðir gagnkvæmt tryggingafélag. Með því var átt við að tryggingatakar voru ábyrgðaraðilar félagsins. Á þá ábyrgð reyndi aldrei þar sem Brunabótafélagið endurtryggði sig fyrir stórum tjónum, enda er ábyrgð tryggingataka óbærileg.

Bæjarútgerð Reykjavíkur varð sjálfbær þegar hætt var með „samfélagsútgerð“.

Misvitrir fasteignasalar

Til viðbótar við snillinga morgunútvarpsins koma misvitrir fasteignasalar. Það sætir undrum hvernig sumir þeirra hafa náð prófum hjá Prófnefnd fasteignasala. Víst er að þeir verstu í stétt fasteignasala geta alls ekki veitt ráðgjöf um lánamál, enda hafa þeir alls ekki réttindi til slíks.

Yfirlýsingar nokkurra fasteignasala um að það eigi að afnema „verðtryggingu“ er í raun beiðni um að lánastarfsemi falli niður. Enginn ódrukkinn einstaklingur lánar fé til 25 ára án þess að fá jafnvirði til baka.

Ekki er víst að fasteignasalar og fréttamenn skilji það. Enda góðmenni að áliti þeirra sjálfra.

Og hvað er samfélagsbanki þá?

Það hefur enginn vís maður útskýrt fyrir mér óskhyggjuna um sjálfbæran samfélagsbanka. Góðverk á annarra kostnað enda ávallt með skelfingu.

Sennilega hefur sagnfræðingurinn Cyril Northcote Parkinson útskýrt sjálfbærni betur en nýsnillingar.

Sagnfræðingurinn sagði á fundi í Reykjavík: Fyrirtæki, sem stofnað er til að skapa atvinnu, verður gjaldþrota. Fyrirtæki, sem stofnað er til að hagnast, mun að auki, ef það hagnast, veita atvinnu til langs tíma og verða sjálfbært.

Hvað sagði Todda trunta?

„Komið nú konur og menn inní víngarð hans áðuren það er um seinan, komið vegviltu sálir að yfirbótabekknum hér uppivið pallinn og beygið hné yðar fyrir Drotni, áðuren það er um seinan. Því það er of seint að iðrast eftir dauðann þegar eldur helvítis er tekinn að loga í yðar viðbjóðslegu sálarkaunum. Amen. Halelúja.“