Hvers virði er líf erlends ríkisborgara á Íslandi?

Þetta er spurning sem við sem samfélag þurfum að svara í kjölfar þeirrar vægðar sem Héraðsdómur Reykjaness sýndi fjórum ungmennum sem bundu enda á líf ungs Pólverja og tóku morðið upp á myndband. Eftir sitja móðir sem syrgir son sinn, barnsmóðir sem syrgir föður dóttur sinnar og syrgjandi dóttir sem elst nú upp án föður.

Þessi ungi pólski maður virðist miðað við lýsingu dómsins ekkert hafa unnið sér til sakar annað en að vera á röngum stað á röngum tíma. Lýsir dómurinn atburðarásinni sem endaði með andláti hans þannig að þar hafi farið fram leikur þriggja katta að mús, og vísar dómurinn þar til þess að þrjú hinna dæmdu ungmenna eltu ákærða uppi, króuðu hann af, spörkuðu í maga hans og höfuð og loks drápu hann þegar eitt hinna dæmdu ungmenna stakk hinn unga Pólverja sex sinnum með hníf. Lýsir dómurinn einnig niðurlægjandi framkomu ungmennanna í garð hins unga Pólverja, hvernig þau eltu hann og hæddust að honum áður en þau gengu í skrokk á honum og loks drápu hann, tóku morðið upp á myndband og létu vin sinn vita með smáskilaboðum hvað gerst hafði og svöruðu þegar spurt var til baka „er gaurinn dauður“, „hahha nahh“. Í dóminum er einnig rakið hvernig hin ákærðu sýndu enga iðrun, engu þeirra virtist brugðið þegar árásin átti sér stað, ekkert þeirra spurðist fyrir um líðan hins unga Pólverja eftir að lögreglan mætti á staðinn, og þau ýmist reyndu að ljúga til um að þau hefðu ekkert séð né gert ellegar að grimmilegt ofbeldi þeirra mætti túlka sem sjálfsvörn.

Í raun gefur lestur dómsins framan af til kynna að hin ákærðu eigi sér engar málsbætur og megi búast við að afplána langar fangelsisrefsingar. En þegar komið er að kafla dómsins um ákvörðun refsingar breytist hins vegar tónninn. Allt í einu lítur dómurinn þannig á að aðalárásarmaðurinn, sá sem að lokum réð unga Pólverjanum bana með því að stinga hann í hjartað, hafi ekki haft einbeittan ásetning til að myrða hinn unga Pólverja, þrátt fyrir að dómurinn hafi áður lýst atburðarásinni sem leik þriggja katta að mús, þrátt fyrir að dómurinn hafi lýst því hvernig árásarmennirnir þrír spörkuðu og stöppuðu ítrekað á höfði hins liggjandi Pólverja, hvernig aðalárásarmaðurinn hafði í vitna viðurvist hótað að stinga hinn unga Pólverja með hníf í hálsinn stuttu áður en hann á endanum stakk hann í hjartað. Ef atburðarás þessi lýsir ekki einbeittum ásetningi til morðs, þá er erfitt að ímynda sér hvað eiginlega þarf til að lýsa slíkum ásetningi. Þá er ungur aldur aðalárásarmannsins talinn slíkur að milda þurfi refsingu hans. Var aðalárásarmaðurinn því dæmdur til tíu ára fangelsisvistar, að frádreginni varðhaldsvist. Ef hann sýnir af sér góða hegðun í fangelsinu má reikna með því að hann fái reynslulausn eftir að hafa afplánað 2/3 hluta refsingarinnar að frádreginni varðhaldsvist, eru því allar líkur á að hann verði kominn aftur á götuna eftir rúm fimm ár.

Þá lítur dómurinn svo á að tveir hinna þriggja árásarmanna sem beittu manninn alvarlegu og ítrekuðu ofbeldi hafi ekki haft ásetning til að drepa hann, þó svo að dómurinn hafi áður lýst árás þeirra sem leik þriggja katta að mús, þó svo að dómurinn hafi áður tekið fram að þeir hafi vitað að þriðji árásarmaðurinn var vopnaður hníf og heyrt skýra hótun hans um að stinga hinn unga Pólverja í hálsinn, þó svo að dómurinn hafi lýst því hvernig þeir spörkuðu og stöppuðu á höfði liggjandi Pólverjans. Voru þeir því dæmdir fyrir alvarlega líkamsárás en ekki morð og þeim gerð tveggja ára fangelsisrefsing, en frá þeirri refsingu dregst varðhaldsvist þeirra. Ef þeir sýna af sér góða hegðun í fangelsinu munu þeir að öllum líkindum fá reynslulausn eftir að hafa afplánað 2/3 hluta refsingarinnar að frádreginni varðhaldsvist. Í heildina er því fyrirsjáanlegt að þeir verði komnir aftur á götuna eftir einungis rétt rúmlega hálft ár í fangelsi.

Stúlkan sem fylgdist með árásinni og morðinu frá A-Ö og tók upp á myndband mun hins vegar aldrei dvelja í fangaklefa, þ.e. haldi hún eins árs skilorð án þess að brjóta af sér aftur, þrátt fyrir að dómurinn hafi lýst aðkomu hennar að málinu sem svívirðilegri enda hafi hún ekkert gert til að reyna að koma unga Pólverjanum til aðstoðar. Til samanburðar má geta þess að algeng refsing fyrir ölvunarakstur er 30 daga óskilorðsbundið fangelsi.

Hvernig má það vera að hópur ungmenna sem ræðst að tilefnislausu á ungan föður, mann í blóma lífsins, svívirða hann með fúkyrðum, hóta að stinga hann í hálsinn, sparka og stappa á höfði hans, og stinga hann sex sinnum með hníf, taka ódæðisverk sitt upp á myndband og sýna af sér enga iðrun né samúð þurfi ekki að afplána lengri refsingu en raun ber vitni? Er þetta sérstaklega athyglisvert þar sem refsingar í nýlegum morðmálum hafa verið umtalsvert þyngri. Hafa ber í huga að þó svo að ungmennin fjögur hafi verið ung að aldri, þá voru ódæðisverk þeirra engin bernskubrek heldur þvert á móti miskunnar- og glórulaust ofbeldi og þau virtust einskis iðrast.

Getur verið að líf útlendings á Íslandi sé hreinlega ekki meira virði en þetta? Það er a.m.k. sú hræðilega spurning sem óttaslegnir Pólverjar á Íslandi spyrja sig í dag. Vafalaust er það líka spurning sem við Íslendingar sem samfélag þurfum bæði að spyrja og svara.