Spann upp skelfilegar sögur

Hrollvekjan The Piper verður frumsýnd á næstunni og þótt myndin sé bandarísk er Íslendingur sem á allan heiðurinn af henni. Leikstjórinn Erlingur Óttar Thoroddsen skrifaði handritið og leikstýrði en hann er einnig handritshöfundur og leikstjóri Kulda sem gekk mjög vel nú í haust. Erlingur er klárlega að láta til sín taka í kvikmyndaheiminum, en áhuginn hefur blundað í honum allt frá barnæsku.

Hryllingssögur í frímínútum

Erlingur er alinn upp á Álftanesi sem í þá daga var eins konar sveit í borg.

„Álftanes er lítið í dag en var miklu minna þá. Ég man eftir að þegar ég flutti þangað um sex ára voru engir ljósastaurar á Álftanesveginum og fólk mótmælti komu þeirra; þeir myndu eyðileggja náttúruna,“ segir Erlingur.

„Við krakkarnir í árganginum mínum voru samheldinn hópur og vorum mikið að leika okkur úti á kvöldin, úti á túninu eða í feluleikjum í bakgarðinum hjá fólki,“ segir Erlingur og nefnir að alveg frá blautu barnsbeini hafi hann sogast að hrollvekjum en sá áhugi sé ekki frá foreldrum kominn.

„Pabbi minn, Björn Thoroddsen, er gítarleikari og mamma, Elín Margrét Erlingsdóttir, vinnur í banka. Það var mikill bíóáhugi á heimilinu. Við vorum alltaf að taka myndir á leigu og horfðum á þær saman,“ segir Erlingur og segist hafa verið hrifnari af því að horfa á kvikmyndir en að fara út í fótbolta.

„Ég veit ekki hvernig það gerðist, en alveg frá því ég var sex, sjö ára hef ég verið fyrir hrollvekjurnar. Ég var oft í frímínútum að segja hinum krökkunum mjög skelfilegar sögur sem ég spann upp á staðnum,“ segir hann og segist gjarnan hafa sagt krökkunum frá söguþræði hryllingsmynda sem hann sá á myndbandsleigunum; án þess þó að hafa séð þær sjálfur, enda var hann alltof ungur.

„Ég sá ljósmyndirnar á spólunum, að framan og aftan, og bjó mér til í huganum söguþráðinn,“ segir hann og brosir.

„Ég var alltaf að skrifa sögur sem ég skrifaði í stílabækur og oft voru þær framhald af kvikmyndum eða sjónvarpsseríum sem ég hafði séð,“ segir Erlingur og segist gjarnan hafa lesið tímarit sem kom út á þeim tíma og hét Bíómyndir mánaðarins.

„Amma á mynd af mér níu ára haldandi á tímaritinu og fyrir ofan myndina stendur: Haustið ’93. Erlingur Óttar hefur mikinn áhuga á kvikmyndum. E.t.v. verðandi leikstjóri. Þannig að ég hafði þá strax einhverjar hugmyndir um starfið. Ég var kominn þangað mjög snemma.“

Tómatsósa og hafragrautur

Faðir Erlings keypti á heimilið VHS-upptökuvél einmitt þegar Erlingur var um tíu ára gamall og hann hóf þar með fyrstu tilraunir sínar í kvikmyndagerð.

„Ég fór þá að gera stuttmyndir með vinum mínum á Álftanesi og það voru alltaf einhverjar hryllingsmyndir. Það var notað mikið af tómatsósu og grímum,“ segir hann.

„Tómatsósan hvarf gjarnan úr ísskápnum heima,“ segir hann og hlær.

Í Garðaskóla hélt sköpunin áfram af fullum krafti en Erlingur og besti vinur hans Baldvin Kári Sveinbjörnsson voru iðnir að búa til kvikmyndir fyrir skólafélagana.

„Við unnum að stuttmyndum saman og fengum afnot af klippigræjum. Við gerðum eina stóra og metnaðarfulla stuttmynd þegar ég var fimmtán ára, RIP/OFF, en það fór vika í tökur, við leigðum myndavél og handrit var skrifað. Við sýndum hana í Garðaskóla og auglýstum hana með stiklu í hádeginu og vorum svo með sýningu um kvöldið og það var mikill spenningur. Við rukkuðum tvöhundruðkall inn og græddum fjörutíuþúsundkall, en við fylltum húsið; tvö hundruð manns mættu. Þarna sá ég að það var hægt að fá borgað fyrir að búa til myndir, en ekki síður var gaman að fá svona stóran áhorfendahóp,“ segir hann og segir að í myndinni hafi hann verið að gera grín að unglingahryllingsmyndum.

„Á þessum tíma voru Scream-myndirnar að koma út, sem voru í uppáhaldi hjá mér. Þetta var Álftanesútgáfa af Scream,“ segir hann og brosir.

„Fókusinn var meira á grínið en myndin var svolítið gróf. Í einu atriðinu var morðinginn með sleggju og lemur manneskju í hausinn, en við vorum búin að búa til haus úr pappamassa sem fylltur var af hafragraut sem slettist þá út um allt,“ segir Erlingur og hlær.

Óx ekki upp úr þessu

Erlingur segist snemma hafa átt sér átrúnaðargoð úr heimi leikstjóra.

„Á þessum árum var James Cameron uppáhaldsleikstjórinn minn en Aliens, mynd númer tvö, var þá uppáhaldsmyndin mín. En Scream var myndin sem umturnaði öllu hjá mér því í henni er vísað í eldri myndir. Þetta er á svipuðum tíma og internetið er að koma og ég lá á netinu og gróf upp allar myndir sem hún vísaði í og fór svo út á vídeóleigu og leigði þær. Ég vildi vita allt og var mikið að grúska,“ segir Erlingur og segir næsta æðið hafa verið ítalskar hryllingsmyndir.

„Svo kom Blair Witch Project sem hafði líka mikil áhrif á mig. Ég man einmitt eftir að hafa verið að bera út Moggann morguninn eftir að hafa séð hana í bíó. Það var um vetur og kolniðamyrkur og ég var svo hræddur,“ segir hann og brosir.

„Það var einmitt ein af þessum myndum sem sýndu mér að ég gæti gert svona mynd,“ segir hann, en sú mynd var gerð af fimm manns fyrir lítinn pening.

„Mamma var alltaf svolítið fyrir hryllingsmyndir og bræður hennar líka; og vísindaskáldskaparmyndir. Ég man eftir að þegar ég var í pössun hjá þessum eldri frændum mínum horfðum við á bannaðar myndir, eins og Alien,“ segir hann kíminn.

„Ég óx svo aldrei upp úr þessu.“

Kyngervisusli í slægingarmyndum

Eftir gagnfræðaskóla lá leiðin í Menntaskólann við Hamrahlíð og þaðan í bókmenntafræði í Háskóla Íslands. Alltaf gerði Erlingur stuttmyndir sem urðu sífellt metnaðarfyllri.

„Ég ákvað að fara í bókmenntafræðina af því að ég þekkti engan í bransanum og sá enga leið þar inn. Ég var að reyna að vera praktískari, þó bókmenntafræðin sé kannski ekki praktísk. En ég var þar enn í sögunum,“ segir hann og segist hafa skrifað BA-ritgerð sína um hryllingsmyndir.

„Þó ég hafi skipt um gír þá var ég samt kominn aftur í hryllingsmyndirnar,“ segir hann.

„Ritgerðin var um kyngervisusla í slægingarmyndum og hét Duldar hneigðir. Hún fjallar um minnið í hryllingsmyndum en það er oft síðasta stelpan sem lifir af sem nær að drepa morðingjann. Það hafa verið skrifaðar margar ritgerðir um hvernig kynhlutverk eru á einhvern hátt umturnuð í þessum myndum en ég tók þetta skrefinu lengra og skoðaði myndir þar sem er órætt kyngervi,“ segir hann.

„Á sama tíma vann ég mikið með ungliðahreyfingunni hjá Samtökunum '78 þannig að þetta talaði til mín.“

Veistu hvaðan þessi áhugi á hryllingi kemur?

„Nei, ég veit það ekki og hef aldrei farið til sálfræðings,“ segir hann og brosir.

Vann leikstjórnarverðlaun í LA

Eftir bókmenntafræðina sá Erlingur að hann yrði að reyna fyrir sér í kvikmyndagerð og fór í meistaranám í Columbia-háskóla í New York.

„Ég lagði áherslu á leikstjórn en á fyrsta árinu voru allir í öllu,“ segir Erlingur og segist hafa lært inn á allt sem viðkemur kvikmyndagerð.

Eftir útskrift 2013 ákvað Erlingur að vera eftir úti og fékk listamannaáritun.

„Ég gerði tvær stuttmyndir sem lokaverkefni; Child Eater og The Banishing, en sú síðarnefnda fór á kvikmyndahátíðina Screamfest í Los Angeles þar sem ég vann verðlaun sem besti leikstjóri í stuttmyndaflokknum,“ segir hann og segist hafa fyllst trú á því að hann væri á réttri hillu. Síðar endurgerði Erlingur Child Eater, þá í fullri lengd.

„Ég var svo í Bandaríkjunum meira og minna þar til covid skall á; mest í New York og síðar í Los Angeles,“ segir hann.

„Ég kom heim eitt sinn í hálft ár og gerði þá íslensku myndina Rökkur sem var þá fyrsta íslenska myndin sem ég gerði. Það voru fáir sem sáu hana hér en sú mynd vakti mestu athyglina á mér í Ameríku,“ segir hann og segir að sú mynd hafi verið afar ódýr í gerð.

„Hún fór á fjörutíu hátíðir um allan heim og þá fékk ég umboðsmenn í Bandaríkjunum,“ segir Erlingur og segir þessa mynd hafi komið honum á kortið þar ytra sem leikstjóra. Eftir það fór síminn að hringja og hann fékk ýmis verkefni upp í hendurnar.

„Það var mikið ströggl á árunum 2017-2018 og ég var mjög blankur og það í New York. Ég var þá í öllu; að klippa fyrir annað fólk og kom heim á sumrin að vinna á settum,“ segir hann og segist hafa öðlast reynslu og virðingu fyrir allri vinnu fólks í kvikmyndateyminu.

En hefurðu einhvern tímann leikið?

„Þegar ég var krakki og svo í Columbiu, en það er ekki mín sterkasta hlið. Mér líður mjög illa fyrir framan myndavél!“

Flutti heim í covid

Erlingur bjó svo í Los Angeles í tvö ár frá 2018 og var farinn að geta lifað á listinni. Hann skrifaði meðal annars handrit að einum þætti í hryllingsþáttaseríunni Into the Dark.

„Minn þáttur heitir Midnight Kiss en hver þáttur var eins og kvikmynd í fullri lengd. Hann kom út um áramótin 2019-2020 og var sýndur á Hulu og fékk mikla athygli, en hann fjallaði um vinahóp samkynhneigðra sem hittust um áramót og spilaði því inn á þetta „queer horror“ dæmi,“ segir Erlingur en hann segir að ákveðinn hópur hinsegin fólks hafi mikinn áhuga á hryllingsmyndum.

„Svo kom covid og ég flutti heim. Ég hélt að þetta yrði bara í þrjá mánuði en svo hélt þetta áfram og á einhverjum tímapunkti fann ég að mér leið eiginlega betur hér heima,“ segir hann og segir mjög marga sem hann þekkti í Los Angeles hafi flutt í burtu í covid og ekki allir snúið aftur eftir að faraldrinum lauk.

„Ég ákvað því að hafa hér bækistöðvar og það hefur hentað vel. Ég hef í raun ekkert þurft að vera í Ameríku, en það hefur aldrei verið meira að gera hjá mér en einmitt í covid, en ég var byrjaður að skrifa The Piper nokkru fyrr,“ segir hann og nefnir að um sumarið 2020 var samið við fyrirtæki erlendis að kaupa handritið.

„Á sama tíma var ég að vinna í amerískri endurgerð á Rökkri sem er enn í vinnslu,“ segir hann og segist þá hafa unnið handritið ásamt framleiðanda myndarinnar; óskarverðlaunahafanum Dustin Lance Black.

„Það er ekki enn búið að taka hana upp, en ég varð svo mjög upptekinn í The Piper og svo í Kulda beint á eftir,“ segir Erlingur.

„Rökkur heitir Rift á ensku og á að gerast á Íslandi, en hún er talsvert breytt frá íslensku útgáfunni, enda vildi ég ekki gera sömu mynd aftur.“

Börnin hurfu sporlaust

Tími er kominn til að tala um nýjastu mynd Erlings, The Piper, sem kemur í kvikmyndahús hér á landi í næstu viku, 19. janúar.

„Hugmyndin kviknaði 2017, en mig hafði alltaf langað til að skrifa mynd sem gerist í sinfóníuhljómsveitarumhverfinu, en eitt sinn vann ég sem sviðsmaður í hálft ár hjá Sinfóníunni. Ég hef líka alltaf haft áhuga á klassískri tónlist og vildi gera eitthvað „spooky“ sem gerist í sinfóníuhljómsveit. Rökkur var svo sýnd í München 2017 og ég man ekki af hverju en ég fór þá að lesa aftur söguna um Rottufangarann í Hamel sem er klassískt þýskt ævintýri. Ég sá að það var eitthvað mjög hryllilegt við þetta ævintýri og fór að kanna það nánar og sá þá að það var byggt á atburðum sem áttu sér stað í raun og veru einhvern tímann um tólf hundruð og fjörutíu, en þá hurfu öll börnin úr bænum sporlaust. Enginn veit af hverju, en ævintýrið var búið til í kringum þennan atburð,“ segir Erlingur og segist strax hafa hugsað að þarna gæti leynst fín hryllingsmynd.

„Þá fór ég að hugsa að ef laglína flautuleikara gæti leitt börn í burtu, hvað gæti þá heil sinfóníuhljómsveit gert? Það var kveikjan að myndinni.“

Og hverfa einhver börn í myndinni?

„Ég get ekkert sagt um það,“ segir hann kíminn.

Mikil áskorun í Búlgaríu

Handritið var klárt árið 2020 og þá tók teymið hans Erlings við og fann framleiðanda. Fleiri en einn höfðu áhuga og gat því Erlingur valið úr.

„Ég valdi það fólk sem mér fannst líklegast til að gera myndina og þau stóðu við það. Því að þótt handrit sé keypt, er það ekki staðfesting á að myndin verði gerð,“ segir hann.

„Myndin er amerísk, tekin upp í Sófíu í Búlgaríu í miðjum covid-faraldri,“ segir hann og segir að mikið hafi verið hugað að sóttvarnareglum og því hafi hann dvalið öll kvöld inni á hótelherbergi svo hann myndi ekki smitast, enda hefði þá þurft að fresta rándýrum tökudögum.

„Það mátti ekkert klikka. Myndin var tekin upp á skömmum tíma, 26 dögum. Það er stutt fyrir svona mynd, enda eru flóknar senur með börnum, mikið af gervi og tæknibrellum og auk þess er þar heil sinfóníuhljómsveit og fimm hundruð manns í salnum. Það þurfti að taka covid-próf af öllum þannig að þetta var mikil áskorun og þegar ég lít til baka skil ég ekki hvernig þetta gekk upp. En það var mikill undirbúningur í marga mánuði fyrir tökur,“ segir hann og nefnir að þótt myndin sé tekin upp í Búlgaríu gerist hún í Bandaríkjunum.

Hljómaði eins og ævintýri

Kvikmyndin verður svo sýnd í Bandaríkjunum í mars og í kjölfarið fer hún til fleiri landa. Leikarar myndarinnar eru flestir breskir og írskir, enda var erfitt að fá bandaríska leikara í miðjum faraldri sem myndu ef til vill verða innlyksa í Evrópu. Charlotte Hope og Julian Sands leika aðalhlutverkin en þau leika flautuleikara og hljómsveitarstjóra í þessu hryllingsævintýri.

„Það var æðislegt að vinna með þeim enda eru þau bæði reynd. Julian er með fjörutíu ára reynslu á bakinu og hafði leikið með öllum mínum uppáhaldsleikstjórum. Þegar við sátum að borða saman eftir tökur var eins og skrúfað væri frá krana og hann sagði allar sögurnar frá fyrri myndum. Hann var mjög skemmtilegur og fyndinn og kúltíveraður; sannkallaður heimsborgari. Við náðum rosalega vel saman. Hann gerði ekki þessa mynd af því að hann fékk svo vel greitt fyrir það, heldur leist honum vel á handritið og hafði trú á mér. Honum fannst áhugavert að gera hrollvekju í þessum klassíska tónlistarheimi; það kveikti eitthvað í honum,“ segir Erlingur og segist hafa haft augastað á honum í aðalhlutverkið fyrir löngu.

„Ég hef verið aðdáandi hans alveg frá því hann lék í Arachnophobia þegar ég var krakki. Hann var alltaf ofarlega á blaði hjá mér, en hann var það stórt nafn og fjárhagsáætlunin ekki mikil, þannig að við prófuðum fyrst aðra. En svo ákváðum við að athuga hvort hann hefði áhuga,“ segir hann og segir Sands hafa samþykkt strax.

„Hann sagðist vera á þeim stað í lífinu þar sem hann gerði bara það sem hann langaði að gera; hann þráði ævintýri og það hljómaði eins og ævintýri að koma til Búlgaríu og gera þessa mynd með mér.“

Lést í fjallgönguslysi

Sá sorglegi atburður gerðist fyrir nákvæmlega ári að Julian Sands lést í fjallgönguslysi í nágrenni Los Angeles.

„Þetta var mjög sorglegt og sjokkerandi. Hann var mjög vanur fjallgöngumaður og ég man að það fyrsta sem hann gerði þegar hann kom úr flugvélinni í Búlgaríu var að ganga upp á tindinn sem var fyrir ofan stúdíóið. Hann var mikill ævintýramaður og hafði gengið á marga tinda. Hann sagði mér frá mörgum hættulegum ferðum þar sem hann var næstum búinn að týna lífinu og ég held að hann hafi alveg gert sér grein fyrir hættunni,“ segir Erlingur.

„Það veit enginn hvað gerðist því hann fannst ekki fyrr en löngu síðar,“ segir hann.

„Það var mjög skrítið að frétta þetta og fyrstu dagana hélt maður í vonina að hann væri einhvers staðar á lífi,“ segir hann og segist hafa fyllst vonleysi eftir því sem leið á.

„Ég var nýbúinn að tala við hann og eftir nýárskveðjur ræddum við um myndina sem átti að koma út síðar á árinu og næstu hittinga,“ segir hann og segir sérstakt nú þegar myndin er komin út að aðalleikarinn sé látinn.

„Ég sagði einmitt á hátíðarsýningunni að ég vissi að hann væri þar með okkur, því það var alveg hundrað prósent að hann hefði komið til Íslands á frumsýninguna.“