Þjóðarsátt

Eldra fólk á Íslandi, þessi fimmtíu þúsund manns sem eru komin yfir 67 ára aldur, er ekki einsleitur hópur þó að í umtalinu virðist það vera svo.

Þessi hópur á það sameiginlegt að vera fæddur fyrir 1957, að öðru leyti er hann þverskurður af þjóðfélaginu.

Efnahagsleg staða og tekjur eru á breiðu bili, frá því að eiga miklar eignir og innkomu tekna til þess að eiga litlar eða engar eignir og hafa aðeins sér til framfærslu eftirlaun frá TR, sem eru nú rúmlega þrjú hundruð og þrjátíu þúsund krónur á mánuði.

Verðbólga og háir vextir hafa leikið þennan hóp grátt eins og aðra þjóðfélagsþegna. Alltaf bitnar ástandið harkalegast á þeim sem minnst hafa milli handanna.

LEB hefur á undanförnum árum vakið athygli á miklum skerðingum á greiðslum frá TR vegna lífeyrisgreiðslna og krafist þess að þær verði endurskoðaðar. Frítekjumark vegna greiðslna úr lífeyrissjóði er nú 25 þúsund krónur og hefur verið óbreytt frá 2017. Krafa LEB er að það verði 100 þúsund krónur og fundnar verði leiðir til að bæta kjör þess eldra fólks sem býr við fátækt.

Á fjölmennri ráðstefnu LEB í október 2023 var eftirfarandi samþykkt:

Sértækar aðgerðir fyrir þau verst settu:

Sérstakt skattþrep / Hækkun persónuafsláttar – taki fyrst og fremst til lífeyristaka.

Minni eða engar skerðingar hjá þeim sem eru undir viðurkenndu framfærsluviðmiði.

Þau lægstu fái sérstakar greiðslur sem fjari út í hlutfalli við tekjur.

Almennar aðgerðir sem koma þeim best sem eru með lágar og miðlungstekjur:

Hækkun frítekjumarks í 100.000 kr. Frítekjumarkið er 25.000 kr. og hefur ekki hækkað síðan í ársbyrjun 2017. Kæmi þeim best sem eru með lægstan lífeyri.

Ellilífeyrir verði aldrei lægri en lægsti kauptaxti. Hann er núna 315 þúsund, tæplega 90 þúsund undir lágmarkstaxta.

Árlegar hækkanir lífeyris og frítekjumarka fylgi launavísitölu.

Nú þegar mikið er rætt um þjóðarsátt þarf að líta til allra þjóðfélagshópa.

Allir vilja stefna að bættum lífskjörum og ná niður verðbólgu og vöxtum. Þar þurfa líka allir að koma að borði, bæði þeir sem eru á vinnumarkaði og þeir sem fá sín laun í lífeyri.

Samtök eldra fólks hafa nú leitað til þeirra sem sitja við samningaborðið og óskað eftir liðsstyrk til kjarabóta fyrir eldri félaga sína, sem margir búa við bág kjör. Flestir eftirlaunaþegar eru fyrrverandi félagsmenn launþegasamtakanna.

Þessi hópur hefur ekki samningsrétt um sín mál en hann er stór og fer stækkandi og vill að á hann sé hlustað.

Hækkið frítekjumarkið, minnkið skerðingar til þeirra sem eru undir viðurkenndu framfærsluviðmiði og hækkið ellilífeyri svo að hann verði ekki lægri en lægsti kauptaxti á vinnumarkaði.

Þá verður fyrst hægt að tala um þjóðarsátt.