OECD – Dauðsföllum fjölgaði um 11,5% 2022

Greint er frá skýrslu Efnahags- og framfarastofnunarinnar (OECD)[i] á heimasíðu embættis landlæknis 30.1. 2024[ii]. Í skýrslunni er þróun dánartíðni þjóða greind að teknu tilliti til lýðfræðilegra þátta. Við útreikning á aldursstaðlaðri dánartíðni er tekið tillit til áhrifa mismunandi mannfjöldaþróunar milli landa á árunum 2015 til 2022 auk áhrifa mismunandi aldurssamsetningar þjóðanna.

Hér verður greint frá tveimur staðreyndum skýrslunnar sem fram koma í samanburði sem nær til 41 lands, þ.e. 38 aðildarlanda OECD ásamt 3 löndum í aðildarferli að stofnuninni, Búlgaríu, Króatíu og Rúmeníu.

1. Meðal landanna í könnuninni fjölgaði aldursstöðluðum dauðsföllum hlutfallslega mest á árunum 2020 til 2022 í elsta aldurshópnum, það er í hópi 65 ára og eldri (sjá súlurit á bls. 21). Skýrslan greinir að sú varð ekki raunin á Íslandi. Fjölgunin var mest í yngsta hópnum, það er meðal þeirra sem voru 44 ára og yngri. Fjölgun dauðsfalla í þeim hópi hér á landi reyndist tæplega 10%. Þessi útkoma setur Ísland í annað sæti Evrópuþjóða með aldursstaðlaða fjölgun dauðsfalla einstaklinga 44 ára og yngri á árunum 2020 til 2022. Einungis Pólland reyndist með hærra dánarhlutfall í yngsta aldurshópnum.

2. Hlutfall umframdauðsfalla náði hámarki í flestum aðildarlöndunum á árinu 2021 og lækkaði á milli áranna 2021 og 2022. Það gerðist ekki á Íslandi, þar sem aldursstöðluð dánartíðni hækkaði um 11,5% á árinu 2022 frá fyrra ári. Einungis í Suður-Kóreu hækkaði dánartíðnin á milli áranna 2021 og 2022 um hærra hlutfall en á Íslandi, eða 13%. Svíþjóð og Danmörk reyndust með 2% hækkun.

Þegar ofangreindar staðreyndir eru hafðar í huga er ljóst að skýrslan bendir ekki til árangursríkra sóttvarnaaðgerða á tímum heimsfaraldursins. Að Ísland hafi annað hæsta hlutfall dauðsfalla Í Evrópu í könnun OECD í aldurshópnum 44 ára og yngri á árunum 2020 til 2022 að teknu tilliti til lýðfræðilegra þátta og að Ísland leiði löndin í könnun OECD með 11,5% aukningu á dánartíðni á milli áranna 2021 og 2022 á sama tíma og flest lönd sýndu fækkun dauðsfalla er ekki vitnisburður um árangursríkar sóttvarnaaðgerðir eftir tilkomu bóluefnanna.

Í tilkynningu Hagstofu Íslands frá 25.1. 2024[iii] kemur fram að samkvæmt endurbættum aðferðum í kjölfar manntals Hagstofunnar frá 1.1. 2021 hafi fjöldi landsmanna verið ofmetinn um 10.000 í hagtölum um mannfjölda. Endurútgefnar lægri mannfjöldatölur en OECD notaði við útreikningana munu hafa áhrif til hækkunar hlutfalls umframdauðsfalla og þar með enn lakari útkomu Íslands í samanburðinum.

Á vef Evrópsku sóttvarnastofnunarinnar (ECDC) er yfirlit yfir bólusetningarhlutfall einstakra þjóða og hlutfallið reiknað í heild fyrir lönd ESB og Evrópska efnahagssvæðisins (EU/EEA).[iv] Á yfirlitinu sést að á Íslandi voru 10% fleiri landsmenn frumbólusettir (fyrstu tvær sprauturnar) en á meginlandi Evrópu. Fyrstu örvunarsprautu þáðu 26% fleiri Íslendingar en aðrir Evrópubúar, aðra örvunarsprautuna 19% og þriðju örvunarsprautuna þáðu rúmlega tvöfalt fleiri (108%) landsmenn en aðrir Evrópubúar. Ef til vill þarf ekki að leita lengra að skýringu á hærra hlutfalli umframdauðsfalla á Íslandi en að verulega fleiri Íslendingar þáðu örvunarsprautur en í löndunum á meginlandi Evrópu. Það kann að vera hluti af skýringu á staðreyndinni sem skýrsla OECD færði þjóðinni, sem er sú að Ísland leiðir löndin í könnun OECD með 11,5% vöxt aldursstaðlaðrar dánartíðni á milli áranna 2021 og 2022 á sama tíma og flest lönd sýndu lækkun. Það auðveldar skilning á því hvers vegna Evrópska hagstofan birti tölur[v] sem sýndu að í flestum mánuðum áranna 2022 og 2023 reyndist Ísland með hvað hæst hlutfall umframdauðsfalla meðal landa Evrópu.

Full ástæða er fyrir stjórnvöld til að kanna ástæður slaks árangurs Íslands í samanburði OECD. Þar sem rannsóknir leiða sterkar líkur að orsakasambandi bólusetninga og umframdauðsfalla[vi] og Ísland er með hvað hæsta bólusetningarhlutfall Evrópuþjóða er þýðingarmikið að við athugunina verði bólusetningastefna sóttvarnalæknis sérstaklega könnuð og þar horft til fjölda rannsókna sem sýna fram á skaðsemi mRNA-efnanna og þátt þeirra í mikilli aukningu sjúkdóma og fjölda dauðsfalla á liðnum misserum.

[i] Examining recent mortality trends

https://bit.ly/oecd-ud-skyrsla

[ii] Umframdauðsföll í ríkjum OECD á tímum COVID-19
https://bit.ly/landlaeknir-oecd

[iii] Breytt aðferð við mat á íbúafjölda
https://bit.ly/hagstofan-breyttmat

[iv] ECDC COVID-19 Vaccine Tracker
https://bit.ly/ecdc-vt

[v] Eurostat – Excess mortality

https://bit.ly/eurostat-ud

[vi] Estimation of Excess Mortality in Germany During 2020-2022
https://bit.ly/ud-thyskaland