Mesti sinueldur í Íslandssögunni

Mesti sinueldur sem þekktur er hér á landi kviknaði á Mýrum í Borgarfirði að morgni fimmtudagsins 30. mars 2006. Eldurinn geisaði með hléum í þrjá sólarhringa og fór alls yfir 72 ferkílómetra landsvæði, en áætlað var að meðalhraði eldtungunnar hefði verið um 3,2 km á klukkustund þegar mest var. Slökkvistarf tókst giftusamlega og lítið sem ekkert eignatjón varð í eldunum.

Lögreglan í Borgarnesi fékk tilkynningu um eldinn um kl. 9 um morguninn og voru upptök hans við Snæfellsnesveg við bæinn Fíflholt. Lögreglan taldi að einhver hefði hent logandi sígarettu í grasið með þessum afleiðingum.

„Reykurinn var biksvartur og sólin var eins og eldrauður hnöttur. Það var dimmt í dag og ég hef aldrei séð annað eins,“ sagði Unnsteinn Jóhannsson bóndi í Laxárholti í samtali við Morgunblaðið sem birtist 31. mars. Þar segir að í ljósaskiptunum kvöldið áður hafi Unnsteinn verið ásamt liði sínu á leið að eldlínunni til að troða niður óbrunnin svæði með dráttarvélum til að hindra að reykurinn bærist yfir að bænum. Ekki urðu slys á fólki eða skepnum en 70 kúm á Laxárholti stóð ógn af eldinum sem var allt í kringum bæinn. Eldveggurinn var geysihár, allt að fjórir metrar. Ein ástæða þess að eldurinn varð eins magnaður og raun bar vitni var sú að lítið er beitt á svæðunum og eldsmatur því gríðarlegur.

Bjarni Þorsteinsson, slökkviliðsstjóri í Borgarnesi, líkti ástandinu við náttúruhamfarir og kvað lítið hægt að gera til að slökkva eldinn, sem var það mikill að hann sást til Akraness og hringdu íbúar í bænum í slökkvilið til að spyrja hvað væri að gerast. Það tókst að hindra að eldur kæmist í tvö nýleg íbúðarhús í Skíðsholtum, en eldurinn átti eftir 10 metra upp að húsunum þegar tókst að stöðva framrás hans. Guðjón Kristjánsson bóndi í Skíðsholtum sagði við Morgunblaðið að um kvöldið hefði skíðlogað enn á 20-30 km löngum kafla.

Lágt í haughúsunum í dag

Eftir tveggja sólarhringa baráttu við eldinn var talið að tekist hefði að ráða niðurlögum hans. Bjarni slökkviliðsstjóri sagði þá við Morgunblaðið að allt að 100 manns hefðu unnið að slökkvistarfi þegar mest var. „Við fengum þyrlu frá Þyrluþjónustunni með þúsund lítra mál neðan í sér sem hún dýfði í næstu tjörn eða vog við ströndina og flaug síðan yfir brunasvæði. Þetta hefur alveg ótrúlegan slökkvimátt. Það var enginn slökkviliðsmaður um borð heldur flugmaður sem kunni sitt fag. Hann sló á eldjaðarinn við Hundastapa, sem við vorum mjög hræddir um enda mikið í húfi fyrir ábúendurna með sitt gríðarstóra kúabú. Bændurnir voru líka kjarkaðir og áræðnir. Þeir keyrðu vatni á eldinn og svo var líka hlandforin og kúamykjan alveg ótrúlega góður slökkvimiðill. Eins og ég segi, það er víða orðið lágt í haughúsum í dag."

En eldur blossaði upp á ný aftur síðdegis laugardaginn 1. apríl við bæinn Ánastaði. „Menn héldu nú að þeim hefði tekist að komast fyrir eldinn en hann lifir lengi í mó og þegar fór að kula á laugardag varð af litlum neista mikið bál eins og oft vill verða,“ sagði Bjarni Þorsteinsson við Morgunblaðið. Hættan hefði verið sú að eldurinn færi yfir Akraveginn, frá Hrafnkelsstöðum að Hundastapa. Því var vegurinn rennbleyttur allan daginn og sömuleiðis öxlin ofan við veginn. „Það gerði gæfumuninn og því barst eldurinn ekki niður fyrir veg því annars hefði hann getað farið yfir Álftá. Hún er á ís núna svo að það hefði getað feykst glóð yfir hana og þá hefði allur Álftaneshreppurinn brunnið. Ég hefði ekki boðið í það. Til þess að ganga milli bols og höfuðs á helvítinu náðum við okkur í jarðýtu og flettum sverðinum í sundur og stöðvuðum eldinn milli Hrafnkelsstaða og Ánastaða,“ sagði Bjarni. „Þetta var erfitt en menn eru ekki þekktir fyrir að gefast upp hér á Mýrunum.“

Það brann sina víðar á landinu þessa daga, þar á meðal í Reykholtsdal og Skorradal, við Esjuberg á Kjalarnesi, í Elliðaárdal og við Hrafnistu í Hafnarfirði.

Flóarnir miklu fallegri nú

Vísindamenn rannsökuðu Mýraeldana og áhrif þeirra á næstu misserum og voru fyrstu niðurstöður rannsóknanna kynntar á Fræðaþingi landbúnaðarins í febrúar 2007. Þar kom m.a. fram að svæðið sem brann væri eitt stærsta samfellda mýrlendi á landinu og eldarnir hefðu haft mikil áhrif á búskap, lífríki og náttúrufar, mikil mengun stafaði af og sveitarfélagið hefði haft af þeim umtalsverðan kostnað sem ekki hefði fengist bættur. En einnig voru vísbendingar um að eldarnir hefðu ekki haft langtímaáhrif á gróður og dýralíf á svæðinu og smádýr, sem voru veidd í gildrur á brunnu og óbrunnu landi um sumarið, reyndust mun fleiri á brunna landinu. Þá var þéttleiki flestra fuglategunda svipaður innan sem utan brunna svæðisins, en bæði hrossagaukur og þúfutittlingur voru marktækt algengari á brunnu landi en óbrunnu, þvert á það sem búist hafði verið við. Líklega stafaði aukinn þéttleiki þessara tegunda af bættum fæðuskilyrðum.

Unnsteinn Jóhannsson, sem kom við sögu hér að framan, býr enn i Laxárholti og hann segir við Morgunblaðið að flóarnir á Mýrum séu miklu fallegri nú en fyrir eldana.

„Eins og einn nágranni minn sagði: Þegar sina er brennd verður jörðin svört en síðan verður allt grænt aftur. Ég sé raunar ummerkin enn í holtum þar sem mesti eldurinn var en allur flóinn er bara betri á eftir. Er ekki bara svo að náttúran þarf á þessu að halda? Í gamla daga var sina brennd á vorin til að fá betri beit fyrir kindur og það varð allt miklu grænna á eftir,“ segir Unnsteinn.

Hann bætir við að áður hafi ekki verið mikið um trjágróður á svæðinu en það sé eins og sinubruninn hafi opnað fyrir slíkan gróður. „Það er miklu meira af hrís og villtu birki sem hefur komið upp. Og þetta virðist ekki hafa haft nein langtímaáhrif á fuglalíf. Kannski fyrsta árið en ég gat þó ekki séð annað en að það væri eins mikill fugl í flóanum og var áður.“

Nokkrar vikur að ná sér

Slökkvistarfið þessa daga tók á alla sem að því komu, enda var eldurinn stjórnlaus og byggingar í hættu. „Við vorum þarna nótt sem nýtan dag að berjast í þessu og það tók nokkrar vikur að ná sér aftur. Nokkur ár á eftir þegar maður fann sinulykt fór fiðringur um mann. Ég vildi ekki lenda í þessu aftur,“ segir Unnsteinn og bætir við að ef svona aðstæður kæmu upp aftur yrði staðið öðruvísi að slökkvistarfinu. „Bara leyfa þessu að brenna og verja þau svæði sem þyrfti. En þetta var svo nýtt, það höfðu ekki logað svona miklir eldar áður. En það sem kom út úr þessu var að slökkviliðið í Borgarnesi fékk miklu meiri búnað eftir þetta. Það var augljóst að það var ekki nægilega vel tækjum búið. Menn lærðu einnig gríðarlega mikið af þessu, bæði við bændurnir og slökkvilið, um hvernig á að bregðast við svona bruna. Ég held einnig að menn séu mun meira vakandi fyrir því að svona aðstæður geti komið upp og að þessi atburður hafi kennt mönnum helling í fræðunum um hvernig eigi að standa að slökkvistarfi.”