Framhús hafði staðið á sínum stað á Seyðisfirði í rúma öld. Dagný og þáverandi eiginmaður hennar festu kaup á húsinu árið 2013 og höfðu unnið að því að gera það upp.
Framhús hafði staðið á sínum stað á Seyðisfirði í rúma öld. Dagný og þáverandi eiginmaður hennar festu kaup á húsinu árið 2013 og höfðu unnið að því að gera það upp. — Morgunblaðið/Eggert
Dagný Erla Ómarsdóttir
[ Smellið til að sjá stærri mynd ]
Ég á mjög auðvelt með að detta inn í þennan dag eins og hann hafi gerst í gær, en á sama tíma líður mér eins og það sé óralangt síðan. Þetta er skrítin tilfinning stundum.“

Dagný Erla Ómarsdóttir, íbúi á Seyðisfirði, segir 18. desember 2020 seint líða sér úr minni. Hún var nýkomin heim til foreldra sinna þegar bróðir hennar sagði við hana: „Framhús er farið.“

„Ég á mjög auðvelt með að detta inn í þennan dag eins og hann hafi gerst í gær, en á sama tíma líður mér eins og það sé óralangt síðan. Þetta er skrítin tilfinning stundum,“ segir Dagný.

Á þessum tíma var Dagný að vinna í grunnskólanum á Seyðisfirði. Hún og barnsfaðir hennar voru skilin að borði og sæng, hann átti heima í húsinu þeirra, Framhúsi, en hún leigði íbúð annars staðar í bænum.

„Þennan dag voru einmitt litlu jólin í skólanum og gekk mikið á eins og er á litlu jólunum. Það var svo vont veður, ég man að við vorum inni í gamla skóla, vanalega erum við í Herðubreið, félagsheimilinu,“ segir Dagný. Litlu jólin voru búin um klukkan tvö eftir hádegi og þá fer Dagný heim með dóttur sinni.

Á leiðinni heim hlupu þær einn hring í kringum íþróttavöllinn í grenjandi rigningu. Svo fer Dagný í að skutla dóti heim til vinkonu sinnar og svo annarri vinkonu sinni, en sú hafði þurft að rýma heimili sitt vegna hættu á skriðuföllum.

„Ég fer svo bara heim til mömmu og pabba. Ég man að Helgi bróðir hringdi í mig og ég er bara eitthvað svona að kjafta í símann. Ég sé svo Gunnar mág minn sem stendur fyrir utan hjá mömmu og pabba. Ég er einhvern veginn með bakið í fjöllin,“ segir Dagný. Mágur hennar virtist eitthvað stressaður og svo kemur bróðir hennar aðvífandi og segir þessi orð: „Framhús er farið.“

Framhús höfðu Dagný og þáverandi eiginmaður hennar keypt árið 2013 og voru í óðaönn að gera það upp, enda yfir 100 ára gamalt hús. Það er eitt þeirra húsa sem gjöreyðilögðust í aurskriðunum, og þar sem áður stóð Framhús er lítið að sjá þegar snjór er yfir öllu.

Dagný rétt missti af því að sjá skriðuna falla en það fyrsta sem kom upp í huga hennar var hvort faðir dætra hennar hefði verið heima. Pabbi hennar gat þó strax sagt henni að enginn hefði verið heima í Framhúsi þegar skriðan féll.

Í kjölfar skriðufallsins fór Dagný með fjölskyldunni niður á Lónsleiru þar sem fólk hafði staðið og fylgst með skriðunni falla. „Ég man að ég fékk svona móment, ég var þarna. Ég var leið, ég faðmaði fólkið, svo hugsaði ég bara: Ég þarf að fara heim og sækja börnin. Ég fór bara og sótti stelpuna okkar í leikskólann,“ segir Dagný.

Hún segir dagana á eftir hafa verið erfiða því hættan vofði enn yfir. „Það var svo dimmt líka. Þannig að maður vissi ekki alveg, maður sá ekki neitt. Það er svo sérstakt.“ Hún segir fólk oft tala um hávaðann sem það heyrði þegar skriðurnar féllu en myrkrið er það sem situr eftir hjá henni.

Dagný segir jólin hafa verið mjög skrítin en þau gátu þó farið heim til foreldra hennar fyrir aðfangadag. „Við reyndum bara að gera gott úr þessu,“ segir Dagný.

Hvað ef heiðin hefði verið lokuð?

Í dag eru liðin rúm þrjú ár frá því að aurskiðurnar féllu en ógnin í fjallinu lifir enn. Hættan á snjóflóðum og aurskriðum er reglulega við lýði og þurfa almannavarnir og íbúar sífellt að vera á varðbergi. Náttúruhamfarir sem dynja á íbúum annars staðar á landinu ýfa upp gömul sár.

Einungis er rúmt ár liðið frá því að snjóflóð féll á íbúðarhús í Neskaupstað og mátti þá litlu muna að mannslíf týndust.

„Þá var einmitt snjóflóðahætta hér og við vorum í viku, minnir mig, þar sem sumir þurftu að rýma og í óvissuástandi. Það fannst fólki óþægilegt,“ segir Dagný og bætir við að nú síðast um páskana hafi Seyðfirðingar verið innilokaðir vegna fannfergis í fimm daga.

„Maður hugsar alveg til baka þegar skriðurnar voru: Hvað ef það hefði verið lokuð heiði.“

Eftirlit með Seyðisfjarðarbæ hefur aukist til muna í kjölfar aurskriðnanna og er bygging ofanflóðavarna í fullum gangi.

„Við vitum að það er fylgst vel með okkur og það er mjög gott og veitir manni ákveðna öryggistilfinningu.“

En bera íbúar enn traust til yfirvalda eftir að aurskriður féllu á hús á svæðum sem ekki var búið að rýma?

„Það er margt sem mátti betur fara á þessum tíma og margt sem fólk lærði sem ég get ekki farið með hér en yfir það heila held ég að þetta hafi gengið vel. En það var margt sem margir lærðu, bæði við og örugglega yfirvöld.“

Hún rifjar upp að rétt áður en aurskriðurnar féllu hafi sveitarfélögin verið sameinuð sem hún telur hafa verið mikla lukku fyrir Seyðfirðinga.

„Ég veit alveg að ef við hefðum ekki verið sameinuð hefðum við fengið sama stuðning en þetta þjappaði held ég okkur svolítið saman.“

Seyðfirðingar standa saman

Þrátt fyrir allt segir Dagný engan fólksflótta hafa verið úr samfélaginu, þvert á móti hafi íbúðaverð í bænum hækkað. Hún viðurkennir þó að það hafi hvarflað að sér að flytja frá Seyðisfirði en hún hafi fljótt vikið frá þeirri hugsun.

„Ég man alveg að við hugsuðum: Jæja, nú er bara tækifærið, nú förum við. Nú flytjum við. Ég veit að það er eðlilegt að hugsa þannig. En svo bara nei, við erum ekkert að fara neitt. Við ætlum að vera með. Foreldrar mínir búa hérna, systir mín, við erum alveg svolítið mörg. En svo vill maður vera hérna, byggja upp og taka þátt. Mér finnst samfélagið vera sterkt. Við stöndum saman og í þessum áföllum höfum við staðið saman. Svo finnur maður líka auðvitað að þetta er ekkert sem tekur smástund, bæði fyrir hausinn að jafna sig og allt þetta. Við erum enn þá í þessum fasa. Við þurfum bara að gera það, standa keik.“

Dagný virðist sátt við þá ákvörðun að hafa orðið um kyrrt. Í dag á hún íbúð við hlið heimilis foreldra sinna og starfar sem verkefnastjóri íþrótta- og æskulýðsmála hjá Múlaþingi. „Það er rosa gott að vera hérna, eða mér finnst það,“ segir Dagný og tekur fram að sínar eftirlætisstundir séu þegar hún röltir heim með dætrum sínum og rekst á mömmu sína.

En hvað er það sem gæti fengið ungt fólk til að setjast að á Seyðisfirði og vera þar til frambúðar?

„Er það ekki bara frelsið og kannski tíminn. Maður upplifir að maður sé að græða tíma hérna. Ég er tvær mínútur í vinnuna og ég þarf ekki að sitja í bíl. Það eru kostir og gallar við allt, að sjálfsögðu. Ég held að ég sé ótrúlega flink í að láta það duga sem ég hef og gera gott úr því. Við getum að vísu ekki æft allar íþróttir sem við viljum en það sem er í boði, við erum þakklát fyrir það.“