Tillaga til heilbrigðisráðherra

Stöðug fjölgun einhverfra um áratuga skeið hefur ekki verið skýrð með trúverðugum hætti. Fjölgun einhverfra, sem líkist einna helst faraldri, er með ólíkindum þegar horft er til þess að á Íslandi höfðu innan við 100 einstaklingar greinst með einhverfu skömmu fyrir aldamót. Athygli vekja upplýsingar úr ársskýrslu Tryggingastofnunar ríkisins sem sýna að einstaklingum á einhverfurófi sem leituðu til stofnunarinnar fækkaði lítillega á síðasta ári eftir stöðuga fjölgun undanfarin ár. Ekki liggur fyrir hver ástæða fækkunarinnar er en getur verið að skýringarinnar sé að leita í hlutfallslega færri MMR-bólusetningum á fyrstu misserum kóvid? Samkvæmt ársskýrslu sóttvarna 2021 var gert hlé á MMR-bólusetningum veturinn 2021 til 2022.

Ísland er í aðstöðu til að brjóta blað í sögu læknisfræðinnar. Það er að kveða upp úr með rannsókn um hugsanlegt orsakasamband á milli barnabólusetninganna og einhverfu. Upplýsingar um einstaklinga sem greinst hafa á einhverfurófi liggja fyrir hjá Rannsóknar- og greiningarstöð og Tryggingastofnun ríkisins. Upplýsingar um einstaklingana sem þegið hafa bólusetningar, hvaða tegundir og hvenær, liggja fyrir í gagnabanka heilbrigðiskerfisins. Þessi gögn er hægt að keyra saman með ópersónugreinanlegum hætti.

Ávinningurinn af því að finna lausn á þessum alvarlega vanda yrði gríðarmikill, sérstaklega ef litið er til velsældar þjóðarinnar, þar sem heilbrigði ræður mestu hvað varðar lífsgæði og hamingju en ríkisstjórn Íslands hefur einmitt hreykt sér af því að Ísland sé forystuþjóð á sviði velsældarmála á alþjóðavettvangi eins og kom fram á ráðstefnunni „Wellbeing Economy Forum“ í Hörpu um daginn. Efnahagslegur ávinningur hlypi á tugum ef ekki hundruðum milljarða en skv. bandarískum rannsóknum er samfélagslegur kostnaður á líftíma af hverju tilfelli af einhverfu rúmlega hálfur milljarður króna (USD 3,5 m). Eins og áður sagði, þá eru öll gögn til reiðu sem þyrfti til að framkvæma vandaða faraldsfræðilega rannsókn, sem gæti orðið fyrsta skrefið til að binda enda á faraldurinn.

Íslendingar eru að sama skapi í kjöraðstöðu með samkeyrslu gagna til að framkvæma rannsókn á hugsanlegu orsakasambandi mRNA-bóluefnanna og mikilla veikinda sem margir landsmenn eiga við að stríða og rakin eru til bóluefnanna. T.a.m. fjölgaði dauðsföllum af völdum illkynja æxla á Íslandi um 9% á árinu 2022. Rannsóknin á hugsanlegum skaða kóvid-efnanna er flóknari í framkvæmd en rannsókn á sambandi barnaefnanna og einhverfu en engu að síður framkvæmanleg. Allar upplýsingar sem þarf til ópersónugreinanlegra rannsókna liggja fyrir í tölvukerfum hins opinbera.

Afleiðingar þess að önnur hvor eða báðar rannsóknirnar leiði í ljós sterkar líkur á orsakasambandi bóluefna og alvarlegra aukaverkana verða afdrifaríkar. Fjárhagslegu hagsmunirnir sem um er að tefla eru af þeirri stærðargráðu að standa verður að rannsóknunum með óaðfinnanlegum hætti.

Trúverðugleiki niðurstaðna rannsóknanna er mikilvægur og því er hér lagt til að fremsti vísindamaður þjóðarinnar og ráðgjafi ríkisstjórnar og sóttvarnalæknis komi hvergi að rannsóknunum. Helgast það af vanhæfi hans sem forstjóra Íslenskrar erfðagreiningar sem er dótturfélag Amgen, en tveir stærstu hluthafar þess eru hinir sömu og Pfizers, þ.e. Vanguard Group Inc. og Blackrock Inc. Samanlagt áttu verðbréfafyrirtækin ásamt sjóðum í vörslu þeirra liðlega fimmtung bæði í Pfizer og Amgen.

Með hliðstæðum hætti geta núverandi stjórnendur í heilbrigðiskerfinu, sem flestir eiga beina og óbeina fjárhagslega hagsmuni af vinsamlegum áframhaldandi samskiptum við lyfjaframleiðendur, ekki komið að rannsóknunum. Þar sem gagnagrunnurinn verður ópersónugreinanlegur er mikilvægt að aðgangur að grunninum verði opinn aðilum að uppfylltum skilyrðum. Með þeim hætti dregur úr líkum á ágreiningi um túlkun niðurstaðna.

Notum okkur aðstöðuna sem tölvuvætt Ísland hefur með traustum gagnagrunnum til að ganga úr skugga um hvort bóluefnin valdi skaða á heilsu barna og fullorðinna eða eigi þátt í ótímabærum dauðdaga fjölmargra eins og umframdauðsföll síðustu missera ásamt hundruðum rannsókna benda til. Framlag Íslands til bætts heilbrigðis meðal þjóðanna yrði ómetanlegt og yrði tekið fagnandi.