Engin mannréttindi án málamiðlana

Í þinglok var nýtt útlendingafrumvarp dómsmálaráðherra samþykkt með breiðum meirihluta þingmanna. Allir í ríkisstjórnarflokkunum auk Flokks fólksins og Bergþórs Ólasonar úr Miðflokki greiddu atkvæði með frumvarpinu. Áður hafði formaður Miðflokksins, Sigmundur Davíð Gunnlaugsson, lýst yfir stuðningi við frumvarpið, þrátt fyrir að það hafi verið þynnt út umtalsvert, líklega til þess að stjórnarsamstarfið næði að skakklappast áfram. Svona að minnsta kosti fram á haustið. Límið í stólunum er afar sterkt á stjórnarheimilinu. Stjórnarkreppan og hið algjöra kerfishrun heldur því eitthvað áfram.

Píratar voru eini flokkurinn á þinginu sem greiddi atkvæði gegn frumvarpinu, enda líklega ekki við öðru að búast þar sem flokkurinn er orðinn að eins konar flóttamannabúðum eða endurvinnslustöð fyrir öfgar fjarvinstrivængsins.

Samfylkingin, sem segist reiðubúin til þess að taka við landsstjórninni, sat hjá við atkvæðagreiðsluna. Þess vegna má alveg rökræða hvort Samfylkingin sé tilbúin. Hjáseta í stórum málum er ekki traustvekjandi.

Undanfarin misseri hefur ábyrgðarleysi og óreiða verið allsráðandi í málefnum hælisleitenda og útlendinga á Íslandi. Eins og almenningur best veit, og þá sérstaklega við á Suðurnesjum, hefur fjöldinn verið allt of mikill og komið of ört. Verulega illa hefur verið staðið að því að finna úrræði fyrir bæði fólkið sem er flutt hingað inn og fyrir heimamenn sem hafa lent á hrakhólum bæði vegna flóttamannastraumsins og svo vegna náttúruhamfaranna á Svartsengi.

Fólkið í Reykjanesbæ og víðar á Suðurnesjum hefur ekki átt sér neina sérstaka málsvara í þessum efnum. Kannski ekki nema von. Sumir fjölmiðlar tóku upp á því að heimsækja bæinn til þess að reyna að mála bæjarbúa upp sem rasista og fordómapésa þegar þeir reyndu að koma því til skila að nú væri orðið ansi mikil þröng á þingi. Þetta hefur skilað sér í því að margir voga sér ekki út í umræðuna. Skiljanlega.

Á sama tíma sjáum við fólk úr efri lögum samfélagsins – sem hefur það þægilegt í miðborg Reykjavíkur og Garðabæ – öskra sig rautt í framan úr bræði vegna þess að við erum ekki að hjálpa nógu mörgum og að við synjum öðrum um vernd. Þarna safnast saman fólk af ysta jaðri vinstrivængsins, oft fólk sem aðhyllist póstmódernískar kenningar úr félagsvísindadeildum háskólanna og annað fólk sem af ýmsum ástæðum hvorki sér né skilur blæbrigði. Mér dettur oft í hug jarmandi hjörð með sársvangan úlf fyrir aftan sig.

Núna nýverið sagði oddviti Garðabæjarlistans sig úr Samfylkingunni vegna þess að hún „vill ekki gefa afslátt“ í mannréttindamálum. Þorbjörg Þorvaldsdóttir, sem er fyrrverandi formaður og núverandi verkefnastýra vegna svokallaðs bakslags í málefnum „hinsegin fólks“ hjá Samtökunum '78 og bæjarfulltrúi, skilur líklega ekki að mannréttindi snúast nær eingöngu um samfélagssáttmála og málamiðlanir. Mannréttindi eru ekki af eða á. Það er allur fjöldinn af breytum og blæbrigðum sem taka þarf tillit til. Ef sami verkefnastjóri á að vinna gegn bakslagi gegn „hinsegin fólki“, hvers vegna vill hún þá flytja inn fólk sem vill það feigt?

Tökum lítið dæmi. Á Íslandi eiga konur og karlar að njóta jafnréttis í hvívetna. Skoðum málið. Á Íslandi er kaþólsk kirkja. Engin kona getur samt orðið kaþólskur prestur. Ekki einu sinni á Íslandi. Af hverju? Jú, vegna þess að þetta er eitt af blæbrigðunum og málamiðlununum sem mannréttindi snúast um.

Stundum stangast mannréttindi á á milli hópa. Ekki einu sinni stundum. Heldur oft.

Sjáum til dæmis lögin um kynrænt sjálfræði. Núna þykir sjálfsagt að karlar séu í einkarýmum kvenna. Réttur sem tekinn var af konum án samfélagslegrar umræðu og hefur gert það að verkum að margar konur eru hættar að fara á sundstaði, bæði af siðferðislegum og trúarlegum ástæðum. Þetta er nokkuð sem við þurfum að endurskoða líka og laga.

Mannréttindi snúast um að finna málamiðlanir og lausnir. Til þess að reka mannréttindasamfélag þar sem markmiðið er einmitt velsæld, friður, jafnrétti og mannleg reisn þarf samfélagssáttmála sem getur haldið.